Trú, texti og menning

Biblían er skrifuð á framandi þjóðtungur, hebresku, armensku og grísku. Saga biblíunnar löng, frá um 1500 f. Kr. og texti og innihald tekið breytingum eftir því hvernig hún veröld valt. Kristni barst til Vestur-Evrópu með Klóvís konungi Franka, sem ríkti um 500. Bandalag Franka og páfans í Róm var innsiglað með krýningu Karlamagnúsar í Róm árið 800 og var þar með stofnað til Hins heilaga rómverska keisaradæmis, en síðustu leifar þess var ríki Habsborgara sem entist til loka fyrri heimsstyrjaldar.

Frá ríki Franka barst kristni i norður og austur; bæði Íslendingar og Ungverjar miða kristnitöku sína við árið þúsund. Á þeim tíma var biblían verkfæri kaþólsku kirkjunnar að leggja undir sig vesturlönd. Biblían laut ritstýringum á latínu á synódum, kirkjuþingum. Kaþólska kirkjan gekk stundum svo langt að banna leikmönnum að eiga biblíu enda heilög ritning nánast göldrótt á tímum trúarhita og ekki á allra meðfæri að höndla þann texta.

Klofningur innan kaþólsku kirkjunnar skóp óvissu um ,,réttan" texta biblíunnar. Á kirkjuþing í Konstans við Bodensee-vatn í Þýskalandi komu saman árið 1414 um 25 þúsund kristnir að þjarka um ritstýringu biblíunnar. Samkvæmt Spiegel þjónuðu 800 vændiskonur söfnuðinum sem hertu jarlinn þegar andann þraut og holdið reis.

Konstans-kirkjuþingið brenndi tékkneska siðbótarmanninn Jóhann Húss fyrir villutrú þrátt fyrir loforð veraldlega valdsins um grið. Húss er mærður í Tékklandi fyrir framlag sitt til þjóðtungunnar. Hann stóð í þakkarskuld við þann enska Wycliffe sem mótmælti einokun páfa á heilagri ritningu með þýðingu á ensku. Marteinn Lúther kom í kjölfarið hundrað árum eftir að Húss var brenndur, klauf kaþólsku kirkjuna og með þýðingu sinni á biblíunni lagði grunninn að þýsku ritmáli.

Lútherismi fékk rótfestu á Íslandi með dönsku valboði. Jafnhliða nýrri kristni efldist útgáfa á þjóðtungunni, Guðbrandsbiblía, sem tók tvö ár í prentun, og Vísnabók Guðbrands. Án lútherskunnar væri íslenskan fátækari tungumál.

Þegar Þjóðverjar fjalla um biblíuna tala þeir um hana sem máttugustu bók síðustu tveggja árþúsunda. Biblían er forsenda þess að skilja vestræna menningu.

Þjóðkirkjan á íslandi er helsti túlkandi biblíunnar. Á hverjum sunnudegi og á hátíðum leggja hundruð presta út frá ritningunni, máta hana við samtímann, freista nýrrar túlkunar eða feta troðnar slóðir. Textinn sem er til grundvallar var skrifaður í fjarlægu heimshorni fyrir þúsundum ára og löngu sannað aðlögunarhæfni sína að trúarviðhorfum ólíkra tíma og samfélaga.

Menning er að skilja; án biblíunnar verður hvorki íslensk menning skilin né vestræn. Af því leiðir er starf þjóðkirkjunnar brýnt fyrir alla þjóðina, hvort heldur trúaða eða vantrúaða.

 

 

Athugasemdir

[Hjalti Rúnar Ómarsson, 28.12.2014 kl. 13:06]

Hjartanlega sammála. Ef við hefðum ekki hundrað sérfræðinga Þjóðkirkju allra landsmanna til að rembast við að reyna að lesa eitthvað vit í þessa fornaldartexta hvern sunnudag, þá myndi íslenzk menning fljótt flosna upp. 

[Ómar Ragnarsson, 28.12.2014 kl. 14:42]

Kær þökk fyrir góðan pistil, sem er til sóma að mínum dómi. 

[Vésteinn Valgarðsson, 28.12.2014 kl. 17:16]

Clovis er kallaður Kloðvík á íslensku og ég hef aldrei heyrt að Biblían sé að neinu leyti upprunalega skrifuð á armensku. Arameísku kannski, en armensku?

[Matthías Ásgeirsson, 29.12.2014 kl. 13:50]

Menningarlegt læsi í samtíma okkar

http://www.vantru.is/2012/04/26/09.30/

[Matthías Ásgeirsson, 29.12.2014 kl. 13:51]

Eða frekar svona:

Menningarlegt læsi í samtíma okkar.