Umboðsmaður til varnar tjáningarfrelsi

Tilfallandi bloggari fékk ágjöf sl. haust fyrir að fletta ofan af tilraun RÚV að skilgreina Helga Seljan sem ofsótt fórnarlamb. Eftir tilfallandi afhjúpun var fátt um varnir á Efstaleiti. Helgi var sendur á hjáleiguna undir lúðrablæstri útvarpsstjóra.

Tilfallandi bloggari starfar sem framhaldsskólakennari. Þess var krafist að Kristinn Þorsteinsson skólameistari FG ræki bloggarann úr starfi fyrir rangar skoðanir. Skólameistari tók kröfurnar til athugunar og hafnaði þeim. Fyrir það þakkaði bloggari.

Tilfallandi borgara var ljóst að hart væri sótt að tjáningarfrelsinu þegar það væri tekið til athugunar að svipta mann atvinnu fyrir að tjá hug sinn. Enginn úrskurðaraðili túlkar meginreglur stjórnarskrár, nema auðvitað dómstólar. Dómsmáli var ekki til að dreifa og ekkert tilefni til að höfða mál. 

Aftur fylgist umboðsmaður alþingis með meginreglum réttarríkisins og gefur álit þyki honum málefnið brýnt. Umboðsmaður tekur aðeins við kvörtunum, ekki hrósi um að vel sé að verki staðið eða athugasemdum. Til að fá álit umboðsmanns varð tilfallandi bloggari að senda kvörtun með rökstuðningi. Það var gert til að knýja fram álit á réttarstöðu opinberra starfsmanna með skoðanir.

Niðurstaða umboðsmanns liggur fyrir. Í bréfi dags. 26. apríl 2022 segir:

Opinberir starfsmenn njóta verndar tjáningarfrelsisákvæða 73. gr. stjórnarskrárinnar og 10. gr. mannréttindasáttmála Evrópu, sbr. samnefnd lög nr. 62/1994. Meginreglan er því sú að opinberir starfsmenn eiga rétt á að láta í ljós hugsanir sínar og skoðanir, þ.m.t. þær er lúta að mati á atriðum er tengjast starfi þeirra, án afskipta stjórnvalda, og takmarkanir á þeim rétti má eingöngu gera að uppfylltum þeim skilyrðum sem fram koma í 3. mgr. 73. gr. stjórnarskrárinnar og 2. mgr. 10. gr. mannréttindasáttmálans, sbr. einnig 41. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993. Slíkar takmarkanir verða þannig að byggjast á lögum, stefna að lögmætum markmiðum og mega ekki ganga lengra en nauðsyn krefur. (undirstrikun pv)

Þar með liggur það fyrir. Opinbera starfsmenn má hvorki reka né áminna fyrir skoðanir sem þeir láta í ljós. Hvort yfirmenn hafi aðrar skoðanir og kynni þær hverjum sem vill hafa er aukaatriði í málinu. Aðalatriðið er að málfrelsið fær vörn sem heldur. Ástæða er til að þakka umboðsmanni.

Hér eftir geta opinberir starfsmenn með skoðanir sem og yfirmenn þeirra með önnur sjónarmið flett upp afstöðu umboðsmanns alþingis. Ódannaði skríllinn og virkir í athugasemdum munu vitanlega hvorki fletta upp á einu né neinu heldur heimta blóð sem fyrrum. En það þarf ekki einu sinni að athuga hvort reka megi opinbera starfsmenn fyrir að tjá hug sinn. Það er andstætt lögum.

Tjáningarfrelsið á undir högg að sækja. Það sést best á því að blaðamenn, sem ættu að vera í fremstu víglínu að verja skoðanafrelsi, eru orðnir böðlar málfrelsis. Risið á sumum blaðamönnum er ekki hærra en á virkum í athugasemdum. Enda oft sama fólkið.