Aðalsteinn hætti ekki á RÚV

Aðalsteinn Kjartansson sagðist hættur á RÚV föstudaginn 30. apríl í fyrra. Hann gefur loðin svör í viðtali fyrir hádegi starfslokadaginn. Ritstjórn Stundarinnar  gefur út tilkynningu eftir hádegi þennan sama föstudag um að Aðalsteinn sé munstraður á Stundina.

Svolítið furðulegt. Blaðamaðurinn hætti ekki á RÚV nema að nafninu til. Fjórum dögum eftir að Aðalsteinn lét alla og ömmur þeirra vita að hann væri kominn á Stundina var síma Páls Steingrímssonar skipstjóra stolið. Þá sömu viku er Aðalsteinn mættur á Efstaleiti, þar sem síminn var afritaður. Öryggismyndavélar staðfesta það, sem og vitni. Leikritið um að Aðalsteinn ynni á Stundinni, en ekki RÚV, var hluti af samráði um að byrla og stela til að ná í fréttir.

Tvær aðferðir eru helst notaðar við símaafritun. Ein er að hlaða gögnunum niður í tölvu. Önnur að klóna símann. RSK-miðlar (RÚV, Stundin, Kjarninn) notuðu seinni aðferðina. Keyptur var sími sem afritaði síma Páls með sérstöku forriti. Til að það sé hægt þarf nálægð símtækjanna að vera minni en 4 cm. Eftir afritun var síma Páls skilað á sjúkrabeð hans á Landspítala, gjörgæslu.

Til að vinna úr gögnum í síma Páls urðu blaðamenn annað tveggja að hafa klónaútgáfuna í höndunum eða senda sín á milli gögnin. Í báðum tilfellum skráði klónaða tækið athafnir blaðamannanna.

Blaðamenn RSK-miðla tóku sér góðan tíma að vinna úr gögnunum. Þeir klónuðu síma Páls 4. maí en fréttir byggðar á gögnunum birtust ekki fyrr en 17 dögum síðar, 21. maí.

Töfin skýrist af því að Pál skipstjóra átti ekki að gruna að gögnin væru frá honum komin annars vegar og hins vegar að staðsetningarbúnaður símtækja uppfærist á 14 daga fresti. Eftir 17 daga töldu blaðamenn RSK-miðla öllu óhætt.

Páll skipstjóri komst til meðvitundar 6. maí. Fljótlega áttaði hann sig á að ekki var allt með felldu. Á meðan hann var meðvitundarlaus var reynt að komast inn á heimabanka hans og Facebook-reikning. Hann slökkti á símtækinu, til að upplýsingar um staðsetningu eyddust ekki.

Þann 14. maí í fyrra, viku áður en nokkur frétt birtist, kærði Páll byrlun og gagnastuld til lögreglu. Hann afhenti lögreglu símtæki sitt. Lögreglan gat flett upp á öllum símum sem voru í nágrenni snjallsíma Páls á meðan tækið var á Efstaleiti.

Þegar símtæki er klónað, eins og lýst er að ofan, eru öll gögn afrituð. Þar með talin staðsetningarforrit. Það verða til tvö eintök af sama símanum. Í gegnum síma Páls gat lögreglan fylgst með öllum ferðum klónaða símtækisins, þ.m.t. hvaða símar voru nálægir hverju sinni. Svæsnar aðgerðir, t.d. tilraun til að brjótast inn í heimabanka Páls, eru skráðar í báða símana. Hvers vegna reyndu blaðamennirnir að komast inn á Facebook-síðu Páls, ítrekað?

Lögreglan býr að ógrynni upplýsinga um atferli brotafólksins. Lögreglan veit t.d., sbr. greinargerð 23. febrúar, að blaðamenn dreifðu sín á milli persónulegu myndskeiði skipstjórans. Án þess að það komi fram í greinargerð var tilgangurinn líklega að smána og niðurlægja skipstjórann með því að leka myndskeiðinu. Það átti að terrorisera Pál til að hann drægi tilbaka kæruna frá 14. maí.

Aðalsteinn er skrifaður fyrir frétt Stundarinnar 21. maí. Þórður Snær og Arnar Þór eru skráðir höfundar fréttar Kjarnans sama dag. En báðar fréttirnar voru skrifaðar, að mestu eða öllu leyti, í höfuðstöðvum RÚV á Glæpaleiti, afsakið, Efstaleiti. Myndskreytingar á fréttum beggja fjölmiðla eru skjáskot úr klónuðu símtæki Páls.

RSK-sakamálið er ekki frétt samkvæmt íslenskum fjölmiðlum. Það er ekki frétt að blaðamenn á þremur fjölmiðlum, þ.m.t. ríkisfjölmiðli, eru sakborningar í máli er varðar tilraun til manndráps með byrlun, stafrænt kynferðisofbeldi, friðhelgisbrot og gagnastuld. Hver ætli sé skilgreining íslenskra fjölmiðla á frétt? 

 

 

 

Hrollvekja Reynis og RSK-miðla

RSK-sakamálið er áfram í þöggun fjölmiðla. RSK-miðlarnir, RÚV, Stundin, Kjarninn og bandamenn þeirra freista þess að afvegaleiða umræðuna. Reynir Traustason er faðir aðaleiganda Stundarinnar og tengdafaðir ritstjóra útgáfunnar. Sjálfur heldur Reynir úti Mannlífi og fésbókarsíðu Kvennablaðsins.

Í gær skrifaði Reynir að RSK-sakamálið væri ,,fjölskylduharmleikur" Páls skipstjóra Steingrímssonar.

Ef nánar yrði að gætt kæmi á daginn að blaðamenn RSK-miðla misnotuðu alvarlega veika konu nákomna Páli skipstjóra. Í samráði við konuna var atlagan að Páli skipulögð. Skipstjóranum var byrlað, símanum stolið, hann afritaður á Efstaleiti og skilað til Páls sem lá meðvitundarlaus á gjörgæslu. Allt samkvæmt handriti RSK-miðla.  

Þeir sem leggja á ráðin að notfæra sér konu, sem ekki gengur heil til skógar, til að fremja alvarlega glæpi eru ekki með siðferðiskennd sem flestum heilbrigðum er gefin. Fjölmiðlar, sem nú ræða ítarlega geðheilsu, að gefnu tilefni, ættu kannski að líta sér nær?

Eftir að blaðamennirnir véluðu þjakaða konu til óhæfuverka gengu þeir hart að henni í eftirmálum og hirtu m.a. af henni einkasímann - til að hylja launráðin sem þeir brugguðu. Konan var í engri stöðu að verjast yfirgangi blaðamannanna. Lögreglan er með ítarleg gögn um samskiptin.

Greinargerð lögreglu, lögð fyrir héraðsdóm 23. febrúar sl., staðfestir rás atburða. Í greinargerðinni er sagt frá einstaklingi í ,,viðkvæmri stöðu" og ,,skeytingarleysi" blaðamanna sem hugsuðu aðeins um ,,faglegan og fjárhagslegan" ávinning.

Sagan um misnotkun á veikri konu, á ,,sennilega erfiðasta tímabili lífs síns," verður sögð í dómssal með blaðamenn RSK-miðla á sakabekk. Ekki er líklegt að Reynir Traustason fjalli ítarlega um þá hrollvekju. 

RSK-sakamálið: tvær lexíur fjölmiðla

Blaðamenn RÚV, Stundarinnar og Kjarnans, RSK-miðla, bíða ákæru vegna aðildar að alvarlegum afbrotum. Ákærur verða að líkindum birtar í september. Við birtingu verður ljóst hvaða blaðamaður er talinn hafa brotið gegn tilgreindum ákvæðum hegningarlaga. Fyrir dómstólum verður tekist á um sekt og sýknu.

Eftir dómsuppkvaðningu í sakamálinu eiga sekir blaðamenn yfir höfði sér miska- og skaðabótamál brotaþola, sem eru í það minnsta tveir, mögulega fleiri.

Síðustu daga hafa tilfallandi athugasemdir fjallað um RSK-sakamálið. Heimildir fyrir umfjölluninni hafa að stórum hluta verið opinberar, s.s. dómsgögn og fréttir, en sumpart einkaheimildir ónafngreindar. 

Enginn fjölmiðill hefur fjallað sjálfstætt um sakamálið. Fréttin, svo því sé til skila haldið, hefur þó verið dugleg að birta tilfallandi blogg og færslu Páls skipstjóra Steingrímssonar. Fjölmiðlar þegja fréttmál sem ætti að standa þeim nærri.

Tvenna lærdóma má draga af RSK-sakamálinu er snúa beint að fjölmiðlum. Sá fyrri er svo sjálfsagður að ekki þarf að hafa um hann mörg orð. Blaðamenn eiga ekki að stela gögnum, enn síður að byrla og alls ekki brjóta á friðhelgi fólks með stafrænu kynferðisofbeldi. Blaðamenn og fjömiðlar sem stunda glæpi við fréttaöflun eru tilræði við samfélagið sem þeir í orði kveðnu þykjast þjóna.  Af ástæðum, sem ekki liggja í augum uppi, er mannvalið á RSK-miðlum slíkt að varnaðarorðin þarf að segja upphátt.

Seinni lexían er forsenda fyrir tilvist fjölmiðla. Lærdómurinn er sá að fjölmiðlar eiga að segja fréttir en ekki hanna atburðarás til að knýja fram niðurstöðu að skapi fjölmiðla.

RSK-fjölmiðlar hönnuðu atburðarás í maí á síðasta ári. Í byrjun mánaðar stóðu þeir fyrir stuldi á gögnum, sem fengust með byrlun. Í rúmar tvær vikur sátu þeir á gögnunum, til að fela slóðina. Þann 21. maí birtu Stundin og Kjarninn samhljóða fréttir um skæruliðadeild Samherja. Ekki til að upplýsa, heldur afvegaleiða. 

RÚV stóð álengdar, þóttist ekkert vita, þó að miðstöð glæpsins væri á Efstaleiti. Eftir að reiðibylgja reis á samfélagsmiðlum, eins og til var stofnað, voru fréttamenn RÚV gerðir út af örkinni. Þeir ráku hljóðnema upp í mann og annan, ráðherra og þingmenn, og spurðu: finnst þér ekki hræðilegt þetta með skæruliðadeild Samherja?

Öll atburðarásin er hönnuð, blekking. Stóra fréttin í málinu er að þrír fjölmiðlar sameinuðust um að klekkja á einstaklingi, Páli skipstjóra, sem hafði það eitt til saka unnið að bera blak af atvinnuveitanda sínum, Samherja, með tölvupóstum hér og greinaskrifum þar.

Tilvist fjölmiðla er réttlætt með þeim rökum að þeir segi frá atburðum en búi þá ekki til. Fjömiðlar sem leggja á ráðin um að breyta heiminum eru stjórnmálaafl, ekki fréttamiðlar.

RÚV sem stjórnmálaafl er hvorki í samræmi við lög né starfsreglur ríkisfjölmiðilsins. Munurinn á RÚV og stjórnmálaflokkum á alþingi er að þeir síðartöldu eru með umboð almennings. Stjórnmálaaflið RÚV er án umboðs og algerlega ábyrgðarlaust gagnvart almenningi.

Í stað þess að horfast í augu við veruleika RSK-sakamálsins eru viðbrögð yfirstjórnar RÚV flótti, feluleikur og afneitun. Forherðingin viðheldur ómenningunni. Glæpaleiti verður réttnefni.

Helgi, Gísli Marteinn og flóttaviðtalið

Eitt sérkennilegasta sjónvarpsviðtal seinni ára var sýnt á RÚV 15. október í fyrra. Í settinu voru þrír viðmælendur og Gísli Marteinn spyrill. Einn þremenninganna var Helgi Seljan, þá fréttamaður á RÚV.

Helgi Seljan var þarna, eins og hinir tveir, að ræða fréttir vikunnar. En hann ræddi ekki atburði vikunnar heldur sjálfan sig. Gísli Marteinn spurði Helga ekkert um tíðindi vikunnar. Hann eggjaði starfsbróður sinn áfram sem mesta og stærsta fórnarlamb íslenskrar fjölmiðlasögu. 

Í endursögn Eyjunnar og viðtalinu sjálfu má sjá mann sem er algerlega búinn á því. 

Samkvæmt Helga og Gísla Marteini var það Samherji sem raskaði sálarró fréttamannsins í þeim mæli að hann varð að leita sér sérfræðihjálpar. RÚV gerði klippu úr þættinum til að spila á youtube og kostaði. Myndskeiðið sýndi ofsóttan mann. Klippan var síðar tekin úr umferð.

Samherji hafði beðist afsökunar að hafa andmælt Helga og RSK-miðlum þegar 30. maí, fimm mánuðum fyrir viðtalið. Í fimm mánuði hafði ekki heyrst múkk frá Samherja en Helgi var miður sín allt síðast liðið haust, í veikindafríi og laskaður að eigin sögn.

Hér vantar eitthvað í frásögnina, hún gengur ekki upp.

Stóra púslið, sem skýrir heildarmyndina og er veigamesta skýringin á bágindum sjónvarpsmannsins, er að finna í greinargerð lögreglu frá 23. febrúar í ár. Skjalið var lagt fyrir héraðsdóm vegna kæru Aðalsteins Kjartanssonar sem vildi ekki mæta til yfirheyrslu. Helgi og Aðalsteinn voru samstarfsfélagar á RÚV og starfa núna báðir á Stundinni.

Í greinargerð lögreglu kemur fram að fyrsta yfirheyrslan í RSK-sakamálinu fór fram 5. október TÍU DÖGUM áður en Helgi mætti í settið hjá Gísla Marteini. Blaðamenn RSK-miðla fengu í fyrsta sinn staðfestingu að glæpurinn gegn Páli skipstjóra Steingrímssyni væri í virkri rannsókn.

Það var ekki Samherji sem bankaði upp á veruleika Helga Seljan síðast liðið haust heldur lögreglan. Tilefnið var sakamálarannsókn þar sem líkamsárás með byrlun, stafrænt kynferðisofbeldi, gagnastuldur og friðhelgisbrot koma við sögu.

Menn verða miður sín af minna tilefni. Flóttinn var hafinn. 

Helgi gat ekki sagt að lögreglurannsókn stæði yfir. Samantekin ráð RSK-miðla (RÚV, Stundarinnar og Kjarnans) voru að flýja veruleikann. Þórður Snær ritstjóri Kjarnans fullyrti rúmum mánuði eftir viðtalið við Helga hjá Gísla Marteini að fréttir um sakamálarannsókn væru heilaspuni tilfallandi bloggara. Veruleikafirring á hæsta stigi.

Leiðir Helga Seljan og RÚV skildu um áramótin. Ef hann var jafn veikur og hann lét í veðri vaka um miðjan október hefði það þótt saga til næsta bæjar að ríkisstofnun léti fárveikan mann taka pokann sinn. Blaðamannafélagið hefði andmælt. Fréttir um óviðunandi framkomu RÚV hefðu birst.

Ekkert slíkt gerðist. Ástæðan er sú að þá hefði Stefán útvarpsstjóri verið knúinn til að útskýra brotthvarf Helga af RÚV. En það mátti ekki segja frá lögreglurannsókninni og um hvað hún snýst, - og má ekki enn.

Veruleikinn á það til að buga menn. RÚV sópar honum undir teppið og býr til nýveruleika þar sem gerendur eru fórnarlömb. 

RSK-sakamálið: brotaþolum fjölgar

Páll skipstjóri Steingrímsson er ekki eini brotaþolinn í RSK-sakamálinu þar sem blaðamenn RÚV, Stundarinnar og Kjarnans eru sakborningar. Tilfallandi athugasemdir geta staðfest að a.m.k. einn annar einstaklingur en skipstjórinn er með stöðu brotaþola í sakmálinu.

Páli var byrluð ólyfjan 3. maí í fyrra. Á meðan hann lá á gjörgæslu var síma hans stolið og innihaldið afritað á Efstaleiti, höfuðstöðvum RÚV. Símanum var skilað á sjúkrabeð Páls.  Efni úr símanum birtist 21. maí í Stundinni og Kjarnanum.

Í greinargerð lögreglu frá 23. febrúar sl. segir að rannsóknin beinist að gagnastuldi, líkamsárás með byrlun, friðhelgisbroti og stafrænu kynferðisofbeldi.

Blaðamenn RSK-miðla sendu á milli sín einkagögn úr síma Páls þegar þeir lögðu á ráðin með að knýja hann til að falla frá kæru sem hann lagði fram 14. maí í fyrra, viku áður en Stundin og Kjarninn birtu fréttir unnar upp úr einkagögnum skipstjórans. 

Óþekkti brotaþolinn var í samskiptum við Pál. Gögn um þau samskipti hafa blaðamenn RSK-miðla sent sín á milli og e.t.v. til fleiri aðila. Gögn lögreglu, sem verða lögð fyrir dóm, gætu sýnt að blaðamennirnir hafi ætlað að niðurlægja viðkomandi opinberlega með því að leka einkamálum til annarra, t.d. fjölmiðla.

Þegar Páll kærði byrlun og gagnastuld til lögreglu afhenti hann síma sinn. Staðsetningarbúnaður símans sýndi hvar tækið var á meðan það var í þjófahöndum. Þá var smitrakningarforrit í símanum er gaf upplýsingar um þá síma er nálægir voru snjallsíma Páls þann tíma sem blaðamenn handléku tólið. Á þessum grunni fékk lögreglan heimild til að hlera síma grunaðra blaðamanna.

Lögreglan safnaði gögnum sl. sumar og fram á haust. Fyrstu yfirheyrslur voru í október. Þann 14. febrúar var a.m.k. fjórum blaðamönnum tilkynnt að þeir hefðu stöðu sakborninga og boðaðir í yfirheyrslu. Einn blaðamannanna, Aðalsteinn Kjartansson á Stundinni, kærði til dómstóla að hann hefði fengið boðun í yfirheyrslu. Málið fór bæði fyrir héraðsdóm og landsrétt en hæstiréttur vísaði málinu frá. Blaðamennirnir gerðu með sér samkomulag um að einhver þeirra skyldi hverju sinni vera í útlöndum síðvetrar og fram á sumar til að tefja rannsókn málsins.

Á bakvið tjöldin reyndu RSK-miðlar og lögmenn þeirra að fá lögreglurannsóknina fellda niður. Í því skyni var m.a. haft samband við stjórnmálamenn og þeir beðnir að beita sér í málinu.

Um verslunarmannahelgina var útséð með tilraunir að hefta framgang réttvísinnar. Blaðamenn RSK-miðla mættu til lögreglu í byrjun ágúst. Í beinu framhaldi var Páli skipstjóra skipaður réttargæslumaður.

Saksóknari mun gefa út ákæru á hendur blaðamönnum RSK-miðla, líklega í september. Sennilegt er að Páll og e.t.v. óþekkti brotaþolinn muni höfða mál og krefjast miska- og skaðabóta.

Nær ekkert af ofansögðum fréttum birtist í fjölmiðlum. Þar starfa blaðamenn í anda samtryggingar. Yngsti fjölmiðillinn, Fréttin, er undantekningin sem sannar regluna. Í fjölmiðlum er ekkert misjafnt sagt um blaðamenn, þótt þeir séu sakborningar í alvarlegu sakamáli. Samt á svo að heita að blaðamenn og fjölmiðlar séu lýðræðinu mikilvægir. Hljóð og mynd fara ekki saman.

 

 

 

RSK-miðlar gera árás á Katrínu Jakobs

RÚV, Stundin og Kjarninn, RSK-miðlar, stóðu fyrir samræmdum fréttaflutningi til að gera hlut Katrínar forsætis sem verstan. Atlagan stóð yfir frá tíunda tímanum í gærmorgun og fram yfir hádegi þegar hún var orðin pínleg.

RÚV: Björk sakar Katrínu um að hafa svikið sig og Grétu

Stundin: Katrín Jakobsdóttir ,,hefur ekkert gert fyrir umhverfið"

Kjarninn: Björk um Katrínu Jakobsdóttur: ,,Hún hefur ekki gert neitt fyrir umhverfið"

Stundin og Kjarninn birta samhljóða fyrirsögn, ásökunartónn RÚV er afgerandi. Aðrir fjölmiðlar sögðu sömu frétt en fordæmingin var ekki í fyrirsögn og umfjöllun meira í fréttastíl en áróðursherferð, sjá t.d. Vísi og Fréttablaðið. RSK-miðlar gerðu fréttinni hærra undir höfði en aðrir miðlar, höfðu hana lengur sem uppslátt. Áhlaupið var tilraun að vekja reiðibylgju, fyrst í fjölmiðlum síðan á samfélagsmiðlum. RSK-miðlar kunna til verka, ýmist að blása upp lítilfjörleg mál eða þagga niður stórmál. 

Hvers vegna gera RSK-miðlar samræmda árás á forsætisráðherra einmitt núna?

Jú, RSK-miðlar standa höllum fæti. Blaðamenn á þessum miðlum eru sakborningar í lögreglurannsókn á alvarlegum glæp; líkamsárás með byrlun, stafrænt kynferðisofbeldi og gagnastuld. 

Með samræmdri atlögu að forsætisráðherra sýna RSK-miðlar vígtennurnar. Stjórnmálamenn eru háðir fjölmiðlaumfjöllun. Er fjölmiðlar ganga skipulega til verks að hafa æruna af einhverjum er vanalega lítið eftir þegar uppi er staðið. RÚV gerði sér m.a. far um að höggva til Katrínar á öðru tungumáli en íslensku. Í áróðrinum þarf að ná til allra kjósendahópa. 

Skilaboð RSK-miðla til Katrínar og annarra stjórnmálamanna eru þessi: Ef þið hjálpið okkur ekki að komast undan ákærum fyrir aðild að líkamsárás, stafrænu kynferðisofbeldi og gagnaþjófnaði gerum við ykkur allt til miska.

Þegar grunaðir um glæpi, sannir að siðleysi, hafa í hótunum á opinberum vettvangi er fokið í flest skjól. Ekki síst þegar í hlut á ríkisfjölmiðill.

 

Völdu aðra nálgun en Björk hafði lagt til

Lögreglan svarar Þórði Snæ og félögum

Síðasta viðtalið við blaðamenn sem eru grunaðir í RSK-sakamálinu var á RÚV fyrir viku. Viðmælandi er Þórður Snær ritstjóri Kjarnans (K-ið í RSK, hitt eru RÚV og Stundin). Jú, þeir taka viðtöl við sjálfa sig, gerendameðvirknin lætur ekki að sér hæða. Ritstjórinn segir:

Mér finnst enn augljósara en áður að nú sé þessi vegferð, sem ég upplifi bara sem kælingartilraun gegn fjölmiðlum og það að reyna að draga ný mörk hvar tjáningafrelsismörk fjölmiðla liggja, sé runnin á enda og þetta verði það síðasta sem ég heyri af þessu máli. (undirstr. pv)

Lögreglan þjarkar ekki við ,,viðskiptavini" sína í opinberri umræðu þegar um er að ræða sakamál. Í kærumáli Aðalsteins á Stundinni, sem kærði boðun í yfirheyrslu í febrúar sl., fékk lögreglan smjörþefinn af vinnubrögðum blaðamannamafíunnar. Viðtöl eru teygð og toguð til að falla að hagsmunum blaðamanna.

Á eftir Þórði Snæ og Arnari Þór af Kjarnanum mættu Aðalsteinn Kjartansson á Stundinni og Þóra Arnórsdóttir á RÚV á lögreglustöð í fylgd lögmanna sinna. E.t.v. fleiri. Aðeins viðstaddir vita hvað fór á milli sakborninga og þjóna réttvísinnar. En það má álykta að málstaður grunaðra batnaði ekki. 

Eftir þær yfirheyrslur kom vitanlega ekki yfirlýsing frá lögreglunni. Ekki frekar en almennt í sakamálarannsókn. En með verkum sínum talar réttvísin skýru máli. 

Lögreglan skipaði Páli Steingrímssyni réttargæslumann í beinu framhaldi af yfirheyrslu sakborninga. Það er svar lögreglu til Þórðar Snæs og félaga.

Réttargæslumenn eru skipaðir þegar afbrot eru sérlega alvarleg, s.s. líkamsárás og kynferðisbrot. Ritstjóri Kjarnans segir málið búið en verklag lögreglu staðhæfir að um alvarlega glæpi sé að ræða. Málið gangi næst til ákærusviðs.  Að Páli skuli skipaður réttargæslumaður bendir til að blaðamennirnir eigi sér litlar málsbætur.

Eini fjölmiðillinn sem sagði frá skipun réttargæslumanns er Fréttin. Þar á bæ taka menn ekki þátt í samsæri um að snuða almenning um upplýsingar í mikilsverðum fréttamálum.

Aðrir fjölmiðlar þagga málið niður af tillitssemi við RÚV, Stundina og Kjarnann. Fjölmiðlar í bandalagi gegn almannahag. Að kröfu RSK-miðla skal ekki fjallað um sakamálið í fréttum. Blaðamenn grunaðir um alvarlega glæpi stjórna fréttaflutningi. Svona er Ísland í dag.

Þórður Snær og Helgi heimild

,,Lög um fjöl­miðla tryggja svo heim­ild­ar­mönnum vernd gegn því að verða opin­berað­ir," skrifar Þórður Snær ritstjóri í leiðara Kjarnans 19. nóvember í fyrra. Nokkru áður urðu Þórður Snær og félagar á RSK-miðlum (RÚV, Stundin, Kjarninn) þess áskynja að lögreglurannsókn stæði yfir á vinnubrögðum blaðamannanna, aðild þeirra að líkamsárás með byrlun og gagnastuldi.

Blaðamennirnir höfðu með sér samráð um að einn þeirra yrði heimildarmaður hinna. Nota átti lögin, misnota þau öllu heldur, sem vernda heimildarmenn. Hinir blaðamennirnir ætluðu að standa í skjóli nafnlausa heimildarmannsins. Þar með væri málið dautt, lögreglurannsóknin átti að stranda þar.

Þórður Snær klappaði sama stein þegar hann mætti í viðtal á mbl.is daginn eftir að upplýst var að fjórir blaðamenn væru sakborningar.

Hann [Þórður Snær] furðar sig jafn­framt á því hvað lög­regla ætli sér að yf­ir­heyra frétta­menn­ina um, ef ekki til að fá upp­lýs­ing­ar um heim­ilda­öfl­un eða heim­ild­ar­menn þeirra. Eiga þeir að vera verndaðir með lög­um.

En lögreglan hafði fylgst með samráði blaðamanna RSK-miðla að hylja glæpaslóðina. Í greinargerð lögreglu frá 23. febrúar sl., vegna dómsmáls sem einn blaðamannanna, Aðalsteinn Kjartansson, höfðaði segir í fyrstu efnisgrein um málavöxtu:

Í þessu máli er engin þörf á að fjalla um heimild fjölmiðlamanna til að vernda heimildarmenn sína. Lögreglan veit hver heimildarmaðurinn er. Heimildarmaðurinn er X.

X er einstaklingur sem var nákominn Páli skipstjóra og tók að sér í samráði við RSK-miðla að byrla skipstjóranum eitur 3. maí fyrir ári, stela af honum símanum og senda á Efstaleiti til afritunar. Glæpurinn gerði ráð fyrir að Páll yrði óvígur á meðan aðgerðin stóð yfir. Hann var í öndunarvél og vart hugað líf.

RSK-miðlar upplýstu sjálfir, en ekki lögregla, um miðjan febrúar sl. hverjir væru sakborningar í málinu: Þórður Snær og Arnar Þór á Kjarnanum, Aðalsteinn á Stundinni og Þóra Arnórsdóttir á RÚV.

Nafn Helga Seljan var ekki nefnt. Tvær ástæður gætu verið fyrir því. Að hann sé ekki grunaður heldur vitni. Eða að RSK-miðlar hafi ákveðið að nefna ekki Helga á opinberum vettvangi þar sem hann skyldi vera ,,heimildarmaðurinn" og fá vernd sem slíkur. Heimildarvernd Helga yrði hinum blaðamönnunum skálkaskjól.

Í reynd getur Helgi ekki verið heimildarmaður, aðeins milligöngumaður um þýfi. Þeir njóta ekki lagaverndar. Raunverulegum heimildarmanni, X, sýndu fjölmiðlamennirnir ,,skeytingarleysi," segir í greinargerð lögreglu. Það er vægt til orða tekið.

Vordagana í fyrra, þegar aðgerðir RSK-miðla stóðu yfir, varð Helgi að hafa hljótt um sig og vinna baksviðs. Mánuði áður fékk hann dóm um alvarlegt brot á siðareglum. Miðstöð aðgerða var á Efstaleiti, fréttirnar voru skrifaðar þar að einhverju eða öllu leyti, þótt þær birtust í Kjarnanum og Stundinni.

Komi á daginn að Helgi sé viðriðinn málið í meira mæli en af er látið yrði ákvörðun útvarpsstjóra skiljanleg að láta fréttamanninn fara um síðustu áramót. Sé Helgi aftur blásaklaus í málinu verður uppsögnin torveldari skilnings. Brotthvarf Helga af RÚV í miðri lögreglurannsókn getur ekki verið tilviljun.

Lögreglan gaf upp í greinargerð, sem áður er vitnað til, að tveir blaðamenn að minnsta kosti voru í sambandi við X, tilræðismanninn. Aðalsteinn Kjartansson er annar þeirra en hinn er ónefndur. Meiri líkur en minni eru að einn blaðamaður hafi verið í aðalhlutverki gagnvart X. Sennilega einhver sem kann ,,linnulaust bögg."

Í greinargerð lögreglu segir að blaðamennirnir hafi verið aðgangsharðir X, sem er manneskja í sárum og gengur ekki heil til skógar. Í ljósi þess sem á eftir kom er líklegt að frásögnin af þeim samskiptum sé í ætt við hrollvekju.

Næstu daga og vikur verður upplýst um vinnubrögð RSK-miðla í sakamáli sem á sér ekki fordæmi, hvorki hér heima né erlendis.

Fréttir, skæruliðar og hryðjuverk

Fréttirnar eiga erindi til almennings, sögðu ritstjórar Kjarnans og Stundarinnar um samræmdan fréttaflutning sem birtist samtímis 21. maí á liðnu ári, þar sem ,,Skæruliðadeild Samherja" kom fyrir í báðum fyrirsögnum. Fréttirnar eru einkum um tvo starfsmenn Samherja sem töluðu sín á milli um viðbrögð við fréttahrinu RÚV, Stundarinnar og Kjarnans (RSK-miðla) er hófst í nóvember 2019 með Kveiksþætti á RÚV um Namibíuúrgerð Samherja.

Fréttir Kjarnans og Stundarinnar 21. maí í fyrra komu allar úr síma Páls skipstjóra Steingrímssonar. Ekkert ólöglegt var þar að finna. Þarna voru tveir starfsmenn að spjalla sín á milli, stundum komu fleiri við sögu, um málefni fyrirtækisins. Samtölin voru einkamál og ekkert í þeim fór í bága við lög.

Síma Páls skipstjóra var stolið 4. maí á síðasta ári eftir að eitrað var fyrir honum. Það er líkamsárás í skilningi laga. Einkaefni, svo sem ástarfundur Páls við jafnöldru sína, er hafði ekkert með Samherja að gera, var sent á milli manna. Það kallast stafrænt kynferðisofbeldi. Það átti að jarða skipstjórann, ef ekki bókstaflega þá í óeiginlegum skilningi. Hann hafði vogað sér að andmæla fréttaflutningi hákirkjunnar á Efstaleiti.

Lögreglurannsókn hófst 14. maí er Páll kærði byrlun og símastuld til lögreglu - viku áður en Kjarninn og Stundin birtu fréttirnar. Þann 14. febrúar í vetur var upplýst að a.m.k. fjórir blaðamenn RSK-miðla væru sakborningar. Þeir lögðu á flótta undan réttvísinni, mættu ekki í boðaða skýrslutöku hjá lögreglu fyrr en hálfu ári síðar, í lok liðinnar viku. Síðan ríkir fréttabann.

Sakborningar svara ekki í síma, útvarpsstjóri er á tali. Fjölmiðlar þegja. Það er ekki frétt, segja talsmenn RSK-miðla, að blaðamenn eigi aðild að líkamsárás, gagnastuldi og stafrænu kynferðisofbeldi.

Skæruliðadeild Samherja er frétt, hryðjuverkasveit RSK-miðla er ekki frétt.

  

Samráð fjölmiðla og gerendameðvirkni

,,Fyrir um hálfu ári hittust fulltrúar ritstjórna allra helstu miðlana, (MBL, Vísir, DV, Fréttablaðið og RÚV) á fundi til þess að fara yfir verklag tengdum tilvitnum í aðra miðla. Þar voru fulltrúar allra miðla á sömu blaðsíðunni um að gæta ætti hófs varðandi hversu stór hluti er „afritaður“ sem og að geta þurfi heimilda."

Orðin hér að ofan eru skrifuð af ritstjóra DV, Birni Þorfinnssyni, á umræðusíðuna Fjölmiðlanördar á Facebook. Tilefnið er gagnrýni Ásgeirs Ingvarssonar blaðamanns á DV fyrir að hafa ,,stolið" frétt frá Mbl.is án þess að geta heimildar.

Samskiptahættir fjölmiðla innbyrðis eru sjaldan gerðir opinberir með þessum hætti. Fjölmiðlar birta fréttir til að skemmta og upplýsa. Þeir fá fjárstuðning úr ríkissjóði í nafni lýðræðis. Mikilvægt er, heitir það, að sem flestar raddir heyrist og fréttamál fái umfjöllun frá sem flestum sjónarhornum. Þá geti almenningur myndað sér upplýsta skoðun á mönnum og málefnum.

En ef það er víðtækt samráð, bæði formlegt og óformlegt, milli fjölmiðla um hvað teljist fréttir og hvað ekki fer lítið fyrir fjölbreytni í fréttavali og sjónarhorni. Almenningur heyrir aðeins samráðsröddina. Um leið dettur botninn úr rökstuðningi fyrir ríkisvaldið að ausa peningum í marga miðla sem tala einni röddu.

Allt frá í nóvember á síðasta ári fær stórt fréttamál, raunar risastórt, sáralitla umfjöllun í fjölmiðlum. Hér er vitanlega átt við líkamsárás (byrlun), friðhelgisbrot og stafrænt kynferðisofbeldi gegn Páli Steingrímssyni skipstjóra.

Fjórir blaðamenn á RÚV, Stundinni og Kjarnanum (RSK-miðlar) eru með stöðu sakborninga. Töluvert er til af gögnum, ekki síst dómsskjölum, sem urðu til þegar einn blaðamannanna neitaði að mæta í yfirheyrslu lögreglu.

En fjölmiðlar segja næsta fátt, birta tilkynningar RSK-miðla í mesta lagi en segja sáralítið um efnisatriði málsins. Allur þorri þeirra fáu frétta sem sagðar eru er skrifaður frá sjónarhorni sakborninga. Þannig háttar til að manni sem varð fyrir ,,vinnubrögðum" RSK-miðla var vart hugað líf. Samt gengur fréttaflutningur út á að sakborningum finnist ,,íþyngjandi" að eiga aðild að málinu. Gerendasamúðin verður ekki augljósari.

RSK-miðlar stjórna stéttarfélagi blaðamanna, BÍ, sem óspart er beitt í þágu gerenda. RSK-miðlar eru með slík ruðningsáhrif á fjölmiðlamarkaði að krefjist þeir þagnar um tiltekið fréttamál hlýða aðrir miðlar.

Ef jafn náið hagsmunasamráð væri stundað í viðskiptalífinu, og gert er á fjölmiðlum, væri Samkeppniseftirlitið löngu búið að láta til sín taka. Enginn hefur eftirlit með að fjölmiðlar sinni sínu hlutverki. Samráð gegn almannahagsmunum er látið átölulaust.

Til að bæta gráu ofan á svart eru samráðsfjölmiðlarnir fjármagnaðir með skattfé almennings.