Úkraína smitar: Taívan og Kósovó

Samskipti Bandaríkjanna og Kína eru herskárri en þau hafa lengi verið. Bandaríkin styðja Taívan undan ströndum Kína sem Kínverjar segja óaðskiljanlegan hluta kínverska ríkisins. Á landamærum Kósovó og Serbíu rísa úfar. Vesturlönd styðja Kósovó en Rússar Serba.

Stríðið í Úkraínu kyndir undir milliríkjadeilum. Staðbundnar deilur stórvelda kveikja elda fjarri vettvangi.

Bandalag Kína og Rússlands styrkist í Úkraínudeilunni. Það var fyrirséð. Kínverjar sjá það samhengi að rétt eins og vesturlönd nota Úkraínu til að velgja Rússum undir uggum er Taívan  útsendari vestursins andspænis meginlandi Kína. Að sama skapi óttast vesturlönd að nái Rússar markmiðum sínum í Úkraínu hugsi Kínverjar sér til hreyfings gagnvart Taívan. Serbar telja sig eiga inni réttlæti fyrir serbneska þjóðarbrotið í Kósovó. Serbar eru merkilega naskir á aðild að stóratburðum. Draumurinn um Stór-Serbíu kom við sögu í tilræðinu að Frans Ferdínand, sjá síðar.

Stríðsátökin í Úkraínu, sem hófust 24. febrúar, virðast hafa losað um hömlur í samskiptum stórvelda. Hömlur kalda stríðsins héldu í Júgóslavíustríðunum á tíunda áratug síðustu aldar, einnig í Írak og Afganistan um aldamótin og jafnvel í Sýrlandsstríðinu á síðasta áratug. Núna er eins og komið sé að vatnaskilum. 

Meginmunurinn á stöðu stórveldanna núna og t.d. fyrir 20 árum er að Rússland er töluvert sterkara. Eftir fall Sovétríkjanna 1991 og þangað til í kringum 2010 var Rússland veikt. 

Rússland var aldrei svo veikt að vestrið gæti þrammað á skítugum skónum inn í Kreml. En með stórfelldri hernaðaruppbyggingu Nató á vesturlandamærum Rússland var Pútín, Kremlarbónda frá aldamótum, sagt að haga sér skikkanlega annars hlyti hann verra af.

Vesturlönd gerðu þau reginmistök að þvinga Rússa í fang Kínverja. Sögulega er togstreita á milli Moskvu og Peking. Bræðralag kommúnista í kalda stríðinu var ekki meira en svo að Sovétríkin og Kína háðu landamærastríð í nokkra mánuði 1969. Vesturlönd, sem sigurvegarar kalda stríðsins, höfðu alla burði í 15-20 ár að ná þannig sambandi við Rússland að ófriður hlytist ekki af. En til þess þurftu kerfin sem urðu til í kalda stríðinu, Nató og ESB sérstaklega, að aðlaga sig breyttum aðstæðum.

Eðli sigrandi hugmyndafræði er að kunna sér ekki hóf. Eftir kalda stríðið verður það ráðandi stefna Bandaríkjanna og Evrópusambandsins að móta heiminn í sinni mynd. Misheppnuð hernaðarævintýri í Írak og Afganistan upp úr aldamótum voru ekki nógu sársaukafull til að kenna Washington og Brussel lexíu.

Úkraínustríðið verður líklega ekki lexía heldur fall. Hvort heimsfriðurinn slitni í leiðinni ræðst kannski í Taívan eða Kósovó. Enginn trúði sumarið 1914 að morðið á Frans Ferdínand ríkiserfingja Austurríkis-Ungverjalands í smábænum Sarajevo hleypti af stokkunum stríði sem seinna var kallað fyrri heimsstyrjöld.

Alþjóðakerfið 1914 var að stofni til 100 ára, ættað af Vínarfundinum við lok Napoleónsstyrjaldanna. Alþjóðakerfið 2022 er 75 ára, tekur á sig mynd eftir seinna stríð. Á milli þessara kerfa eru tvenn heimsstríð og langvinn alþjóðleg efnahagskreppa. Til að gera líkindin enn óhugnanlegri fylgdi fyrra stríði COVID 19 þess tíma, kölluð spænska veikin.

Alþjóðakerfi er annað orð yfir fyrirkomulag í samskiptum ríkja. Stórveldi, eðli málsins samkvæmt, gefa tóninn og önnur ríki fylgja í humátt á eftir. Annað tveggja aðlagar núverandi kerfi sig að breyttum valdahlutföllum stórvelda eða það ferst með hávaða og hörmungum.

 

Spennan magnast á landamærum Serbíu og Kósovó