Sérhagsmunir, lýðskrum og frjáls umræða

Á tíma flokksblaða, sem stóð fram undir 1990, var ekki talað um sérhagsmuni í fjölmiðlun. Pólitísk öfl réðu ferðinni í blaðaútgáfu og RÚV sá um ljósvakamiðlun. Ekki heldur var talað um lýðskrum.

Umræða um sérhagsmuni óx þegar fjársterkir aðilar, fyrst Jón Ólafsson í Skífunni og síðar Jón Ásgeir í Baugi, keyptu sér dagskrárvald í umræðunni með Stöð 2 og Fréttablaðinu. Aðrir auðmenn komu sér fyrir í öðrum fjölmiðlum, t.d. Björgólfsfeðgar í Morgunblaðinu og Exista-bræður í Viðskiptablaðinu.

Sérhagsmunir eru samt ekki bundnir við auðmenn. RÚV er sérhagsmunabandalag starfsmanna sem berjast fyrir meðgjöf frá ríkinu til fjölmiðlaveldis sem starfar á öllum sviðum miðlunar nema blaðaútgáfu. Lítil félög á sviði miðlunar urðu til, sem hafa þá sérhagsmuni að eiga fyrir útgjöldum: Kjarninn, Eyjan, ÍNN, Útvarp Saga, Stundin, Kvennablaðið, Fréttatíminn og fleiri.

Samhliða auknum sérhagsmunum óx frjáls umræða í bloggi og samfélagsmiðlum.

Þórður Snær Júlíusson ritstjóri Kjarnans skrifar ádrepu um lýðskrum og sérhagsmuni. Hann biðlar til almennings að styrkja sérhagsmuni smáfyrirtækja í fjölmiðlun. Rökin sem hann beitir eru þau að lýðskrum fari vaxandi í fjölmiðlum.

Ein meginástæðan fyrir lýðskrumi í fjölmiðlum er að stórir sérhagsmunamiðlar, s.s. RÚV, keppa við athyglina sem frjálsa umræðan fær á bloggi og samfélagsmiðlum og stunda aðgerðafréttamennsku - sem er beinlínis hönnuð til að hafa áhrif á pólitíska atburðarás.

Það er ekki lýðskrum þótt bloggarar og samfélagsmiðlarar stundi sleggjudóma um menn og málefni. Lýðskrumið verður aftur á móti yfirgengilegt þegar stórir sérhagsmunamiðlar beita afli sínu til að knýja fram stórpólitíska atburði eins og afsagnir ráðherra, stjórnarskipti og ótímabærar kosningar. Gömlu flokksblöðin leyfðu sér ekki slíka háttsemi.

Athugasemdir

[Ómar Ragnarsson, 20.2.2017 kl. 07:35]

Hér er skákað í því skjólinu að lesendur muni ekki eða hafiekki lifað þá tíma þegar hvers kyns sérhagsmunir réðu lögum og lofum í stjórnkerfinu og í þjóðfélaginu almennt, svo sem á tímum hins stórkostlega kerfis hafta og skömmtunar á árunum 1930 - 1960. 

[Wilhelm Emilsson, 20.2.2017 kl. 09:30]

Sagnfræðikennarinn skrifar stundum eins og hafi fæðst í gær.

[Páll Vilhjálmsson, 20.2.2017 kl. 09:41]

Ef allir hafa sérhagsmuni, eins og Ómar segir, er tilgangslaust að gera þá að umtalsefni. Þetta er bara spurning um mína hagsmuni, þína og allra hinna.

Ég hef búið í þessu samfélagi í hálfa öld. Hvorki ég né foreldrar mínir áttum hlut eða eigum hlut í öðrum sérhagsmunum en þessu samfélagi. Og við höfum átt gott líf.

Sagnfræðikennarar sem fæðast í gær, Wilhelm, eru væntanlega þeim eiginleikum gæddir að sjá hana veröld í nýju fersku ljósi. Þeir hljóta að vera prýðiskennarar.

[Wilhelm Emilsson, 20.2.2017 kl. 10:00]

Takk kærlega fyrir svarið, Páll. Þetta er gott almannatengils-svar, en kannski ekki eins gott sagnfræði-svar, að mínu mati :-) 

[Páll Vilhjálmsson, 20.2.2017 kl. 10:28]

Sérhver maður, Wilhelm, er sinn eiginn almannatengill. Það eru sérhagsmunir hans. 

[Jóhann Kristinsson, 20.2.2017 kl. 15:39]

Ég held að pistilhöfundur hafi gleymt að benda lesendum á eitt stærsta sérhagsmunabandalag RÚV, sem auðvitað er Háskóla elítan. 

Háskóla elítan með RÚV sem verkfæri, ákvað hver yrði forseti Íslands í síðustu forseta kosningum, þetta sjá og vita allir, sem geta lesið sér til gagns.

Kveðja frá Houston

[Wilhelm Emilsson, 21.2.2017 kl. 19:26]

Gott svar, Páll