Æra, augu og þögn Aðalsteins

Aðalsteinn Kjartansson blaðamaður og varaformaður Blaðamannafélags Íslands stefndi tilfallandi fyrir meiðyrði. Við aðalmeðferð fyrir héraðsdómi á mánudag mætti tilfallandi, einnig Aðalsteinn. Tilfallandi gaf skýrslu fyrir dómi en Aðalsteinn kaus að þegja.

Í upphafi aðalmeðferðar spurði dómari hvort upphafsmaður málsins, stefnandi, gæfi skýrslu fyrir dómi. Nei, svaraði lögmaður Aðalsteins, Gunnar Ingi Jóhannsson.

Valkvætt er að gefa skýrslu fyrir dómi. Tilgangur skýrslugjafar er að sá sem telur sig hafa orðið fyrir tjóni, ærumeiðingu í þessu tilfelli, útskýri hvað raski hugarrónni, hvernig og hvers vegna. Aðalsteinn krefst 2 milljóna króna í miskabætur fyrir meidda æru. Fjárkrafan gefur til kynna að meintur miski sé verulegur. Maður með setningasmíði að atvinnu ætti að geta sett í orð hver tilfinningin sé að fá andsvör á opinberum vettvangi.

Vitnaskýrslur fela í sér að málsaðili sest í vitnastúku gengt dómara og svarar spurningum eigin lögmanns og lögmanni gagnaðila. Þá á dómari það til að spyrja nánar út í einstök efnisatriði. Áður en vitnið talar sínu máli er það áminnt um sannsögli. Vandast nú málið Aðalsteini.

Réttarhaldið stóð í fjórar klukkustundir og hálfri betur. Allan tímann sat Aðalsteinn við hlið Gunnars Inga lögmanns. Og þagði.

Hvers vegna mætir maður, sem stefnir öðrum fyrir dóm, og leggur það eitt af mörkum að þegja? Jakob Bjarnar skrifaði samantekt á réttarhaldinu í Vísi og sagði eftirfarandi um aðkomu Aðalsteins:

Páll [skipstjóri] vék þá að því að Aðalsteinn hefði staðhæft að hann hefði aldrei haft gögnin undir höndum og það hlyti þá bara að vera að einhver hafi skrifað fréttina fyrir hann. Við þetta ranghvolfdi Aðalsteinn augum en hann hafði sig að öðru leyti í engu frammi meðan málflutningur fór fram.

Hvers vegna mætir Aðalsteinn fyrir rétt í eigin dómsmáli og vinnur það eitt til afreka að hringla augunum? Hvers vegna gaf hann ekki vitnaskýrslu, sagði frá sinni hlið málsins?

Jú, vitanlega, Aðalsteinn vildi ekki svara spurningum um vitneskju sína um byrlunar- og símastuldsmálið. Ekki frekar en hann gerði í yfirheyrslu lögreglu. Hann vildi ekki svara hvernig fréttin 21. maí 2021 í Stundinni, sem Aðalsteinn er skrifaður fyrir, varð til. Fréttin vísaði í gögn úr síma Páls skipstjóra Steingrímssonar, sem var byrlað 3. maí 2021. Á meðan skipstjórinn var meðvitundarlaus í öndunarvél var síma hans stolið og færður til afritunar á RÚV. Það var skipulag.

RÚV var einmitt starfsstöð Aðalsteins þangað til þrem dögum fyrir byrlun skipstjórans. Í hádeginu 30. apríl 2021 skipti blaðamaðurinn um vinnustað, fór af RÚV á Stundina. Áður en vistaskiptin urðu hafði yfirmaður Aðalsteins á RÚV, Þóra Arnórsdóttir, keypt Samsung-síma, samskonar og Páls skipstjóra. Þóra fékk á símann númerið 680 2140. Númer skipstjórans er 680 214X. Aðeins munar síðasta tölustaf. Í almennum yfirlitum yfir inn- og úthringingar er tveim síðustu tölustöfum símanúmera sleppt af persónuverndarástæðum. Brotamenn beita persónuvernd til að hylja slóðina. Á RÚV var vitað áður en Aðalsteinn skipti yfir á Stundina að sími skipstjórans var væntanlegur til afritunar. Það var skipulag.

Í dómssal hefði Aðalsteinn verið spurður um þessi atriði. Einnig hefði hann verið spurður um þá tilviljun að hann, sem blaðamaður á Stundinni, og Þórður Snær á Kjarnanum, hringdu í Pál skipstjóra með tíu mínútna millibili 20. maí 2021. Aðalsteinn viðurkenndi í símtalinu við skipstjórann að hafa ekki gögn undir höndum. Morguninn eftir birtist sama fréttin í tveim útgáfum á Stundinni annars vegar og hins vegar Kjarnanum. Í fyrirsögn beggja frétta var ,,Skæruliðadeild Samherja". Myndskreytingar í báðum fréttum eru skjáskot úr síma skipstjórans. Hvernig gat sama fréttin ratað á tvo óskylda fjölmiðla og birst á sömu klukkustund sama morguninn? Það var skipulag. 

Aðalsteinn vildi ekki svara spurningum. Hvorki hann né aðrir grunaðir blaðamenn eiga frásögn um atburðarásina vorið 2021 sem heldur vatni. Þögnin er eina vörnin. Vitnaskýrsla í dómssal hefði afhjúpað blaðamanninn. Aðalsteinn veit að hann hefur á röngu að standa. Blaðamaðurinn þegir og hringlar augunum.

 


Sigríður Dögg útilokar heiðarlega blaðamennsku

Sigríður Dögg formaður Blaðamannafélags Íslands kynnir í skoðanapistli á Vísi vitundarherferð um mikilvægi blaðamennsku.

Digur orð eru höfð um mikilvægi blaðamennsku fyrir lýðræði og almannahag. Einhver uggur er í brjósti formannsins um að íslensk blaðamennska sé á fallandi fæti. Formaðurinn skrifar

Upplýsingaóreiða og pólarísering í samfélaginu hefur aukist mikið og sótt er að blaðamönnum og fréttamiðlum með ýmsum hætti.

Ekki er tilgreint hverjir ,,sækja að" blaðamönnum og fjölmiðlum. Blaðamenn eru sjálfir verstu óvinir blaðamennskunnar. Það sést best á orðinu sem blaðamenn taka sér ekki lengur í munn. Það er eins og að nefna snöru í hengds manns húsi. 

Orðið hefur fylgt blaðamennsku frá öndverðu. Orðinu bregður ekki fyrir, hvorki í pistli Sigríðar Daggar né í vitundarherferðinni.

Orðið er heiðarleiki.

Blaðamennska án heiðarleika er eins og hver önnur upplýsingaóreiða. Heiðarleikinn skilur á milli blaðamannsins sem skrifar fréttir eftir bestu vitund og falsfréttamannsins. Helgi Seljan er með hlutverk í herferðinni. Hann stundar hýenublaðamennsku:

Hýenublaðamenn leita ekki frétta. Þeir koma sér fyrirfram saman um hver skuli vera fréttin og skálda síðan frásögn. Skáldskapurinn er seldur almenningi sem staðreynd með afli endurtekningarinnar.

Sigríður Dögg útilokaði heiðarleika í vitundarherferðinni af ásettu ráði. Hugtakið heggur of nærri heimahögum. 

Sigríður Dögg formaður er uppvís að skattsvikum. Hún segir skattsvikin sitt einkamál. Félagsmenn hennar láta sér það vel líka. Skal ekki undra. Fimm blaðamenn hafa réttarstöðu sakborninga í byrlunar- og símastuldsmálinu, þar á meðal Aðalsteinn Kjartansson varaformaður Blaðamannafélags Íslands. Aðrir blaðamenn láta gott heita. 

Heiðarleiki og íslensk blaðamennska eru andstæður. Óheiðarleikinn er verðlaunaður af Blaðamannafélagi Íslands.

Þeim sem finnst djúpt í árinni tekið ættu að spyrja sig eftirfarandi spurningar: hversu margir blaðamenn hafa stigið fram og andmælt að blaðamenn grunaðir um glæpi fái verðlaun stéttafélagsins?

Heiðarlegir blaðamenn eru til á Íslandi. En þeir eru í felum, óttast hýenurnar.

 

 

 


Tilfallandi og skæruliðadeild Samherja

Páll Vilhjálmsson gæti verið á launum hjá Samherja að skrifa um málið. Það gæti bara vel verið. Á þess leið mæltist Gunnari Inga Jóhannssyni lögmanni Aðalsteins Kjartanssonar í lokaorðum fyrir héraðsdómi Reykjavíkur í gær. Fyrir dómi var stefna Aðalsteins gegn tilfallandi.

Blaðamönnum RSK-miðla og talsmönnum þeirra er umhugað að munstra tilfallandi í skæruleiðadeild Samherja. Fyrir hálfu öðru ári fékk tilfallandi símtal frá Inga Frey, blaðamanni Stundarinnar, nú Heimildarinnar. Ingi Freyr, sem er einn fimm sakborninga í byrlunar- og símastuldsmálinu, spurði hvort tilfallandi hefði fengið greiðslur frá Samherja.

Um skæruliðadeild Samherja er það að segja að hún er hugarburður RSK-miðla, RÚV, Stundarinnar og Kjarnans.  

Í upphafi aðalmeðferðar í gær fyrir héraðsdómi gaf tilfallandi vitnaskýrslu. Gunnar Ingi lögmaður spurði ýmissa spurninga en einskins um peningagreiðslur frá Samherja. Hann beið með yfirlýsingu sína þangað til í lokaávarpi. Til að tryggja að tilfallandi fengi ekki tækifæri til að svara.

Svarið er sem sagt nei, Páll Vilhjálmsson hefur ekki fengið greiðslur frá Samherja fyrir að skrifa um byrlunar- og símastuldsmálið.

Allur málflutningur Gunnars Inga lögmanns fyrir hönd Aðalsteins gekk út á að tilfallandi hefði skrifað um Aðalstein án nokkurra heimilda. En Gunnar Ingi hefur engar heimildir um launagreiðslur frá Samherja til tilfallandi. Trúlega leyfist lögmönnum sitthvað sem öðrum er óheimilt.

Auk tilfallandi gaf Páll skipstjóri Steingrímsson skýrslu fyrir dómi. Páll rakti byrlunina og hvernig hann komst að því að síma hans var stolið og fluttur á RÚV til afritunar. Þá greindi hann frá símtali sem hann fékk frá Aðalsteini 20. maí 2021 til að inna skipstjórann eftir því hvort hann væri í skæruliðadeild Samherja og hefði það til saka unnið að setja nafn sitt á greinar í fjölmiðlum sem aðrir hefðu skrifað. Skipstjórinn á upptöku af samtalinu. Daginn eftir, 21. maí, birtu Stundin og Kjarninn samræmdar fréttir um að Samherji starfrækti skæruliðadeild. Í reynd hafði það eitt gerst að RSK-miðlar komust yfir gögn úr stolnum sína skipstjórans og úr þeim gögnum var búin til skæruliðadeild.

Í símtalinu spyr skipstjórinn blaðamanninn Aðalstein hvort hann hafi gögn sem staðfesti þær ásakanir sem hann ber á borð. Aðalsteinn segir nei, hann hafi ekki gögn undir höndum.

Bíðum við. Hvernig getur blaðamaður ásakað mann um eitthvað misjafnt án þess að hafa heimildir fyrir þeim ásökunum? Það er ekki blaðamennska að hafa ásakanir í frammi án gagna. 

Kannski, myndi einhver segja, að Aðalsteinn hafi í óðagoti, og undir álagi sem fylgir vondri samviku, neitað að hafa gögn en í raun haft þau. En, nei, Aðalsteinn ítrekaði í lögregluyfirheyrslu 9. september 2022 að hann hefði ekki nokkur gögn undir höndum. Í gær fékk tilfallandi heimild dómara að lesa upp eftirfarandi tilvitnun í lögregluskýrsluna:

Í þessum greinum sem vísað er í gögn, skjöl, tölvupóstsamskipti, sem Kjarninn og Stundin segjast vera með undir höndum. Aðalsteinn var spurður með hvaða hætti komust þessir fjölmiðlar yfir gögnin eða fengu aðgang að þessum gögnum [...] Aðalsteinn sagði að hann héldi að það væri rangt haft eftir og að hann hafi aldrei sagst hafa þessi gögn undir höndum. (feitletrun pv)

Þarna endurtekur Aðalsteinn fyrir lögreglu 9. september 2022 það sem hann sagði við Pál skipstjóra 20. maí árinu áður, að hann hefði engin gögn. Hvernig gat Aðalsteinn þá skrifað skæruliðafréttina sem hann fékk verðlaun fyrir? Blaðamaður ársins, hvorki meira né minna.

Aðeins ein rökleg skýring er á málinu. Skæruliðafréttin var skrifuð á Efstaleiti, þar sem sími skipstjórans var afritaður, og send Aðalsteini á Stundinni sem leppaði fréttina með sínu höfundarnafni. Aðalsteinn var starfsmaður RÚV til 30. apríl 2021. Í hádeginu þann dag skipti hann um starf og fór yfir á Stundina - þremur dögum fyrir byrlun skipstjórans.

Ein ummæli sem Aðalsteinn vill fá dæmd dauð og ómerk eru eftirfarandi: ,,Engin rannsóknarvinna fór fram, aðeins byrlun og stuldur." Ummælin eru í bloggi frá febrúar 2022. Nú liggur fyrir játning Aðalsteins í tvíriti að hann hafi aldrei haft gögn undir höndum. Það er ekkert að rannsaka ef menn hafa engin gögn.

Hver gæti verið höfundurinn að fréttinni í Stundinni sem Aðalsteinn leppaði? Í vitnaskýrslu Páls skipstjóra í gær var hann spurður hvort hann vissi hvaða blaðamaður hafði mest með afritaða símann að gera. Já, svaraði skipstjórinn, það var Helgi Seljan. Vorið 2021, þegar byrlun og stuldur fóru fram, var Helgi enn fréttamaður á RÚV en hafði hægt um sig, þar sem hann hafði nýverið fengið á sig úrskurð um alvarlegt brot á siðareglum.

Helgi hafði bæði tíma og ímyndunarafl til að skálda upp skæruliðadeild Samherja og skreyta með tilvitnunum sem hann fékk úr afrituðum síma skipstjórans. Tvær útgáfur sömu fréttar voru samdar á Efstaleiti, önnur fór á Stundina hin á Kjarnann. Birtingartími var ákveðinn af RÚV, snemma morguns 21. maí 2021.

Meiðyrðamálið í gær snýst um að tilfallandi er með gögn í höndum sem sýna að byrlun Páls skipstjóra og stuldur á síma hans var ekki tilviljun heldur þaulskipulögð aðgerð. Lögreglurannsókn sem stendur yfir mun leiða það í ljós. Þau gögn sem eru komin í umferð til sakborninga og brotaþola sýna að RSK-miðlar vissu með fyrirvara að skipstjóranum yrði byrlað. Fimm blaðamenn eru sakborningar, Aðalsteinn Kjartansson er einn þeirra.

Aðalsteinn er þriðji sakborningurinn sem stefnir tilfallandi fyrir að skrifa um byrlunar- og símastuldsmálið. Áður fengu Þórður Snær og Arnar Þór Ingólfsson tilfallandi dæmdan fyrir meiðandi skrif. Þeim dómi var áfrýjað til landsréttar. Áfrýjunin er á dagskrá dómsins í maí.

Verðlaunablaðamenn leita ásjár dómstóla til að bjarga frásögn sem stendur ekki undir sjálfri sér. RSK-blaðamenn ættu fremur að eiga hreinskilið samtal við lögregluna og leggja spilin á borðið.


Blaðamenn gegn tjáningarfrelsi

Blaðamenn voru lengi vel milliliður atburða og almennings. Fyrir daga netsins og félagsmiðla voru fjölmiðlar, s.s. dagblöð, tímarit, útvarp og sjónvarp, vettvangur nær allrar samfélagslegrar umræðu. Þar fléttuðust saman fréttir og skoðanir á málefnum líðandi stundar.

Blaðamenn geta enn með nokkrum rétti sagst nauðsynlegir lýðræðinu. Þrátt fyrir að fjölmargir aðrir leggi í púkkið, segi fréttir og skoðanir, sínar eigin eða annarra, eru blaðamenn atvinnumenn í faginu. Aðrir taka þátt sem almennir borgarar, sumir nokkuð reglulega.

Það er í þágu starfandi blaðamanna að tjáningarfrelsið sé ekki takmarkað. Lýðræðisleg umræða er best fallin til þess að skilja hismið frá kjarnanum, ekki boð og bönn um hvað megi segja og hvað ekki. Frjáls umræða leiðir fram, ef ekki bestu, þá skástu niðurstöðuna í álitamálum. Svipað og lýðræðið er skásta stjórnarfyrirkomulagið. Fyrsta grein siðareglna Blaðamannafélags Íslands endurspeglar þessa afstöðu:

Blaðamaður hefur sannleikann að leiðarljósi, stendur vörð um tjáningarfrelsið og frjálsa fjölmiðlun og rétt almennings til upplýsinga, svo veita megi nauðsynlegt aðhald í lýðræðisþjóðfélagi.

Tjáningarfrelsið er ekki, og getur ekki verið, fyrir útvalda. Ef tjáningarfrelsið væri aðeins fyrir þá sem uppfylltu tiltekin skilyrði, s.s. menntun og þjóðfélagsstöðu, væri í raun um að ræða skoðanakúgun gagnvart þeim sem ekki uppfylltu skilyrðin.

Allt sem að ofan er sagt ætti að vera sjálfsögð sannindi þeirra sem fallast á tjáningarfrelsi sé ómissandi þáttur lýðræðis.

Varaformaður Blaðamannafélags Íslands, Aðalsteinn Kjartansson, blaðamaður á Heimildinni, áður Stundinni, er ekki þeirrar skoðunar að tjáningarfrelsið sé hornsteinn lýðræðisins. Aðalsteini finnst ótækt að fjallað sé um byrlunar- og símastuldsmálið en þar er varaformaðurinn sakborningur.

Aðalsteinn stefndi tilfallandi síðast liðið sumar. Þá var bloggað:

Aðalsteinn vill tvær milljónir í miskabætur og málskostnað. Auk kröfu um ómerkingu átta ummæla gerir Aðalsteinn kröfu að tilfallandi bloggari fjarlægi af bloggsíðu sinni ummælin, að viðlagðri dagsekt upp á 50 þús.

Ef ummælin átta, sem Aðalsteinn krefst ómerkingar á, eru úr lausu lofti gripin, líkt og segir í stefnu, væru þau löngu gleymd. Það er eðli lýðræðislegrar umræðu. Orðræða sem veður villu og svíma fellur niður dauð og ómerk. Það þarf ekki atbeina dómstóla til að fella úr gildi ein eða önnur ummæli sem ekki halda vatni. 

Lögreglurannsókn stendur yfir á byrlun Páls skipstjóra Steingrímssonar, stuldi á síma hans og meðferð á einkagögnum. Aðalsteinn er einn fimm sakborninga úr röðum blaðamanna RSK-miðla, RÚV, Stundarinnar og Kjarnans. Það er staðreynd. Út frá þeirri staðreynd má eitt og annað álykta um vinnulag blaðamanna og freista þess að setja í samhengi. Eins og tilfallandi hefur gert. Blaðamenn RSK-miðla, sem gerst þekkja málavöxtu, segja það eitt að almenningi komi ekki við hvernig efni úr stolnum síma komst í hendur þeirra. Né heldur skýra þeir þá undarlegu staðreynd að blaðamenn keyptu síma til að afrita símtæki skipstjórans fyrir byrlun og stuld. Hvernig vissu blaðamenn að von væri á síma skipstjórans?

Áður hafa tveir meðsakborningar Aðalsteins, þeir Þórður Snær og Arnar Þór, stefnt tilfallandi og fengið hann dæmdan í héraðsdómi. Þeim dómi var áfrýjað til landsréttar, sem tekur málið fyrir í maí.

Blaðamenn RSK-miðla krefjast þagnar um byrlunar- og símastuldsmálið. Þeir þurfa ekki að hafa áhyggjur af starfsfélögum sínum á öðrum fjölmiðlum, sem þegja að stærstum hluta meðvirkri þögn. Enga heildstæða umfjöllun um byrlunar- og símastuldsmálið er að finna í fjölmiðlum. Tilfallandi stendur utan við félagsskap starfandi blaðamanna og nýtir tjáningarfrelsið til að fjalla um brýn málefni, eins og aðild RSK-blaðamanna að sakamáli. Í hátíðarræðum blaðamanna kallast þetta að veita aðhald, spyrja gagnrýnna spurninga og bregða ljósi á misfellur í starfsháttum aðila sem eiga að fara að lögum - fjölmiðla í þessu tilviki. 

Aðalmeðferð í dómsmáli Aðalsteins gegn tilfallandi er í dag.    


Handavinna Katrínar ætli hún í forsetann

Baldur Þórhallsson prófessor hyggst bjóða sig fram til forseta að því gefnu að Katrín Jakobsdóttir forsætis geri það ekki. Nokkuð bjartsýnt er af Baldri að Katrín geri upp hug sinn í næstu viku. Bjóði Katrín sig fram tekur hún páskana í nauðsynlega handavinnu. Eftir það tilkynnir hún framboð. Taki hún stökkið.

Framboðsfrestur til forseta rennur út 26. apríl. Sjóaður stjórnmálamaður þarf ekki nema 2-3 vikna fyrirvara til að leggja í baráttuna um Bessastaði. Ef Katrín ætlar fram þarf hún á hinn bóginn að ná samningum við samstarfsflokka í ríkisstjórn.

Hvorki Bjarni Ben. né Sigurður Ingi eru áfram um haustkosningar. Að því leyti falla hagsmunir forsetaframbjóðandans Katrínar saman við formenn samstarfsflokkana. Öllum þrem er hagfellt að ljúka kjörtímabilinu. 

Gangi Katrín frá borði geta Vinstri grænir ekki lengur krafist forsætisráðuneytisins. Bjarni Ben. gæti orðið forsætisráðherra eða látið embættið falla í skaut Þórdísar Kolbrúnar. 

Allt er þetta handavinna sem ætti að vera auðleyst að greiða úr. Þokkalegt traust er á milli oddvita ríkisstjórnarflokkanna. Þjóðlífið er með rólegra móti. Kjarasamningar eru komnir í höfn. Þjóðin ætti auðvelt með að sætta sig við eins konar starfsstjórn fram að þingkosningum vorið 2025.

Katrín myndi sóma sér vel sem forseti lýðveldisins. Spurningin er hvort hún sé södd pólitískra lífdaga.

 


mbl.is Tekur ákvörðun um framboð í næstu viku
Tilkynna um óviðeigandi tengingu við frétt

Blaðamenn ræða Þóru en þegja fréttirnar

Fimm blaðamenn eru sakborningar í byrlunar- og símstuldsmálinu. Aðeins þrír þeirra birtu fréttir upp úr stolnum síma Páls skipstjóra Steingrímssonar. Þóra Arnórsdóttir á RÚV birti enga frétt og ekki heldur Ingi Freyr Vilhjálmsson á Stundinni.

Sakborningar, þeir sem tjá sig, segjast vera undir lögreglurannsókn fyrir að skrifa fréttir. En það stenst ekki. Hvorki Þóra né Ingi Freyr skrifuðu fréttir. Vísbending um aðild Inga Freys er í ársgamalli Morgunblaðsfrétt. Ingi Freyr er ,,til rann­sókn­ar vegna þess hvernig staðið var að af­rit­un sím­ans," segir þar. 

Stjórn Blaðamannafélags Íslands ræddi málið á fundi á meðan sakborningarnir voru enn fjórir, haustið 2022. Ingi Freyr var þá enn ekki kominn með réttarstöðu sakbornings. Tilefni dagskrárliðarins á fundi stjórnar BÍ var lögfræðileg álitsgerð sem BÍ hugðist senda til umboðsmanns alþingis. Tilgangurinn var að fá umboðsmann að beita sér í málinu í þágu blaðamanna. Það gekk ekki eftir en engar fréttir birtust um afgreiðslu málsins hjá umboðsmanni.

Í fundargerð stjórnar Blaðamannafélagsins 7. október 2022 er haft eftir Sigríði Dögg Auðunsdóttir formanni:

Að Þóra Arnórsdóttir, einn blaðamannanna fjögurra sem gefin var réttarstaða sakbornings, hefði ekki komið beint að fréttaflutningi, aðkoma hennar hefði verið önnur.

Þarna ræða blaðamenn sín á milli að undarlegt sé að Þóra fái stöðu sakbornings þar sem hún hafi enga frétt skrifað upp úr síma skipstjórans. Það sem er frábrugðið og sérstakt er iðulega fréttaefni. En það er engin frétt í íslenskum fjölmiðlum síðustu tvö ár, eða frá því að Þóra varð sakborningur, sem upplýsir hvað sé á ferðinni. Blaðamenn ræða fréttina sín á milli en hún er ósögð í fjölmiðlum sem þó fá framlög úr ríkissjóði með þeim rökum að fréttir séu nauðsynlegar lýðræðissamfélagi. Tilfallandi bloggari freistar þess að halda almenningi upplýstum á meðan fjölmiðlar hylma yfir.

Eiga blaðamenn ekki að segja merkileg tíðindi og setja þau í samhengi? Jú, það er kennt í blaðamannaskólum. En íslensk blaðamennska lýtur ekki lögmálum starfsgreinarinnar eins og hún er iðkuð í vestrænum ríkjum. Hér á landi taka blaðamenn lögin í sínar hendur ef svo ber undir. Þegar upp kemst stunda blaðamenn og fjölmiðlar ritskoðun og þöggun.

Hvaða aðkomu gæti Þóra hafa átt?

Páli skipstjóra var byrlað 3. maí 2021 og var meðvitundarlaus í 3 daga. Á þeim tíma sem skipstjóranum var tæplega hugað líf var síma hans stolið. Síminn var afritaður í höfuðstöðvum RÚV á Efstaleiti. Að lokinn afritun var síma skipstjórans skilað á sjúkrabeð hans. Þóra Arnórsdóttir keypti Samsung-síma, samskonar og skipstjórans, í apríl 2021, áður en skipstjóranum var byrlað. Þóra fékk símanúmerið 680 2140 á sinn síma. Munar aðeins síðasta staf á númeri Páls, sem er 680 214X. Notkun Samsung-síma Þóru hófst í apríl og hélt áfram fram á haust, þegar fyrstu yfirheyrslur lögreglu hófust. Símanúmerið sem Þóra fékk á afritunarsímann er ekki skráð í símnúmeraskrá RÚV og á já.is. Samsung-síminn var keyptur í sérstakt verkefni og fékk leyninúmer.

Engar fréttir úr síma skipstjórans birtust hjá Þóru á RÚV. Tæpum þrem vikum eftir byrlun, stuld og afritun birtust aftur samræmdar fréttir úr síma skipstjórans í Stundinni undir höfundarnafni Aðalsteins Kjartanssonar og í Kjarnanum þar sem Þórður Snær og Arnar Þór eru skráðir höfundar. Fréttirnar birtust báðar snemma morgun 21. maí 2021. Sömu höfundareinkenni eru á báðum fréttum. Skæruliðadeild Samherja er í fyrirsögnum í báðum tilvikum.

Daginn sem fyrstu fréttir úr síma skipstjórans birtust í Stundinni og Kjarnanum lék Þóra sakleysingja. Hún deildi frétt Aðalsteins á Stundinni á Facebook með eftirfarandi athugasemd:

Mér er eiginlega þvert um geð að deila þessu. En stundum þarf að gera fleira en gott þykir.

Ef aðkoma Þóru að málinu væri sú ein að deila á Facebook frétt Aðalsteins hefði hún ekki stöðu sakbornings. Það er ekki saknæmt að deila fréttum á samfélagsmiðlum. Þóra vissi vitanlegan miklu meira um málið. Allt sumarið 2021 var Þóra í reglulegum samskiptum við andlega veika konu, þáverandi eiginkonu Páls skipstjóra, sem hefur játað að byrla, stela síma og færa blaðamönnum til afritunar. Lögreglan getur kallað eftir upplýsingum um símnotkun og veit hver hringdi í hvern hvenær. Gögn sem sýna símtöl i apríl og maí eru ekki enn birt sakborningum og brotaþolum. Það gerist ekki seinna en þegar ákærur eru birtar. 

Aðdragandi, framkvæmd og útfærsla byrlunar, stuldar, afritunar og fréttaflutnings hefur öll einkenni skipulags. Einhver miðlægur sá um að hlutirnir gengu fram samkvæmt fyrirfram gerðri áætlun.

Spurningin er hverjir höfðu hvaða hlutverk. Sumir birtu fréttir og komu fram undir nafni. Aðrir unnu á bakvið tjöldin, sáu um öflun fréttaefnis. Stærsta ósagða frétt seinni ára er hvernig sú öflun fór fram. Byrlun og þjófnaður var forsenda fréttaflutnings. En það er nánast ekkert fjallað um málið í fjölmiðlum. Ástæðan er að blaðamenn ákveða hvað skuli birtast sem fréttir í fjölmiðlum. Í byrlunar- og símastuldsmálinu standa blaðamenn saman í stéttvísri þögn.

 


Sigríður Dögg kallar í partí: verðlaun og sakborningar

Sigríður Dögg formaður Blaðamannafélags Íslands boðar í ,,bransapartí" í dag fyrir blaðamenn og áhugasama um blaðamennsku. Teitið er í tilefni af veitingu verðlauna fyrir vel unnin störf.

Þrír sakborningar í byrlunar- og símastuldsmálinu eru tilnefndir: Aðalsteinn Kjartansson, Helgi Seljan og Ingi Freyr Vilhjálmsson.

Innanbúðarmenn telja gefið að Aðalsteinn fái verðlaun. Hann er varaformaður Blaðamannafélagsins og áskrifandi að þakklæti og virðingu félagsins sem hann er í forystu fyrir. Helgi er meðtilnefndur og fengi einnig blóm og krans, afsakið, verðlaunaskjal. Meiri spurning sé hvort Ingi Freyr hreppi hnoss. 

Tilfallandi hefur sannfrétt að dómnefndin hafi haft til athugunar að verðlauna sérstaklega þá ritstjórn sem hýst hefur flesta sakborninga í fjölmiðlasögu Íslands. Þar með fengi Þórður Snær ritstjóri Heimildarinnar einnig verðlaun. Hætt var við hugmyndina.

Sigríður Dögg formaður hyggst í partínu kynna ,,vitundarherferð um blaðamennsku". Um er að ræða sjónvarpsauglýsingu sem verður frumsýnd í dag. Án efa verður þar útlistað hvernig best sé að falsa gögn, slíta úr samhengi tilvitnanir, skipuleggja byrlun og afritun á illa fengnum símtækjum. Að ekki sé talað um húsbrot á hamfarasvæðum. Átti almenningur sig á hve blaðamenn leggja mikið á sig til að afla frétta mun virðingin fyrir blaðamennsku vaxa.

Ekki verður í teitinu í dag tilkynnt um nýjan framkvæmdastjóra Blaðamannafélagsins. Málum háttar þannig að Sigríði Dögg var gert að yfirgefa vinnustað sinn, RÚV, eftir að hún var afhjúpuð í haust sem skattsvikari. Sigríður Dögg tók þann kostinn að flæma úr starfi í janúar framkvæmdastjóra félagsins til tveggja áratuga og setjast sjálf í stól hans. Til málamynda var auglýst starf framkvæmdastjóra. Engar spurnir eru af ráðningu.

Við hæfi er að skattsvikari stjórni Blaðamannafélaginu og fari með fjárreiður félagsins. Samtök sem verðlauna sakborninga undir glæparannsókn verða að standa undir nafni.

Tilfallandi er áhugamaður um blaðamennsku og fær sem slíkur boð í partíið síðdegis. Því miður getur ekki orðið af mætingu. Tilfallandi þarf að undirbúa málsvörn vegna stefnu varaformanns Blaðamannafélagsins og sakbornings í byrlunar- og símastuldsmálinu, Aðalsteins Kjartanssonar. Aðalmeðferð er á mánudag. Varaformaðurinn, og aðrir RSK-blaðamenn, telja ótækt að bloggari út í bæ segi tíðindi sem blaðamenn vilja ekki að almenningur heyri. Fólk gæti haldið að afbrotamenn og siðleysingjar réðu ferðinni í íslenskri blaðamennsku. Enda hlaðnir verðlaunum.


Veika konan vorkenndi Helga Seljan

Blaðamenn RSK-miðla, RÚV, Stundarinnar og Kjarnans, urðu þess áskynja sumarið 2021 að lögreglan var komin á sporið í rannsókn á byrlun Páls skipstjóra Steingrímssonar í byrjun maí sama árs.

Þáverandi eiginkona Páls byrlaði honum, stal síma hans og færði fréttamanni RÚV til afritunar. Þóra Arnórsdóttir ritstjóri Kveiks hafði stuttu áður keypt Samsung-síma, samskonar og skipstjórans. Þóra fékk á símann númerið 680 2140. Númerið á síma Páls er 680 214X. Aðeins munar síðasta tölustaf á símanúmerunum. 

Páll kærði málið 14. maí. Fyrstu fréttir úr símanum birtust samtímis morguninn 21. maí í Stundinni undir höfundarnafni Aðalsteins Kjartanssonar og í Kjarnanum með Þórði Snæ og Arnari Þór Ingólfssyni sem skráðum höfundum. Engin frumfrétt birtist í RÚV. Aðgerðin vorið 2021 var skipulögð. Afritun fór fram á RÚV en fréttir birtust á Stundinni og Kjarnanum.

Blaðamenn gripu til ráðstafana um sumarið til að fela slóðina. Í ágúst var Þóra Arnórsdóttir ritstjóri Kveiks reglulega í sambandi við eiginkonu skipstjórans sem stríðir við geðræn veikindi á alvarlegu stigi. Konan hefur oftar en einu sinni verið öryggisvistuð á lokaðri deild. Í sms-skilaboðum 24. ágúst 2021 skrifar Þóra að konan skuli ,,breyta ÖLLUM lykilorðum alls staðar."

Þóra vill einnig fá síma konunnar og hefur mann á sínum snærum til að ,,yfirfara" símann sem geymdi upplýsingar um samskiptin við blaðamenn. Þóra skrifar:

Hann vill helst ekki hittast (mjög varkár maður, skiljanlega) en spyr hvort þú treystir honum fyrir símanum einn dag?

Konan lét símann í hendur RSK-blaðamanna. Hún var leiksoppur enda ekki í andlegu ástandi til að verjast ágengum blaðamönnum.

Hugmynd blaðamanna var að gera Helga Seljan, undirmann Þóru á Kveik/RÚV, að heimildamanni fyrir fréttum upp úr síma skipstjórans. Nýleg lög mæla fyrir um vernd heimildamanna. Með Helga sem heimildarmann töldu blaðamenn sig fá skálkaskjól, gætu vísað í lögin er lögregla innti eftir heimildinni fyrir samræmdum fréttum í Stundinni og Kjarnanum.

Til að undirbyggja Helga sem heimildamann var hann gerður að fórnarlambi. Sumarið 2020, ári fyrir byrlun og stuld, skrifaði Kjarninn frétt um ofsóknir Samherja á hendur Helga vegna Namibíumálsins. Í raun gerðist það, sem ekki er skrifað um í frétt Kjarnans, að Helgi lagði fram falska kæru til lögreglu og sakaði Jón Óttar Ólafsson um umsáturseinelti. En daginn sem Jón Óttar átti að hafa setið um heimili fréttamannsins var Jón Óttar úti á sjó. Maður sem falsar heimildir telur ekki eftir sér að leggja fram falska kæru.

Með frétt Kjarnans sumarið 2020 var kominn grunnur til að byggja á er RSK-menn þurftu nauðsynlega ári síðar að gera sig að fórnarlömbum. Um miðjan október 2021 var Helgi Seljan mættur í settið hjá Gísla Marteini, í þættinum Vikan á RÚV. Á föstudagskvöldi frammi fyrir alþjóð sagðist Helgi glíma við geðrænan vanda vegna áreitis Samherja.

Veika konan, sem byrlaði eiginmanni sínum og stal síma hans að undirlagi RSK-miðla, fann til með Helga Seljan. Konan skrifaði Þóru Arnórsdóttur fimm dögum eftir yfirlýsingu Helga hjá Gísla Marteini:

Sæl Þóra, mér sýnist Helga ekki veita af aðstoð. Er ekki bara kominn til til að ég afhjúpi mig. Ég hef hvor eð er ekki neitt að missa. Kveðja XXX (nafn fellt út af pv)

Orðalag veiku konunnar gefur til kynna að hún ætli að taka á sig sök Helga. RSK-liðar vildu ekki neitt slíkt, þeir voru tilbúnir með sína eigin útgáfu af atburðarásinni vorið 2021. Veika konan var ekki með hlutverk í handritinu. Í lögregluyfirheyrslu 14. febrúar 2022 segist konan ekki muna hvað hún hafi ætlað að afhjúpa. Þá kveðst veika konan ekki muna hvers vegna hún sendi Þóru Arnórsdóttur tölvupóstinn fimm dögum eftir að Helgi kvaðst í beinni útsendingu RÚV sárþjakaður af samskiptunum við Samherja.

Leikritið í sjónvarpsþætti Gísla Marteins var sett á svið til að afla samúðar. Fyrir tilviljun afhjúpaði tilfallandi bloggari samsærið. Bloggfærsla eftir beinu útsendinguna með Helga var stormvaki á félags- og fjölmiðlum. Krafan var að tilfallandi yrði sviptur atvinnu og mannorði. Fyrir það eitt að setja játningu fréttamannsins í annað samhengi en að hann væri fórnarlamb. Stikla sem RÚV hafði gert upp úr viðtali Gísla Marteins við Helga var tekin úr umferð. Tilfallandi áttaði sig á að stærsta frétt fjölmiðlasögu landsins er að mestu ósögð. Fáein blogg hafa síðan verið skrifuð til að varpa ljósi á málavöxtu. Lítið fer fyrir lofinu og engin eru verðlaunin. Uppskeran er helst sú að þrír sakborningar hafa stefnt tilfallandi fyrir ærumeiðingar. Kallast kæling á máli verðlaunablaðamanna.

Æðið sem rann á RSK-blaðamenn í október 2021 stafaði af örvæntingu. Fyrsta yfirheyrslan í byrlunar- og símastuldsmálinu var 5. október. Helgi kom fram í beinni útsendingu tíu dögum síðar. Í byrjun nóvember var tilkynnt um starfslok Rakelar Þorbergsdóttur fréttastjóra á RÚV, Helgi Seljan kvaddi Efstaleiti um áramót. Þóra hjarði lengst, var ekki vikið frá störfum fyrr en í febrúar 2023 - eftir að upp komst að hún keypti Samsung-símann sem notaður var til að afrita síma skipstjórans á Glæpaleiti 4. maí 2021.

Byrlunar- og símastuldsmálið er snúin rannsókn enda við að etja harðsvíraða einstaklinga með heljartök á fjölmiðlum. Blaðamenn töfðu málið um hálft ár, voru boðaðir í yfirheyrslu í febrúar 2022 en mættu ekki fyrr en um haustið. Áramótin 2022/2023 komst upp um kaup Þóru á Samsung-símanum. Áður hafði rannsóknin einkum beinst að meðferð blaðamanna á einkagögnum Páls skipstjóra. Eftir að uppvíst var um símakaup Þóru beindist athyglin að samskiptum blaðamanna og byrlara í aðdraganda glæpsins.

Lögreglan leitaði eftir upplýsingum um gmail-reikning veiku konunnar hjá Google sem hýsir tölvupóstinn. Öllum tölvupóstum hafði verið eytt á tölvu konunnar. Þá fengu blaðamenn konuna til að afhenda sér einkasímann til að eyða gögnum.  Ekki er vitað hvað kom úr eftirgrennslan hjá Google.

Blaðamannafélag Íslands gerir sér far um að tefla fram blaðamönnum undir lögreglurannsókn sem fyrirmyndum. Þrír sem koma við sögu byrlunar- og símastuldsmálsins fá tilnefningu til blaðamannaverðlauna í ár. Þeir eru Helgi Seljan og sakborningarnir Aðalsteinn Kjartansson og Ingi Freyr Vilhjálmsson. Allir þrír starfa á Heimildinni. Aðalsteinn, sem jafnframt er varaformaður Blaðamannafélagsins, er í áskrift að verðlaunum félagsins. Árið sem hann varð sakborningur fékk hann verðlaun, ásamt meðsakborningum sínum Þórði Snæ og Arnari Þór Ingólfssyni. Allir, auðvitað, á Heimildinni, áður Stundinni og Kjarnanum.

Til siðs er víða um lönd að verðlauna blaðamenn sem afhjúpa glæpi og rangindi. Á Íslandi er þessu öfugt farið. Séu íslenskir blaðamenn grunaðir um afbrot fá þeir blómvönd og verðlaunaskjal. Formaður félagsins sem hyllir sakborninga er skattsvikari.

Íslensk blaðamennska verður aðhlátursefni heimsbyggðarinnar. Til að kóróna fjarstæðukennda atburðarás er æðsti yfirmaðurinn á Glæpaleiti fyrrum lögreglustjóri. Ef byrlunar- og símastuldsmálið væri handrit að glæpasögu þætti sagan of fáránleg til útgáfu.


Andrésarkviða snöggheimska

Í stað þess að puða í áravís á skólabekk væri ekki einfaldara ef maður gæfi upp nafn og kennitölu og fengi prófgráðu senda heim?

Ofangreind hugsun er fengin að láni frá Andrési Inga Jónssyni þingmanni Pírata. Þingmaðurinn skrifar montgrein á Vísi að hann sé höfundur snöggskilnaðar.

Snöggskilnaður er í stuttu máli sá möguleiki að ganga í hjónaband fyrir hádegi en skilja eftir hádegi. ,,Við megum vera ánægð með að hafa náð í gegnum Alþingi þessari litlu breytingu á hjúskaparlögum sem einfaldar lífið hjá fólki," skrifar hróðugur Andrés Ingi. 

Hvers vegna ekki að yfirfæra hugmyndina á önnur svið þjóðlífsins, til dæmis prófgráður frá skólum? Má ekki einfalda lífið og auðvelda aðgengi fólks að prófgráðum? Skólaganga er frjálst val, rétt eins og hjónaband. Í báðum tilvikum er um að ræða opinbert skjal um tiltekna stöðu mála. Einhver veifar prófskírteini, aðrir vígsluvottorði. Hvers vegna má ekki bjóða hvorttveggja í sjálfsafgreiðslu?

Sumt í lífinu glatar gildi sínu ef frjálslega er farið með. Ef hjónaband má leysa upp á þeim tíma sem tekur að skipta um sokka verður það ómerkilegra og tilgangslausara en áður. Sama gildir um prófgráður; þær verða ekki pappírsins virði ef hver sem er getur fengið gráðuna út á nafn og kennitölu, svona eins og hjónaband. Auðvitað fjarska þægilegt og hentugt. Einkum fyrir ábyrgðalaust fólk sem vill fá allt upp í hendurnar án þess að leggja neitt af mörkum sjálft og alls ekki axla ábyrgð á eigin ákvörðunum.

Hjónaband og menntun krefjast alúðar og oft þrautseigju. Lög eru um hjúskap og prófgráður. Tilgangurinn er að hafa skýrt form og innihald. Prófskírteini gerir ráð fyrir að handhafi hafi staðist skilgreindar kröfur. Hjónavígsla er skuldbinding tveggja einstaklinga að deila kjörum. Prófgráður og hjónaband veita lögformleg réttindi. Þingmaður sem gortar sig af því að auðvelda fólki að hlaupast undan skuldbindingum sínum er ekki starfi sínu vaxinn. 

Ljúkum Andrésarkviðu snöggheimska með stílfærslu á upphafsorðum pistilsins á Vísi: imbi og alþingismaður er ekki alltaf besta blandan.

  


Írar verja hjónabandið og mæður í stjórnarskrá

Um helgina höfnuðu Írar stjórnarskrárbreytingum. Í þjóðaratkvæðagreiðslu var tekist á um tvær tillögur. Sú fyrri gerði ráð fyrir að stað ,,hjónabands" kæmi ,,sambúð" í ákvæði er fjallaði um fjölskyldur. Seinni tillagan kvað á um að í stað ,,móður" í stjórnarskrárákvæði er verndar rétt mæðra að ala upp börn sín kæmi ,,umönnunaraðili."

Ríkisstjórnin knúði á um samþykkt en írska þjóðin hafnaði með afgerandi hætti. Tæp 68 prósent sögu nei við breytingum á hjónabandsákvæðinu og 74 prósent hafnaði tillögu stjórnvalda að strika mæður úr stjórnarskránni.

Katie Hopkins bendir á að stjórnvöld víða á vesturlöndum tapi jafnt og þétt trúverðugleika almennings. Í stað þess að kjósendur taki vinsamlegum ábendingum yfirvalda mætir yfirvaldinu tortryggni.

Vókið sem tröllríður vestrænni menningu vill afnema gömul og viðurkennd hugtök eins og hjónaband og móðir. Í staðinn eiga að koma orð með óskýrri merkingu. Sambúð hefur víðtækari merkingu en hjónaband og umönnunaraðili getur verið hver sem er. Móðir á hinn bóginn er kona sem hefur fætt barn. 

Vókið tapaði á Írlandi um helgina. Eftir helgi fékk hugmyndafræðin annan löðrung handan Írlandshafs. Verkamannaflokkurinn í Bretlandi hafnar nú að transkonur, þ.e. karlar sem kalla sig konur, fái keppnisrétt í kvennaíþróttum. Vinstrimenn eru að jafnaði hallir undir vók. Nýr formaður Verkamannaflokksins, Keir Starmer, lét kanna hvernig kjósendum litist á þá stefnu að karlar gætu orðið konur og keppt í kvennaíþróttum. Kjósendum fannst það léleg hugmynd. Í framhaldi breytti Verkamannaflokkurinn um stefnu. Transkonur geta ekki keppt í íþróttum kvenna.

Almenn skynsemi verður að ráða ferðinni, sagði formaður Verkamannaflokksins.

Vók og almenn skynsemi eru andstæður. Vinstrið virðist farið að skilja að fáránleikafræðin eru komin út í öfgar. Vonum seinna. 

 

 


« Fyrri síða | Næsta síða »

Innskráning

Ath. Vinsamlegast kveikið á Javascript til að hefja innskráningu.

Hafðu samband