Ráðherravald, RÚV og gagnalekinn

Gagnalekinn til Helga Seljan og RÚV dregur lögreglu, héraðssaksóknara og ríkissaksóknara í svaðið. Maður gengur undir manns hönd, Kristrún forsætis nú síðast, að fordæma lekann. Spurt er um ábyrgð lögreglu og ákæruvalds. Ætlaði RÚV að að hefja stríð gegn lögreglu og ákæruvaldi eða var ráðagerðin að draga athyglina frá tveim óþægilegum málum ríkisfjölmiðilsins? 

Orðspor RÚV er slíkt að sjálfkrafa er gert ráð fyrir óheilindum á bakvið fréttherferðir sem ríkisfjölmiðillinn efnir til. Byrlunar- og símamálið og aðförin að barnamálaráðherra eru nýleg dæmin þar sem lögbrot, siðleysi og samsæri eru undanfari RÚV-raðfrétta. Gagnalekinn fylgir þekktu mynstri.

Uppruni gagnalekans er að öllum líkindum í öðru hvoru embættinu, héraðssaksóknara eða ríkissaksóknara, eins og bloggað var um í gær. Opin spurning er hvort sá aðili sem lak sé einstaklingur í hefndarhug eða hvort meira hangi á spýtunni. Að Helgi Seljan á RÚV sé viðtakandi lekans rennir stoðum undir ráðbrugg. Helgi starfar í beinu umboði Stefáns útvarpsstjóra Eiríkssonar. Í tíð sinni sem borgarritari skipulagði Stefán ófrægingarherferðir; hæfir skel kjafti að Helgi sé undir beinni stjórn Stefáns, sem hvergi nærri er öruggur í embætti og sárlega vantar skjól í stjórnarráðinu. Einn og sér er Helgi ekki til stórræðanna, hann þarf stjórnanda sem getur hugsað heila hugsun og skipulagt. Áður var það Þóra Arnórsdóttir ritstjóri Kveiks, núna Stefán útvarpsstjóri.

Til skamms tíma var samhljómur með embætti héraðssaksóknara og RÚV.  Í Namibíumálinu gegn Samherja var samvinna milli RÚV, Stundarinnar og Kjarnans (RSK-miðla) annars vegar og hins vegar héraðssaksóknara. Namibíumálið, með Jóhannes Stefánsson sem stjörnuvitni, var búið til af RSK-miðlum í nóvember 2019. Héraðssaksóknari fékk málið til rannsóknar. Helgi Seljan var upphafsmaður en tvær bræður í stórum aukahlutverkum, Ingi Freyr Vilhjálmsson blaðamaður á Stundinni, nú á RÚV, og Finnur Þór Vilhjálmsson saksóknari hjá embætti héraðssaksóknara. Finnur Þór fór fyrir Namibíumálinu hjá embættinu. Ingi Freyr birti sakfellandi fréttir eftir heimildum sem enginn annar hafði aðgang að.

Í byrlunar- og símamálinu, sem hófst vorið 2021, reyndu RSK-blaðamenn að fá lögreglurannsóknina flutta frá Akureyri til embættis héraðssaksóknara. Þeim varð ekki kápan úr klæðinu en tilraunin sýnir að RÚV-deildin í RSK-miðlum taldi sig eiga vinum að fagna hjá embættinu.

Namibíumáli héraðssaksóknara er haldið á lífi á ómálefnalegum forsendum. Finnur Þór saksóknari hrökklaðist frá málinu eftir að Ingi Freyr bróðir hans fékk stöðu sakbornings í byrlunar- og símamálinu. Ólafur Þór Hauksson héraðssaksóknari sagði í nóvember 2022, fyrir bráðum þrem árum, að rannsóknin væri á lokametrunum. Í viðtali við RÚV afsakaði Ólafur Þór langa rannsókn með COVID-faraldrinum. Frá nóvember fyrir þremur árum til dagsins í dag er engin afsökun en samt er Namibíumálinu ekki lokið af hálfu héraðssaksóknara.

Í yfirstandandi umræðu um tvöföldun veiðigjalda ríkisstjórnarinnar yrði stórpólitískt ef héraðssaksóknari felldi niður Namibíumálið - þótt hann hefði átt að vera búinn að því fyrir lifandi löngu enda málið allt reist á ógæfumanni í einn stað og í annan stað aðgerðasinnum á RSK-miðlum. Þegar Kristrún forsætis segist líta gagnalekann ,,gífurlega alvarlegum augum" er ekki víst að hún sé með eftirmál hrunsins í huga. Ofar í huga forsætisráðherra gæti verið pólitíska landslagið í dag. Helsti ráðgjafi hennar er Þórður Snær Júlíusson fyrrum ritstjóri Kjarnans og sakborningur í byrlunar- og símamálinu. Hann hefur lengi haft þann málflutning í frammi að útgerðinni sé ekki treystandi fyrir eigin fjármunum og notað Namibíumálið óspart til að níða skóinn af undirstöðuatvinnuvegi þjóðarinnar. Þórður Snær er náinn samverkamaður Helga Seljan og stýrði skósveininum á Heimildinni eftir að hann naut ekki lengur Þóru á Kveik/RÚV - og áður en Stefán á Glæpaleiti kallaði rakkann heim.

Byrlunar- og símamálið er til meðferðar hjá stjórnskipunar- og eftirlitsnefnd alþingis, eftir formlegt erindi brotaþolans Páls skipstjóra Steingrímssonar. Nefndin tekur afstöðu til þess hvort rannsóknanefnd komist til botns í aðild ríkisfjölmiðilsins að alvarlegu sakamáli, byrlun og þjófnaði, sem er langtum stærra mál en gagnalekinn. Það eitt og sér er næg ástæða til að RÚV leggi sig í líma að þyrla upp moldviðri er gæti yfirskyggt byrlunar- og símamálið.

Gagnalekinn sem nú tröllríður fjölmiðlaumræðinni komst furðu fljótt á það stig að krafist var afsagna Ólafs Þórs héraðssaksóknara og Sigríðar Friðjónsdóttur ríkissaksóknara. Ráðherrar gefa undir fótinn að embættismennirnir tveir íhugi stöðu sína, Kristrún í viðtengdri frétt, Þorbjörg dómsmálaráðherra er enn afdráttarlausari í afstöðu sinni. Embættismenn sem fá ráðherraskilaboð að framganga þeirra varði embættismissi sjá fram á þröngan kost fyrir sig og stofnanirnar sem þeir veita forstöðu.

Grimm skilaboð ráðherra gefa sterklega til kynna að þeim sé meira en ljúft að leggja lið RÚV-atlögunni. Tilfallandi er ekki sannfærður um að það hafi verið upphaflegi tilgangurinn með gagnalekanum til Helga Seljan og RÚV að hrinda af stað atburðarás sem nú teiknast upp. Opinber spilling á það til að taka óvænta stefnu er upp kemst. Kemur margt til, einkum þó tveir mannlegir eiginleikar; hugleysi og sérgæska.

Hitt er morgunljóst að samráð er að baki atlögunni og einn eða fleiri ráðherrar koma við sögu. Aðdragandi er að málinu og Glæpaleiti fer með stórt hlutverk. Stefán útvarpsstjóri hefði ekki slegið til nema tryggja sér fyrst velþóknun lykilráðherra. Staða Stefáns er alltof veik til að hann myndi hætta á einleik.

Gagnalekinn hverfist um þrjár ríkisstofnanir sem allar eru undir ráðherravaldi: RÚV, héraðssaksóknari og ríkissaksóknari. Tvær síðastnefndu hafa í sínum höndum lagalegt ákæruvald. RÚV, í krafti fyrirferðar í fjölmiðlaumræðu, fer með óopinbert ákæruvald og beitir valdi sínu án nokkurs aðhalds eða eftirlits. Afleiðingin er lögbrot og siðblinda, líkt og skýrast kemur fram í byrlunar- og símamálinu.

Kringumstæður og rök hníga í þá átt að ráðherravaldi sé beitt á bakvið tjöldin til að ein ríkisstofnun hefji atlögu á tvær aðrar. Fái Glæpaleiti sigur í gagnalekamálinu er borðið dekkað fyrir meiri óhæfu en gagnalekann sjálfan. Kristrúnarstjórnin stendur frammi fyrir tveim kostum. Í fyrsta lagi að leiða siðblinduna á Glæpaleiti til vegs og virðingar og njóta ávaxtanna er fylgja undirgefnu fjölmiðlavaldi. Í öðru lagi að horfast í augu við margprófaða staðreynd mannlífsins að siðblindu vex ásmegin er yfirvaldið gerir henni gælur. Dómgreind og siðferðisþrek þarf til að greina á milli. Næstu dagar og vikur leiða í ljós hvort Kristrún, Þorbjörg Sigríður og félagar búa að innistæðu sem þarf til að stjórnvald sé gott en ekki illt.

 

 

Lítur málið gífurlega alvarlegum augum