Án krónu væri ástandið verra - miklu verra

Á Laugaveginum má hitta á aðventunni þýskar og norskar fjölskyldur sem gera jólainnkaup á Íslandi vegna þess að krónan hefur lækkað í verði. Fleiri ferðamenn og verðmætari útflutningur, í krónum talið, eykur gjaldeyrisflæði inn í landið. Eftir nokkurn tíma mun krónan leita jafnvægis og endurspegla stöðu efnahagslífsins hér á landi.

Krónan gerir okkur kleift að takast á við gerbreyttar aðstæður eftir bankahrunið. Ef við hefðum ekki eigin gjaldmiðil, heldur evru eða dollar, væri sú leið ein fær að skera niður útgjöld ríkisins. Við þyrftum að loka skólum og biðlistar yrðu eftir heilbrigðisþjónustu. Skattar myndu hækka mun meira en nú er gert ráð fyrir. Atvinnuleysi yrði margfalt á við það sem búist er við.

Írar glíma ekki við jafn djúptækan vanda og Íslendingar. Þeir hafa ekki eigin gjaldmiðil. Samkvæmt skýrslu sem fjallað var um í Irish Times í vikunni er búist við þriggja ára samdráttarskeiði á eyjunni grænu. Einn af hverjum tíu Írum verður atvinnulaus á næsta ári og 12 prósent atvinnuleysi er spáð fyrir árið 2010.

Ólíkt Írum kusu Bretar að halda pundinu sem hefur fallið töluvert gagnvart evru síðustu mánuði. Þar í landi prísa menn sig sæla að pundið geti lækkað til að gefa atvinnulífinu kost á að aðlaga sig breyttum aðstæðum. Dálkahöfundurinn Anatole Kaletsky skrifar í The Times að gengisfall pundsins boði endurreisn bresks efnahagslífs og blæs á hugmyndir um að Bretar taki upp evru. Starfsbróðir hans á The Telegraph, Martin Vander Weyer, tekur í sama streng.

Ísland kemur við sögu í báðum greinunum. Augljóst er að sá fámenni hópur í Bretlandi sem óskar sér evru lítur til Íslands með vonarglampa í augum.

Bretar reyndu á eigin skinni hvernig gjaldmiðlasamstarf við meginlandsþjóðir Evrópu leiðir til efnahagslegra hörmunga. Í byrjun tíunda áratugs síðustu aldar leiddi gjaldmiðlasamstarf við Evrópusambandaþjóðir til þess að pundið var alltof hátt skráð. Svarti miðvikudagurinn árið 1992 er enn í minnum hafður. Þá kippti John Major forsætisráðherra pundinu úr sambandi við evrópumyntir. Við það hrundi verðgildi pundsins en þegar frá leið var það upphaf að endurreisn bresks efnahagslífs.

Engar líkur eru á að Bretar taki upp evru á næstu árum.

Friðrof er ekki endurreisn

Björgvin G. Sigurðsson viðskiptaráðherra segir í Viðskiptablaðinu í dag að kjarninn í endurreisn íslensks athafnalífs sé umsókn um inngöngu í Evrópusambandið á næsta ári. Friðrof samfélagsins getur ekki leitt til endurreisnar athafnalífs né yfir höfuð nokkurrar endurreisnar. Samfylkingin hefur ekki umboð til aðildarumsóknar. Flokkurinn dró tilbaka Evrópuáherslur sínar fyrir síðustu kosningar. Samfylkingin hefur hvorki umboð frá kjósendum almennt né sértækt umboð frá flokksmönnum sínum til Evrópuleiðangurs.

Á landsfundi Samfylkingar í nóvember 2003 var samþykkt að skipa nefnd um Evrópumál. Verkefni nefndarinnar var í fjórum liðum. Annar liður er eftirfarandi: „Skilgreina ítarlega hver helstu samningsmarkmið Íslendinga ættu að vera í aðildarviðræðum við Evrópusambandið með hliðsjón af stækkuðu Evrópusambandi."

Evrópuhópur Samfylkingarinnar hefur enn ekki skilað skýrslu. Samningsmarkmið okkar hafa heldur ekki verið skilgreind.

Umræðan um það hvort Ísland ætti að sækja um aðild að Evrópusambandinu er veigameiri en öll þjóðmálaumræða lýðveldistímabilsins, bankahrunið meðtalið. Forysta Samfylkingarinnar ætti að skammast sín hvernig hún jafnt og stöðugt reynir að koma sér undan málefnalegri umræðu um Evrópusambandið. Oddvitar Samfylkingarinnar fara þá leið að nota dægurmál eins og samanburð á stýrivöxtum, könnun á matvælaverði og núna bankahrunið sem röksemd fyrir inngöngu.

Til lengri tíma er bankahrunið smámál. Innganga í Evrópusambandið er stórmál í bráð og lengd.

Samfylkingin og nýauðvaldið

Samfylkingin rótaði í pólitísku sorpi þegar hún tók upp á sína arma Kaupþingsstjórana Sigurð og Hreiðar Má, Jón Ólafsson í Skífunni og Baugssamsteypuna. Sjálfstæðisflokkurinn hafði þvegið hendur sínar af nýauðvaldinu þar sem ófyrirleitni leiddi græðgi hönd í hönd. Í Borgarnesræðu sinni í febrúar 2003 tók Ingibjörg Sólrún Gísladóttir nýauðvaldið í faðm sér. Þegar Baugur veturinn eftir átti undir högg að sækja vegna fjölmiðlafrumvarpsins, sem átti að tryggja fjölræði á fjölmiðlamarkaði, innsiglaði Samfylkingin bandalagið við nýauðvaldið.

Ásamt forseta Íslands kom Samfylkingin í veg fyrir að frumvarpið yrði að lögum. Slagurinn um fjölmiðlafrumvarpið gerði útslagið. Eftir það hélt nýauðvaldinu engin bönd.

Forkólfar Samfylkingarinnar ætluðu að stæla Blair og breska Verkamannaflokkinn sem hafði náð vopnum sínum með því að herma eftir Íhaldsflokknum þar í landi, sérstaklega Margréti Thatcher. Björgvin G. Sigurðsson og Össur Skarphéðinsson auglýstu félagsaðild sína að breska Verkamannaflokknum og hér heima var unnið í samræmi við fyrirmyndina. Samfylkingin taldi sig vera að plokka fjaðrir af Sjálfstæðisflokknum með skrauti nýrra viðskiptavelda, svo sem Kaupþings og Baugs.

Aðstæður í Bretlandi eru nokkuð aðrar en á Íslandi. Viðskiptalífið á sér lengri sögu og venjur og hefðir sem auk lagaramma setja viðskiptum skorður. Nýauðvaldið á Íslandi var ekki venjuleg viðskipti heldur samansúrruð spilling sem þurfti á pólitísku lögmæti að halda til að vaxa og dafna. Samfylkingin veitti útrásarliðinu pólitískt lögmæti.

Það heyrast fréttir af uppgjöf félagsmanna á Samfylkingunni. Vonum seinna er að renna upp fyrir fólki hvað Samfylkingin hefur gert íslensku samfélagi.

Björgvin í burtu - kannski hjá tengdó

Meginverkefni stjórnvalda er að tryggja að rannsókn á bankahruninu og aðdraganda þess sé gegnsæ og hafin yfir vafa. Endurskoðunarfyrirtæki sem skrifuðu upp á reikninga banka og útrásarfyrirtækja eru ekki hafin yfir vafa. Sérstaklega er tortryggilegt þegar endurskoðendur Glitnis eru þeir hinir sömu og endurskoðuðu helstu eigendur bankans fyrir hrun. Björgvin G. Sigurðsson viðskiptaráðherra er ekki á vaktinni ef hann lætur svona mál framhjá sér fara. Tengist fjarvera Björgvins nokkuð því að tengdafaðir hans var í stjórn gamla Glitnis?

Leiðrétting í morgunsárið: Nanna Rögnvaldsdóttir var svo vinsamleg að benda á að það er svili Björgvins sem var í stjórn gamla Glitnis.

Björgvin vissi ekki um KPMG fyrr en í gær

Eymd, Smán & Bilun = ESB

Eymdin eftir bankahrunið og smán þjóðarinnar vegna íslensku óreiðumannanna í útlöndum leiddi til bilunar í þjóðarsálinni sem mældist í tímabundinni fylgisaukningu við aðildarumsókn að Evrópusambandinu. Þegar taugaáfallið leið hjá áttaði fólk sig að vegvísir útrásarmanna til Brussel væri kannski ekki heppilegasta leiðin úr ógöngunum.

Þeir sem hrópa hæst um að slá eigi krónuna af og sækja um aðild að ESB eru föllnu útrásarvíkingarnir, fylgifé þeirra í greiningardeildum bankanna og pólitíski armur útrásarinnar; Samfylkingin.

Útrásarmenn reyna að endurskrifa söguna með kröfunni um inngöngu Íslands í ESB. Útskýring útrásarinnar á bankahruninu er sú að gjaldþrot bankanna stafaði af því að við vorum ekki í Evrópusambandinu. Sigurður Einarsson fyrrum Kaupþingsstjóri segir það berum orðum í Stokkhólmsræðunni.

Tækist að véla okkur inn í Evrópusambandið stæði útrásaraðallinn með pálmann í höndunum: Sjáið, auðvitað áttum við fyrir löngu að fara inn í Brusselveldið, bankarnir hefðu notið þess og útlendingar ekki gert áhlaup á þá.

Útrásarmenn þurfa á blekkingunni að halda. Eins og áður á þjóðin að blæða.

 

Reiknuð kreppa í Kastljósi

Í gær var í Kastljósi maður sem reiknaði út að ekki borgaði sig fyrir hann að standa í skilum með íbúðarlán. Í kvöld voru tveir sérfræðingar fengir til að leggja út af reiknisdæminu. Í dæminu í gær var teflt fram nokkrum forsendum um þróun verðbólgu og íbúðarverðs. Dæmi af þessu tagi eru háð forsendum, breytist forsendur þá verður útkoman önnur. Þar fyrir utan er erfitt að reikna í dæmi af þessu tagi sjálfsvirðingu sem óneitanlega bíður hnekki standi maður ekki í skilum.

 

Fjölmiðlar hafa frá bankahruninu fyrir tveim mánuðum verið á útopnu að finna áþreifanleg dæmi um kreppuna. Þegar fátt er um áþreifanleika er sniðugt að reikna kreppu. Forsendur fyrir framtíðinni eru aðeins forsendur, spár um hvað sé líklegt að gerist. Og af því fjölmiðlar eru forritaðir fyrir hverfulleika en ekki hversdagslíf er reynt að grípa á lofti verstu mögulegu framtíð.

Fyrir okkur sem dettur ekki annað í hug en að borga lán og standa undir skuldbindingum er eins og að horfa á fyrirbærasýningu í Englandi Viktoríutímabilsins þegar einhver, sem virðist með öllum mjalla, kemur fram í Ríkissjónvarpinu og reiknar sér ábata af því að standa ekki í skilum.

Er næsta sýning um það að hjón með fimm börn komi í sjónvarpsþátt og segjast ætla að skilja vegna þess að gagnvart skattinum sé það hagkvæmt? Kemur einhver og segist ætla að saga af sér fótinn til að fá örorkubætur? Óneitanlega gott sjónvarpsefni.

Reiknuð kreppa er andhverfan af útrásinni sem var reiknaður gróði. Hvorttveggja er hugarburður.

Málsvörn Sigurðar krónunauðgara

Krónan var léleg, segir Sigurður Einarsson fyrrum forstjóri Kaupþings, sem ásamt félögum sínum í bankastjórastólum raðnauðgaði krónunni frá hausti 2007 þartil bönkunum þraut örendið í september liðnum. Krónunauðgarinn flutti varnarþing sitt til útlanda líkt og félagar hans í útrásinni og í Stokkhólmi steig hann á stokk í lok nóvember til að flytja varnarræðu sína.

Sigurður ásamt kumpánum stóð fyrir misþyrmingu krónunnar til að fegra efnahagsreikning bankanna. Krónunauðgunin tókst vegna þess að bankarnir voru tólf sinnum stærri en landsframleiðslan þar krónan er gjaldmiðill.

Málsvörn Sigurðar er siðlaus, hliðstæð rökum manns sem sekur er um að nauðga konu en svarar fyrir sig með þessum orðum; já, en hún var alveg varnarlaus og ég mátti til.

Í Stokkhólmsræðunni sneiðir Sigurður að Seðlabanka Íslands og virðist ætla að kenna honum um ófarirnar. En svo kemur þessi játning

I am not necessarily saying that the Central Bank of Iceland did a bad job, but that the idea of free floating currency for a market of 300 thousand was a hopeless idea. Just as Iceland does not have a comparative advantage in manufacturing cars for instance, Iceland had no comparative advantage in the production of currencies. Just as we import cars, we should have adopted some other credible currency. The euro along with full membership of the EU is the obvious choice.

Krónan var vonlaus á frjálsum markaði vegna þess að Sigurður et. al. voru þarna til að misþyrma henni. Til að fegra málstaðinn gerir Sigurður krónuna að framleiðsluvöru og spyr um samkeppnisstöðu krónunnar gagnvart stærri mynt. Gjaldmiðill er ekki framleiðsluvara, þjónar bæði víðtækara hlutverki og hefur ekki gildi í sjálfu sér. Gjaldmiðill er ávísun á verðmæti. Áður en Sigurður og félagar efndu til krabbameinsvaxtar í bankakerfinu var krónan ávísun á verðmæti sem voru fastari í hendi en pappírsgróði bankanna.

Efnahagsofbeldismaðurinn Sigurður Einarsson er eins og flestir ofbeldismenn aumingi inn við beinið. Hann kvartar sáran undan spákaupmennskunni í alþjóðlega skuldatryggingarálaginu sem þegar árið 2007 var búið að brennimerkja gjaldþrot á íslensku bankana. Þar ræðir hann um ósvífna spekúlanta og markaðsmisþyrmingu. Já, bragð er að þá barnið finnur.

Kaupþingsstjórinn fallni segir þetta um úrkynjunarvöxt íslenska bankakerfisins:

In essence I think that our undoing was the fact that the private sector raced ahead to build up an international financial business in Iceland, assuming that the public sector would follow with policy changes in order to ensure its viability. However, we clearly underestimated the snail's pace of politics in Iceland. Through this failure in foreign policy, Iceland ended up alone and isolated in the community of nations when the real need arose. I am pretty sure that Iceland will now join the European Union within a short time.

Útrásargemsarnir gerðu sem sagt ráð fyrir að vegna þess að það hentaði fjármálastofnunum myndu Íslendingar ganga Evrópusambandinu á hönd. Græðgin gerir menn heimska. Þjóðin sem byggt hefur landið í þúsund ár var aldrei líkleg til að láta nýríka spjátrunga segja sér að leiðin til farsældar liggi um skrifstofugímöldin í Brussel.

Eins og títt með misindismenn sér Sigurður ekki eftir neinu og kennir öðrum um fall Kaupþings. Í lok Stokkhólmsræðunnar er vottur af tragikómísku stórmennskubrjálæði.

So what do I conclude from this saga? I still believe that finance is an important engine for growth in our economy. I am still firmly convinced that finance should be built on international competition rather than national markets. In order for that we need an international currency and international oversight and regulation instead of the fragmented national structure we still have today.

Til að Sigurður og hans nótar fái virkilega notið sín þurfum við sem sagt nýja alheimsmynt og nýjar alþjóðastofnanir. Sigurður gæti allt eins sagt: Við þurfum nýjan heim þar sem bankakreppa er bannorð - þá skyldi ég svei mér sýna ykkur hvernig ætti að reka banka.

Góðir stjórnarhættir og ábyrgð - til höfuðs útrásarpiltum

Í áætlun ríkisstjórnarinnar um endurreisn atvinnulífs segir í punkti sex að tillit skuli tekið „til sjónarmiða er lúta að góðum stjórnarháttum og samfélagslegri ábyrgð fyrirtækja." Þetta atriði er lofsvert og mikilvægt að því verði fylgt eftir af opinberum starfsmönnum í bankakerfinu. Atriðið felur í sér að fjárglæframenn sem mesta ábyrgð bera á bankahruninu fá ekki fyrirgreiðslu í ríkisbönkum.

Forsenda endurreisnar atvinnulífs og innleiðingu heilbrigðra viðskiptahátta er að við losum okkur við þá ævintýramenn sem sigldu þjóðarskútunni í strand. Ríkisstjórnin fær prik fyrir fyrirheitið en það verður líka að sjá til þess að það verði efnt.

Bjarga á fyrirtækjunum

Krónan á öngvan vin

Íslenska krónan er vinafá þessa dagana. Leikir og lærðir keppast að hallmæla henni og renna sér þar í fótspor útrásarvíkinganna sem sáu í krónunni ákjósanlegan blóraböggul þegar halla tók undan fæti á síðasta ári. En vegna krónunnar er hér ekki 30-40 prósent atvinnuleysi og fjöldagjaldþrot einstaklinga og fyrirtækja. Krónan tekur á sig fallið.

Líkt og sumir Íslendingar tóku Ungverjar, Pólverjar og Búlgarar lán í evrum þegar það þótti hagstætt. Heimagjaldmiðill þessara landa féll í haust og menn sitja með sárt ennið.

Dálkahöfundur Daily Telegraph, Ambrose Evans-Pritchard, víkur að umræðunni um evru í dag vegna orða Barroso aðalritara framkvæmdastjórnarinnar í Brussel um að þjóðir nær og fjær sækjast eftir skjóli evrunnar.

Breska pundið hefur fallið um 30 prósent gagnvart dollar í haust og um fimmtung gagnvart evru. Og það er ljómandi, segir Evans-Pritchard, þannig á gjaldmiðill að vinna, taka höggið.

Hann segir að ef Bretland hefði evruvæðst væri vandinn meiri en hann nú þegar er. Lágvaxtastefna Seðlabanka Evrópu tók á síðustu árum mið af þörfum Þjóðverja á meðan Bretar þurftu hærri vexti, til að hemja þensluna hjá sér. Evrópskir lágvextir hefðu verið olía á eld breskrar eignaverðbólgu, skrifar dálkahöfundurinn.

Evans-Pritchard segir aðalritara framkvæmdastjórnarinnar haldinn óskhyggju um að Bretar muni í nálægri framtíð sækja um aðild að sameiginlegri mynt.

Krónan hefur tekið stærri dýfu en pundið enda úr hærri söðli að detta. Enginn mælir óstöðugu gengi bót. Þeir sem vilja farga krónunni ættu samt sem áður að útskýra fyrir almenningi hvað það þýðir fyrir efnahagslífið og atvinnu fólks þegar sveigjanleikinn hverfur sem krónan veitir okkur. En kannski er bara frekja að krefja hagfræðinga um hreinskilni.

Ísland ekki einangrað til frambúðar

Stærsta gjöf Sjálfstæðisflokksins til vinstrimanna

Síðasti alvöruformaður Alþýðubandalagsins, Ólafur Ragnar Grímsson, sagði eftir kosningarnar 1995 að eina tækifæri róttæks vinstriflokks til að komast til valda væri þegar Sjálfstæðisflokknum yrðu á mistök. Stórum flokkum verða á mistök; leiftursóknin 1978 og klofningurinn í kjölfarið þegar Gunnar Thoroddsen myndaði vinstri stjórn.

Dýrustu mistök flokks Ólafs Thors og Bjarna Benediktssonar eru að leiða Samfylkinguna til valda eftir síðustu þingkosningar. Tækifærið sem Vinstri grænir fá upp í hendurnar er stærsta gjöf hægrimanna til íslenskra vinstrimanna í sögu lýðveldisins.

VG stærsti flokkurinn