Blaðamenn, dagskrárvaldið og Trump

Fyrir rúmum sextíu árum birtist grein um dagskrárvald fjölmiðla sem skilgreindi hvernig pólitískar áherslur eigenda dagblaða komust til skila á fréttasíðum. Höfundurinn, Warren Breed, var blaðamaður áður en hann lagði fyrir sig fræðin.

Greinin, Social control in the newsroom, hélt gildi sínu í áratugi, - eða fram á daga samfélagsmiðla.

Pólitískar áherslur eigenda, sagði Breed, komust til skila í fréttum ekki með beinu boðvaldi heldur með því að blaðamenn lærðu á óbeinan hátt til hvers væri ætlast af þeim. Blaðamennska er fag og það stríðir gegn fagmennsku að eigandi, eða fulltrúi eiganda (útgafandi/ritstjóri) fyrirskipi hvaða sjónarhorn skuli vera á frétt og hvaða efnisatriði eigi heima í fréttinni og í hvaða röð þau birtast. Óbeinu skilaboðin, sem blaðamenn lærðu, var að sumar fréttir fóru á forsíðu á meðan aðrar voru grafnar inn í blaðinu. Blaðamenn lásu leiðara síns blaðs, sem gaf línuna um hvað væri þóknanlegt. Og ekki síst lærðu þeir á slúðri samfstarfsfélga hvað þætti góð og gild fréttaáhersla og hvað ekki.

Sjónarhorn frétta koma fram í fyrirsögn og inngangi. Sá sem skrifar fréttina ákveður hvað er mikilvægast í henni um leið og hann velur fyrirsögn og skrifar inngang. Engin frétt skrifar sig sjálf. Frétt í fjölmiðli er með höfund og til skamms tíma var eini höfundurinn blaðamaður.

Almenna viðmiðið í bandarískri blaðamennsku í tíð prentmiðla var slagorðið sem mátti lesa í blaðhaus New York Times: ,,all the news that´s fit to print" (allar prenthæfar fréttir).

Fram á daga samfélagsmiðla voru það eingöngu fagmenn, blaðamenn, sem skrifuðu fréttir. Hvort sem miðillinn var dagblað, tímarit, útvarp eða sjónvarp var fagmaður á bakvið fréttirnar. 

En með tilkomu samfélagsmiðla gat hver sem er orðið fréttamaður ef aðgangur að nettengdri tölvu var fyrir hendi. Blaðamennska hætti að vera fag í sama skilningi og áður.

Samfélagsmiðlar grófu undan stöðu fjölmiðla almennt og blaðamanna sérstaklega. Trump er sá einstaklingur sem hefur náð mestum árangri að markaðsetja sjálfan sig á samfélagsmiðlum. Hann er, einn og sér, gangandi samfélagsmiðill. Án samfélagsmiðla hefði Trump aldrei orðið forseti.

Í augum blaðamanna er Trump holdgerving hnignunar fjölmiðla og blaðamennskunnar þar með. Andúðin á Trump meðal blaðamanna stafar ekki eingöngu af pólitík heldur er hún a.m.k. að hluta vegna tilvistarkreppu fjölmiðla og blaðamanna.

Trump er einfaldlega eitur í beinum fjölmiðlastéttarinnar. Þess vegna er dagskrárvaldi fjölmiðla beitt gegn forsetanum. Og bæði prenthæfar og óprenthæfar fréttir eru nýttar til að sýna fram á að Trump ætti alls ekki að vera forseti.

En, eins og kauðinn segir sjálfur: ég er forsetinn.

 

Twitter-skrifin í takt við nútímann

Sterkur í trúnni, veikur á þjóðerninu

Ef maður er sterkur í trúnni er ekki ástæða til að hafa áhyggjur af trú annarra, sagði Obama fyrrverandi Bandaríkjaforseti á stórum fundi í Jakarta, höfuðborg Indónesíu. Meginboðskapur Obama var afneitun á herskárri þjóðernishyggju, samkvæmt endursögn Guardian.

Trú og þjóðerni skilgreina samfélög í meira mæli en margt annað, t.d. pólitísk sannfæring eða efnahagur.

En að vera sterkur í trúnni er með gagnólíka merkingu á vesturlöndum annars vegar og hins vegar á menningarsvæði múslíma. Sterkur í trúnni þýðir á vesturlöndum að maður hafi persónulega trúarsannfæringu og virði rétt annarra til stunda allt aðra trú en maður sjálfur. Í menningarheimi múslíma þýðir sterkur í trúnni að vera með þá sannfæringu að trúarleg gildi eigi að móta samfélagið. Þetta sýna óhrekjanleg tölfræðigögn.

Á vesturlöndum er það þjóðerniskennd sem heldur samfélögum saman fremur en trú. Þegar Obama lofar trúarsannfæringu en fordæmir herskáa útgáfu af þjóðerniskennd, án þess að halla orði að ofbeldishneigð trúarsamfélaga, gerir hann lítið úr vestrænum gildum. Enda er Obama dæmigerður vinstrimaður.

Skotland, Ísland og söguleg tækifæri til sjálfstæðis

Stjórnskipulega eru Skotar á líku róli og Íslendingar 1918 til 1944. Ísland var í þá tíð konungsríki, hliðsett Dönum, en með eigið þing og stjórnarráð.

Ísland fékk fullveldi 1918 vegna sögulegs tækifæris sem lok fyrstu heimsstyrjaldar færðu okkur. Þjóðríkjareglan var staðfest í Evrópu með þrýstingi frá Bandaríkjunum. Danir vildu fá ,,heim" dönskumælandi Þjóðverja og fóru fram á að landamæri ríkjanna yrðu færð í suður. Til að standa betur að vígi í samningaviðræðum um þýska Dani leyfðu Danir íslenskt fullveldi.

Skotar á hinn bóginn fengu fullveldi með samningum við bresku ríkisstjórnina - enginn stóratburður þar, aðeins langtímaþróun byggð á þjóðríkjareglunni. Skotland og England urðu eitt ríki með samningum 1707 eftir að hafa haft einn og sama konunginn í hundrað ár.

Skoskir þjóðernissinnar vilja fullt sjálfstæði frá breska konungdæminu líkt og íslenskir þjóðernissinnar á fyrri hluta síðustu aldar. Ísland fékk sjálfstæðið, líkt og fullveldið, þegar stóraburður skók heimsbyggðina. Seinni heimsstyrjöld 1939-1945 opnaði glugga sem Íslendingar nýttu sér. Nágrannar okkar, Grænlendingar og Færeyingar, voru ekki í stakk búnir að nýta sér tækifærið. Þeir eru stjórnskipulega á sömu slóðum og Ísland 1904-1918.(leiðrétt eftir ábendingu frá GMG).

Skoskir þjóðernissinnar töldu að úrsögn Breta úr Evrópusambandinu, Brexit, byði upp á sögulegt tækifæri til sjálfstæðis. En tap í fyrstu þingkosningum eftir Brexit girðir fyrir möguleikga Skoska þjóðarflokksins að setja á oddinn kröfu um þjóðaratkvæðagreiðslu um sjálfstæði.

Stjórnskipun ríkja taka helst ekki breytingum nema þegar stóratburðir knýja dyra. Brexit er, þrátt fyrir allt, ekki viðlíka atburður og styrjöld.

Setur sjálfstæðismálin í salt

Tístið og dauði litlu gulu hænunnar

Tíst er smáskilaboð, tvær til fjórar setningar, á samfélagsmiðli. Donald Trump Bandaríkjaforseti notar tístið til að koma pólitískum skilaboðum á framfæri. Í viðtengdri frétt mbl.is er vitnað í tíst forsetans um að þolinmæðin gagnvart kjarnorkuveldinu Norður-Kóreu sé á þrotum.

Fyrir nokkrum dögum tísti forsetinn háðsglósu um andlitsaðgerð spjallþáttstjórnanda sem hafði gagnrýnt hann. Það tíst er leiðaraefni stærsta dagblaðs Bandaríkjann, New York Times, sem birtir leiðarann efst á forsíðu vefútgáfunnar.

Fyrir daga tístsins, og rafmiðla yfirleitt, var dæmisagan, allegorían, notuð til að koma siðferðilegum og pólitískum skilaboðum á framfæri. Dæmisögur Jesú boðuðu náungakærleik, Dýrbær Orwells er pólitísk dæmisaga og Flugnahöfðinginn eftir Golding útskýrði pólitík og siðferði. Nýju fötin keisarans eftir H.C. Andersen er saga um trúgirni. Sagan um litlu gulu hænuna verðlaunaði iðni og setti ónytjunga í skammarkrókinn.

Í rit- og talmáli var efni dæmisagna heimfært upp á pólitískar og samfélagslegar aðstæður. Lesendur og áheyrendur vissu oftast hvað væri verið að fara og voru ýmist sammála eða ósammála líkingunni. Eins og gengur.

Tístpólitík rúmar hvorki dæmisögur né vísanir í þær. Tíst er smáskilaboð með fullyrðingum: ,,þolinmæðin á þrotun" - ,,misheppnuð andlitsaðgerð."

Efni dæmisagna býður upp á túlkun og staðfærslu. Tístið slengir fram staðhæfingum. Tístið og dauði litlu gulu hænunnar vitna um nýja tíma þar sem ígrundun lætur í minni pokann fyrir sleggjudómum.

 

Þolinmæðin gagnvart N-Kóreu þrotin

Píratar lama stjórnarandstöðuna

Óeining innan þingflokks Pírata og vankunnátta í pólitík lamar starf stjórnarandstöðunnar. Þetta má lesa úr umfjöllun DV og Eyjunnar um sundrunguna sem Píratar standa fyrir á alþingi.

Pólitísk óreiða og innbyrðis hjaðningavíg eru samofin Pírötum. Á síðasta kjörtímabili var að kalla til vinnustaðasálfræðing í þriggja manna þingflokk Pírata.

Á meðan Píratar eru í stjórnarandstöðu er ríkisstjórninni óhætt - og almenningi líka.

Falsdauði 80 Íslendinga

Árlega deyja 80 Íslendingar vegna loftmengunar, segir Umhverfisstofnun. Hængurinn er sá að líkin vantar.

Þegar Íslendingur deyr er gefin út dánarorsök. Ríkisstofnun, sem vill láta taka mark á sér, hlýtur að styðjast við traust gögn um dánarorsök til að undirbyggja fullyrðingu um árlegan dauða 80 Íslendinga af völdum svifryks. Þessi fjöldi dauðra stappar nærri faraldri.

En tala Umhverfisstofnunar um 80 dauða Íslendinga er ekki fengin úr dánarskýrslum. í skjali á heimasiðu stofnunarinnar kemur fram að talan er ágiskun. Þar segir á bls. 8 að 80 dauðsföll eru talin

útfrá styrk loftmengunarefna, lýðfræðilegum upplýsingum og niðurstöðum rannsókna um sambandið milli loftmengunar og heilsufarsbrests.

Á hversdagslegu máli heitir þetta að ljúga með þvættingi. Það liggja fyrir tölur um dánarorsakir hjá heilbrigðisyfirvöldum, t.d. landlækni. En þær tölur eru ekki notaðar heldur einhverjar ótilgreindar rannsóknir úti í hinum víða heimi um að 80 einstaklingar deyi á Íslandi vegna svifryks.

Til hvers er leikurinn gerður?

 

 

80 ótímabær dauðsföll vegna svifryks

Trump og Pútín: óvinaímyndir og sterkir menn

Óvinaímynd auðveldar skilning, ekki síst í alþjóðastjórnmálum. Í kalda stríðinu voru Sovétríkin skýr óvinaímynd vestrænna þjóða. Sovétríkin stóðu fyrir alræði kommúnisma gegn vestrænu lýðræði (sem, raunar, stóð ekki alltaf undir nafni).

Fall Sovétríkjanna fyrir aldarfjórðungi skóp skilyrði sögulegra sátta þar sem arftaka Sovétríkjanna, Rússlandi, yrði hleypt inn í samfélag vestrænna þjóða. Svo fór ekki. Eftir áratug upplausnar í Rússlandi tók völd þar maður að nafni Pútín - og hefur haldið þeim síðan.

Pútín hefur stjórnað Rússlandi í tíð fjögurra Bandaríkjaforseta: Clinton, Bush yngri, Obama og nú Trump. Af þessum fjórum er Trump líkastur Pútín; afgerandi og umdeildur.

Vonir stóðu til að Trump og Pútín myndu loks grafa stríðsöxina, sem úreltist við fall Sovétríkjanna. Tvímenningarnir skiptust á skjalli á meðan Trump stóð í kosningabaráttu sinni á síðasta ári.

En óvinaímyndin, sem gerði Bandaríkin og Rússland að andstæðingum þótt efnislegar forsendur væru ekki lengur fyrir hendi, tók á sig nýja mynd við sigur Trump. Hann var sagður strengjabrúða Pútín og á í vök að verjast á heimavelli vegna ásakana um að hafa orðið forseti með stuðningi Rússa.

Sumir Bandaríkjamenn, til dæmis Paul Saunders og Stephen F. Cohen, telja að nýju óvinaímyndinni, sem haldið er á lofti, um að Trump sé handbendi Pútín, stórauki hættuna af stríði fyrir slysni á milli Bandaríkjanna og Rússlands.

Sterkir menn eru oft hégómlegir. Þeir þurfa reglulega að staðfesta að þeir standi undir nafni. Þeir taka stórar og afgerandi ákvarðanir í því skyni. Fyrirsjáanlegt handaband Trump og Pútín í Hamborg er ekki stór og afgerandi ákvörðun. En það er þó huggulegra að óvinaímyndir hittist augliti til auglitis og takist í hendur. 

Trump og Pútín hittast í Þýskalandi

Sósíalistaforinginn, klíkan og sérhagsmunir

Tilviljunarúrtak mun ráða hverjir móta stefnu sósíalistaflokks Gunnars Smára. Rökin eru að aðferðin sé

besta vörn­in gegn klíku­mynd­un, stétta­skipt­ingu og sér­hags­muna­gæslu í stefnu­mót­un.

Gott og vel. En hvernig var staðið að vali á formanni flokksins?

Skipa í málefnahópa með slembivali

Evrópuherinn og Ísland

Ísland var hernumið af breska hernum í seinna stríði, mánuði eftir að Þjóðverjar tók Danmörku og Noreg. Evrópskur her, undir forystu Frakka og Þjóðverja, væri ekki með Norður-Atlantshaf, þar ríkja Bandaríkin, Bretland og að einhverju marki Rússland.

Evrópuherinn, þ.e. her undir merkjum Evrópusambandsins, er í smíðum. Bretar munu standa utan og vinna með Bandaríkjunum, annað hvort tvíhliða eða í gegnum Nató.

Fyrir Ísland skiptir þessi þróun máli. Áður var staðfest að engin efnahagsleg, söguleg, pólitísk eða landfræðileg rök standa til þess að Ísland verði aðili að Evrópusambandinu. Núna bætist við að hernaðarleg rök mæla gegn aðild. Ísland verður ekki aðili að Evrópusambandinu um fyrirsjáanlega framtíð. Punktur.

Evrópuherinn kemur að lokum

Viðreisn í samfylkingarvanda

Viðreisn átti að vera bandamaður Samfylkingarinnar til hægri um pólitísk völd. Nafn flokksins vísar til viðreisnarstjórnar Sjálfstæðisflokks og Alþýðuflokks á sjöunda áratug síðustu aldar.

Viðreisn var stofnuð af ESB-sinnum í Sjálfstæðisflokknum. Aðild að Evrópusambandinu var stefnumálið sem skyldi binda saman Viðreisn og Samfylkingu. Þegar ESB-umsókn Samfylkingar frá 16. júlí 2009 rann út í sandinn áramótin 2012/2013 var fótunum kippt undan tilverurétti Viðreisnar - áður en flokkurinn fékk tækifæri til að bjóða fram. Útreið Samfylkingar í síðustu kosningum girti fyrir alla vaxtarmöguleika.

Viðreisn mælist með um fimm prósent fylgi. Hópar innan flokksins vilja halda aukalandsþing til að gera upp við stefnuna og flokksforystuna.

Viðreisn og Samfylking ættu að slá tvær flugur í einu höggi. Halda sameiginlegan landsfund - og leggja báða flokkana niður.