Evrópa vill stríð, Trump frið

Herská ESB-Evrópa og Ísland, ef marka má Kristrúnu og Þorgerði Katrínu, vilja halda áfram stríði í Úkraínu. Ekki er nóg drepið, limlest og eyðilagt. Meiri hörmungar þarf til að fullnægja drápsfúsri ESB-Evrópu og væntanlegri hjálendu. Trump Bandaríkjaforseti boðar á hinn bóginn frið. Rússar eru tilbúnir í viðræður við Trump en hvorki við ESB-Evrópu né Selenskí, umboðslausan Úkraínuforseta.

Tvær meginástæður eru fyrir stríðslyst ESB-Evrópu. Í fyrsta lagi að víkka út ytri landamæri meginlandsklúbsins með Brussel sem höfuðborg. Í öðru lagi að þétta raðirnar. Fátt eykur meira samheldni og samræmt göngulag Evrópusambandsins en sameiginlegur óvinur - Rússland.

Trump er ekki haldinn Rússafóbíu og lítur ekki svo á að Pútín stefni á heimsyfirráð, líkt og Brussel-klíkan gerir. Bandaríkjaforseti segir Úkraínustríðið tilgangslaust, mannslífum og verðmætum sé fórnað til einskins. Sjónarmið ESB-Evrópu og Íslands er að stríðið þjóni göfugum pólitískum tilgangi.

ESB-elítan vonaðist til að á öryggisráðstefnunni í München um liðna helgi myndu Bandaríkin og ESB-Evrópa stilla saman strengina. Símtal Trump og Pútín fyrir ráðstefnuna sló á þær væntingar. Ræða Vance varaforseta Bandaríkjanna á sjálfri ráðstefnunni gerði úti um allar vonir að ESB-Evrópa og Bandaríkin yrðu samstíga að leysa Úkraínudeiluna. Evrópa, sagði Vance, hefur tapað grunngildum sínum. Evrópskar árásir á tjáningarfrelsið heima fyrir er meiri ógn við frelsi og velsæld álfunnar en Rússland.

Gagnólík heimssýn skýrir staðfest hyldýpi á milli Trump-Ameríku og ESB-Evrópu. Trump viðurkennir að heimsbyggðin sé ekki einpóla með Bandaríkin sem æðsta yfirvald. Sitjandi Bandaríkjaforseti ætlar að ná samstöðu og gagnkvæmum skilningi með Rússlandi, og síðar Kína, um hvernig skynsamlegast sé að haga málum. Komist á eðlileg samskipti milli Bandaríkjanna og Rússlands veikist Kína sjálfkrafa eru óskráð undirmál Trump-stefnunnar í nýjum margpóla heimi. Í stað einpóla heims verður til þríveldi. Kjörstaða Bandaríkjanna er að deila og drottna í þríveldinu.

Það var sjálfur Pútín sem árið 2007, fyrir 18 árum, einmitt á öryggisráðstefnunni í München, varaði við einpóla heimi. Þegar Pútín talaði í München fyrir 18 árum var Trump að reyna fyrir sér í sjónvarpsseríu sem hét Lærlingurinn. Hér heima var Kristrún nýfermd og Þorgerður Katrín upptekin að semja um kúlulán sem hún ætlaði aldrei að borga. Stöllurnar halda engu að síður að þær kunni utanríkispólitík og binda sitt trúss, og Íslands, við hornkerlinguna í Brussel.

Einfalt er að útskýra heimssýn Brussel-klíkunnar. Einpóla heimur þar sem Bandaríkin eru sykurpabbi ESB-Evrópu. Heimsmyndin hrundi um liðna helgi í beinni útsendingu í München. Í lok ráðstefnu grétu fullorðnir menn í ræðustól er sykurpabbinn yfirgaf samkvæmið og skellti á eftir sér hurðinni.

Sjónarhorn Trump er að Úkraína sé smámál sem þarf að afgreiða áður en varanlegar breytingar verða á heimsskipan, sem í grunninn var ákveðin í lok seinna stríðs og viðhaldið af vestrinu eftir lok kalda stríðsins. Trump er raunsæismaður, ekki hugsjónavingull með dagdrauma um ímyndaðan heim. Ekki frekar en að trúir að kynin séu þrjú, fimm eða seytján. Evrópu-elítan er hinsegin, Trump veruleikinn.

Trump kemur úr heimi viðskipta. Hann er með varaáætlun, verði ekkert af samkomulagi við Rússa um lok Úkraínustríðsins. Varaáætlunin gerir ráð fyrir að Bandaríkin eignist náttúruauðlindir og innviði Úkraínu, landið verði í raun hjálenda Bandaríkjanna, og stríðið haldi áfram með auknum tilstyrk frá Washington. Í samanburði við varaáætlunina um Úkraínu er Gasa-yfirtaka Bandaríkjanna hjóm eitt.

Rússum er kunnugt um varaáætlun Trump. Pútín virðist hafa fengið þau skilaboð frá Trump að Rússar megi halda herteknu svæði, um 20% af Úkraínu, auk Krímskaga, og að Úkraína verði ekki Nató-ríki. Vitað er að Rússar hafa augastað á tveim stórum borgum sem eru í grunninn rússneskar, Ódessa og Karkhív. En þeir fá þær ekki, samkvæmt Trump-áætluninni. Rússar vita þó að lofi Bandaríkin að enginn bandarískur hermaður verður sendur til Úkraínu að gæta friðar er skilið eftir valdatóm sem hermenn ESB-Evrópu geta ekki fyllt. Rússar verða með svigrúm til að auka áhrif sín eftir að friður kemst á.

Stærsti ávinningur Rússlands verða ekki landvinningar eða Nató-bann á Úkraínu. Heldur hitt að Rússar fá aftur sæti við háborð stórveldanna, viðskiptaþvingunum verður aflétt. Og ekki leiðist Pútín að sjá ESB-Evrópu meðhöndlaða sem sveitarómaga.

Niðurstaða friðarviðræðna Trump og Pútín er ekki komin. Selenskí Úkraínuforseti virðist telja málið útkljáð. Hann flaug í gær til Sameinuðu arabísku furstadæmanna og undirritaði víðtækan samning um að úkraínskt fé, sem einu sinni var vestrænt, fái heimilisfestu fjarri vígaslóð og yfirvofandi rússneskum friði. 

 

  

Lavrov: Þátttaka Evrópu tilgangslaus

Byrlunarmálið lesið afturábak

Fyrsta opinberun byrlunar- og símamálsins er morguninn 21. maí 2021. Stundin og Kjarninn birtu samtímis efnislega sömu fréttina um meinta ófrægingarherferð tveggja starfsmanna Samherja á hendur blaðamönnum og fjölmiðlum. Fréttirnar eru keimlíkar, sjá hér og hér, og vísa í sömu gögn, fengin úr síma Páls skipstjóra Steingrímssonar.

Þennan morgun, 21. maí 2021, var enginn annar fjölmiðill með þessa frétt, aðeins Stundin og Kjarninn. Hvernig geta tveir ótengdir fjölmiðlar setið einir að sömu fréttinni? Svarið er einboðið. Þriðji aðili skipulagði birtingu fréttanna. Í frétt Kjarnans er viðurkennt að þriðji aðili útvegaði fréttina og að lögbrot hafi verið undanfari:

Ábyrgðarmenn Kjarnans vilja taka fram að umrædd gögn sem eru grundvöllur umfjöllunar miðilsins bárust frá þriðja aðila. Starfsfólk Kjarnans hefur engin lögbrot framið... 

Í viðtengdri frétt Morgunblaðsins segir að skipulagið hafi verið svo nákvæmt að daginn fyrir birtingu hringdu blaðamenn Stundarinnar og Kjarnans í Pál skipstjóra um sama leyti:

Sím­töl­in voru með tíu mín­útna milli­bili og eft­ir þau skundaði Páll rak­leitt á lög­reglu­stöð og gaf nýja skýrslu í mál­inu.

Blaðamennirnir sem hringdu í skipstjórann voru Aðalsteinn Kjartansson á Stundinni og Þórður Snær Júlíusson á Kjarnanum. Símtölin voru aðeins til að uppfylla formskilyrði, tala við skipstjórann sem blaðamenn ásökuðu um að vera foringja skæruliðadeildar Samherja.

Hver útvegaði Aðalsteini annars vegar og hins vegar Þórði Snæ fréttina? Þáverandi eiginkona skipstjórans er andlega veik. Hún hefur játað að hafa farið með síma skipstjórans þann 4. maí 2021 og afhent símann Þóru Arnórsdóttur ritstjóra Kveiks til afritunar á Efstaleiti. Eftir afritun var síma skipstjórans skilað á sjúkrabeð hans.

Þóra vissi fyrirfram að sími skipstjórans var væntanlegur. Fyrir byrlun og stuld hafði Þóra keypt síma samskonar og skipstjórans, af gerðinni Samsung. Hvernig vissi Þóra að Páll skipstjóri notaði Samsung-síma? Nú, vitanlega, Þóra var í samskiptum við eiginkonu skipstjórans áður en byrlun og stuldur fóru fram þann 3. maí 2021.

Þegar Þóra keypti Samsung-símann var Aðalsteinn Kjartansson undirmaður hennar á Kveik. En 30. apríl 2021, þrem dögum fyrir byrlun, tilkynnti Aðalsteinn á Facebook að hann væri hættur á Kveik. Ekki þó hættur í ,,rannsóknablaðamennsku". Eftir hádegi var tilkynnt að Aðalsteinn væri orðinn blaðamaður á Stundinni, sem systir hans Ingibjörg Dögg ritstýrði.

Blaðamenn skipta ekki um starf í hádeginu, þannig gerast hlutirnir ekki hjá fjölmiðlum og yfirleitt ekki á vinnumarkaði. En það bráðlá á að Aðalsteinn færi af Kveik/RÚV yfir á Stundina rétt áður en Páli skipstjóra var byrlað og síma hans stolið. Búið var að ákveða að Aðalsteinn yrði skráður höfundur fréttarinnar í Stundinni. Þórður Snær og Arnar Þór Ingólfsson voru skráðir höfundar þeirrar útgáfu fréttarinnar sem birtist í Kjarnanum. Allir þrír fengu blaðamannaverðlaun fyrir að taka við frétt frá RÚV og birta sem sína eigin.

Málsatvik rekin afturábak frá 21. maí 2021, þegar fyrstu fréttir birtust með vísun í gögn úr síma skipstjórans, sýna að atburðarásin var skipulögð. Áður en skipstjóranum var byrlað 3. maí voru komin á samskipti milli byrlara og blaðamanna. Miðstöð aðgerða var á RÚV. Hvorki blaðamenn né yfirstjórn RÚV hafa gert grein fyrir aðild sinni að byrlunar- og símamálinu. Er ekki kominn tími til að málið verði upplýst? Hér er í húfi traust og trúverðugleiki blaðamannastéttarinnar annars vegar og hins vegar ríkisfjölmiðilsins.

 

Játaði byrlun og aðkomu fjölmiðla

Tapað tjáningarfrelsi í Evrópu og á Íslandi

Evrópa hefur misst sjónir á eigin grunngildum og berst við ímyndaða ógn frá Rússum. Tapað tjáningarfrelsi er meiri ógn fyrir almenning í Evrópu en sú hætta sem stafar að Rússlandi.

Á þessa leið mæltist J.D. Vance varaforseta Bandaríkjanna á öryggisráðstefnu í München. Allir bjuggust við að Vance talaði um ytri ógnir, s.s. Rússlands og e.t.v. Kína. En, nei, varaforsetinn tók dæmi af Svíþjóð, Englandi, Belgíu og Skotlandi þar sem frjáls tjáning er skert ef ekki bönnuð til að þóknast sérhagsmunum.

Í Evrópu, sagði Vance, nota menn hugtök eins og hatursræðu og upplýsingaóreiðu til að kæfa frjálsa tjáningu. Eftir að hafa rætt hörð kjör frjálsrar orðræðu í Evrópu ræddi Vance útlendingamál í álfunni, einkum innflutning á múslímskri trúarmenningu, og tilraunum til að kæfa andóf gegn rangri stefnu stjórnvalda. Ræðan er ekki nema um 18 mínútur. Ræða Vance er mál málanna í Evrópu þessa helgi. Ef einhver skyldi halda að Trump forseti sé annarrar skoðunar en varaforsetinn þá styður Trump boðskap Vance.

Ísland hefur smitast af Evrópuelítunni sem vill setja frjálsri umræðu harða kosti í málaflokkum sem elítan gerir að sínum. Mannlíf hefur eftir Samtökunum 78 að fimm einstaklingar hafi verið kærðir til lögreglu fyrir að gagnrýna lífsskoðunarfélagið með einum eða öðrum hætti.

Ákæruvaldið ákvað að taka mark á kærum Samtakanna 78 í stað þess að henda þeim í ruslið. Tilfallandi bloggari er einn þeirra sem er ákærður af ríkisvaldinu í kjölfar kæru Samtakanna 78. Allt að tveggja ára fangelsi eru viðurlögin og fjársekt í ofanálag. Tilfallandi gerði grein fyrir ákærunni í bloggi:

Með ákærunni hlutast lögreglan til um opinbera umræðu frjálsra borgara um samfélagsleg málefni. Lögreglan tekur að sér í verktöku fyrir Samtökin 78 að þagga niður í þeim sem andmæla lífsskoðunarfélaginu og sértrúarboðskap þeirra í leik- og grunnskólum.

Í sjálfu sér er ekkert athugavert við að lífsskoðunarfélag eins og Samtökin 78 kæri mann og annan. Orðið er frjálst - líka til að skrifa kærur. Annað og alvarlegra mál er að ríkisvaldið, ákæruvaldið, tekur upp á því að ákæra einstakling fyrir að hafa skoðun. Ríkissaksóknari, æðsti handhafi ákæruvaldsins, á ekki að stunda nornaveiðar í þágu lífsskoðunarfélags. Málfrelsið er hornsteinn annarra mannréttinda. Fari tjáningarfrelsið forgörðum á Íslandi er fokið í flest skjól frjálsra borgara. 

Mál tilfallandi er komið lengst af þeim fimm er sæta ákæru fyrir rangar skoðanir. Ég mun mæta fyrir héraðsdóm Reykjavíkur í lok mánaðarins til að svara fyrir þær sakir að hafa andmælt starfsemi Samtakanna 78 í leik- og grunnskólum. Öðrum þræði grátbroslegt, hinum þræðinum harmleikur lýðræðisríkis þar sem ákæruvaldið misþyrmir frjálsri orðræðu.   

Vance hvatti Evrópu til að breyta um kúrs

Heiðar Örn segir ósatt, Stefán afvegaleiðir

Á Facebook segir Heiðar Örn fréttastjóri RÚV framburð fyrrum eiginkonu Páls skipstjóra Steingrímssonar um það að hún hafi afhent RÚV síma skipstjórans sé ,,á reiki". Heiðar Örn segir ósatt. Framburður konunnar er ekki á reiki, heldur stöðugur. Í skýrslu lögreglu segir orðrétt:

Framb­urður sak­born­ings sem af­henti fjöl­miðlum sím­ann hef­ur verið stöðugur all­an tím­ann sem rann­sókn­in hef­ur staðið um að hann hafi af­hent fjöl­miðlum sím­ann og þar hafi sím­inn verið af­ritaður.

Ósannindi á Facebook toppar Heiðar Örn með því að neita að svara spurningum Morgunblaðsins. Blaðamaður sem svarar ekki spurningum fjölmiðils er ekki á góðum stað, líkist sjómanni sem neitar að fara í róður.

Morgunblaðið bað Stefán útvarpsstjóra um viðtal en hann neitaði. Í skriflegu svari afvegaleiðir útvarpsstjóri umræðuna um aðkomu RÚV að byrlunar- og símamálinu. Hann skrifar:

Fyr­ir ligg­ur jafn­framt að rík­is­sak­sókn­ari hef­ur staðfest niður­stöðu lög­regl­unn­ar á Norður­landi eystra um niður­fell­ingu rann­sókn­ar máls­ins hvað varðar meint brot nú­ver­andi og fyrr­ver­andi starfs­manna Rík­is­út­varps­ins, auk annarra fjöl­miðlamanna, gegn friðhelgi einka­lífs

Lögreglurannsókn leiddi í ljós að Þóra Arnórsdóttir ritstjóri Kveiks tók við síma skipstjórans 4. maí 2021. Mánuðinn áður hafði Þóra keypt Samsung-síma, sömu gerðar og skipstjórans. Stefán staðfesti við lögreglu tilvist símans en fór leynt með upplýsingarnar gagnvart stjórn RÚV. Þóra vissi með fyrirvara að sími skipstjórans var væntanlegur til afritunar á RÚV. Þóru valdi á afritunarsímann númerið 680 2140, númerið á síma skipstjórans er 680 214X. Aðeins munar síðasta tölustaf. Er Páli skipstjóra var byrlað 3. maí 2021 beið á Efstaleiti samskonar sími og hans með nauðalíkt númer.

Þóra varð sakborningur í lögreglurannsókn í febrúar 2022. Stefán útvarpsstjóri og Heiðar Örn fréttastjóri birtu af því tilefni yfirlýsingu þar sem viðurkennt er að Þóra hafi tekið við símanum. Yfirlýsingin er svohljóðandi:

Forsenda fyrir því að fjölmiðlar geti rækt hlutverk sitt er að þeir geti aflað upplýsinga um mál sem hafa þýðingu fyrir almenning og miðlað þeim án afskipta annarra. Einn þáttur í þessu sjálfstæði fjölmiðla er að þeir geti tekið við slíkum upplýsingum í trúnaði án þess að þurfa að gera grein fyrir hvaðan eða frá hverjum þær stafi, líkt og staðfest hefur verið í dómum Hæstaréttar og dómum Mannréttindadómstóls Evrópu. Þá er ljóst að hafi gögn að geyma efni, sem eiga erindi til almennings og varða mál, sem styr hefur staðið um í þjóðfélaginu, er fjölmiðlum rétt að fjalla um slíkt, jafnvel þótt um sé t.d. að ræða einkagögn sem fjölmiðlum eru fengin. Ríkisútvarpið og starfsmenn þess hafa þessi sjónarmið að leiðarljósi í sínum störfum, enda grundvallarþáttur í lýðræðisþjóðfélagi, sem virða verður í hvívetna. (feitletr pv)

Réttlæting útvarpsstjóra og fréttastjóra RÚV á viðtökunni á stolnum síma er að gögnin eigi erindi til almennings. En RÚV frumbirti enga frétt með vísun í gögn úr síma skipstjórans, heldur flutti fréttirnar yfir á Stundina og Kjarnann til birtingar. Í yfirlýsingunni er ekkert fjallað um hvort fréttamönum sé heimilt að leggja á ráðin um að síma sé stolið. En með því að Þóra vissi með fyrirvara að sími skipstjórans var væntanlegur mátti hún vita að síminn yrði tekinn ófrjálsri hendi.

Hvort Þóra vissi að skipstjóranum yrði byrlað, til að hægt væri að stela símanum, er opin spurning. Víst er að skipulagið gekk út á að stela símanum og afrita og síðan skila símanum aftur til skipstjórans sem lá meðvitundarlaus á gjörgæslu.

Stefán útvarpsstjóri og Heiðar Örn fréttastjóri þora ekki að svara spurningum Morgunblaðsins. Þeir óttast sannleikann í byrlunar- og símamálinu.

Neita að tjá sig um byrlunarmálið

Trump gefur Pútín Evrópu

Eftir 90 mínútna samtal við Pútín Rússlandsforseta hringdi Trump í Selenskí forseta Úkraínu í fáeinar mínútur. Á milli Trump og Pútín var samtal, Selenskí fékk niðurstöðu. Heimurinn er í höndum Trump og Pútín, skrifar Telegraph. Smávegis ýkjur, vitanlega, líkt og fyrirsögnin hér að ofan, en keyrir heim tvö kjarnaatriði.

Í fyrsta lagi að Trump og Pútín eru sammála að forsetar Bandaríkjanna og Rússlands geta einir leitt til lykta Úkraínustríðið, aðrir eru í aukahlutverkum. Heimsfjölmiðlarnir taka undir sjónarmiðið og þar með verður sannfæring tveggja forseta viðurkennd staðreynd alþjóðastjórnmála.

Í öðru lagi gefur Trump Pútín frjálsar hendur í Evrópu. Ekki til að leggja undir sig álfuna, eins og sumir halda að hann vilji, heldur til að tryggja lögmæta rússneska öryggishagsmuni. Í því felst að hvorki verður Úkraína Nató-ríki né verða bandarískir hermenn sendir til að gæta víglínunnar í fyrirséðu vopnahléi, á meðan friðarsamningar standa yfir. Úkraína fær ekki bandaríska hervernd í einu eða öðru formi. Trump breytir ráðandi stefnu Bandaríkjanna frá lokum seinna stríðs. ESB-Evrópa er ekki lengur kjarnasvæði hvað bandaríska öryggishagsmuni áhrærir. Grænland og Ísland eru það á hinn bóginn og kannski má telja Bretland þar með, en bara kannski.

Úkraína er fyrsta fórnarlamb breyttrar varnarmálastefnu Bandaríkjanna. Ráðandi öfl í Úkraínu gerðu landið að verkfæri til að Bandaríkin og ESB-Evrópa gætu fært út áhrifasvæði sitt í austur, líkt og gert var með stækkun Nató eftir fall járntjaldsins fyrir rúmum 30 árum. En nú hafa Bandaríkin ekki lengur áhuga. ESB-Evrópa hefur ekki bolmagn til að halda útrásinni í Úkraínu gangandi og verður að láta í minni pokann. Undanhaldin lýkur ekki við vesturlandamæri Úkraínu, áhrif Rússa munu vaxa í Austur-Evrópu almennt.

Í fyrirsjáanlegri framtíð, sennilega næstu áratugi, verður höfuðverkefni ESB-Evrópu að semja við Rússa um sameiginlega tilvist á meginlandi Evrópu. ESB-Evrópa og Rússland eru ólíkar útgáfur evrópskrar siðmenningar. Sú fyrri er frjálslynd og alþjóðleg en sú seinni íhaldssöm og þjóðleg. Sjálf Bandaríkin voru til skamms tíma frjálslynd og alþjóðleg. Svo kom Trump.

Ógjörningur er að segja til um hvernig fer með samskipti ESB-Evrópu og Rússland næstu ár og áratugi. Hinu er hægt að slá föstu að Ísland á ekkert sameiginlegt með afdrifum ESB-Evrópu gagnvart Rússlandi. Nema, vel að merkja, við sitjum uppi með ríkisstjórn hér á landi sem stefnir Íslandi inn í ESB. Valkyrjur í heiðni völdu hverjir skyldu vopndauðir á vígvellinum. Kristrún, Inga og Þorgerður Katrín velja að fullveldi Íslands skuli vopndautt í Brussel. Áríðandi er að koma í veg fyrir þá fyrirætlan.  

 

Friði er ekki náð í Úkraínu. Símtal Pútín og Trump gefur vonir um að styttist í að bræðraþjóðirnar láti af vopnaskaki sem kostað hefur að minnsta kosti milljón manns lífið, tvær milljónir eru örkumla og enn fleiri milljónir hafa flúið heimkynni sín.

Úkraínustríðið á rætur í hugmyndafræði sem ofmat vestrænan styrk og vanmat rússneska seiglu. Gráglettni örlaganna er að hugmyndafræðin hrynur til grunna þegar tveir forsetar koma sér saman um að hún sé röng. 

Trump hringdi í Pútín: Hefja viðræður án tafar

Stjórn RÚV spyr Stefán um kostun, ekki byrlun

Í nýjustu fundargerð stjórnar RÚV er sagt frá fyrirspurn stjórnarmanns til Stefáns Eiríkssonar útvarpsstjóra um kostun á dagskrárefni, hvaða reglur gildi og ,,hvernig ritstjórnarfrelsi stofnunarinnar sé tryggt þegar RÚV fær greitt fyrir umfjöllun."

Hér er tæpt á ritstjórnarstefnu og sjálfstæði RÚV og samskipti við aðila utan stofnunarinnar. Beðið er um upplýsingar fimm ár aftur í tímann.

Fyrirspurnir stjórnarmanna til útvarpsstjóra af þessu tagi eru algengar eins og sjá má af fundargerðum.

Stefán útvarpsstjóri hefur þó aldrei verið spurður um byrlunar- og símamálið af stjórn RÚV. Fyrir liggur, staðfest með lögreglurannsókn, að sími Páls skipstjóra Steingrímssonar var afhentur RÚV. Stefán útvarpsstjóri og Heiðar Örn fréttastjóri staðfestu með yfirlýsingu í febrúar 2022 að Þóra Arnórsdóttir ritstjóri Kveiks hafi tekið við símanum. Einnig er staðfest að RÚV frumbirti enga frétt með vísun í gögn úr síma skipstjórans. Þóra tók við símanum í öðrum tilgangi en að vinna frétt fyrir RÚV.

Fréttin, um meinta ófrægingarherferð svokallaðar skæruliðadeildar á hendur blaðamönnum, birtist samtímis í Stundinni og Kjarnanum 21. maí 2021, 17 dögum eftir að gögnin, sem vísað er í, komu í hús á Efstaleiti. Hlutverk RÚV er ekki að afla gagna með vafasömum hætti, svo vægt sé til orða tekið, og framselja fréttir upp úr þeim gögnum í hendur annarra fjölmiðla. Það er ekki viðurkennd ritstjórnarstefna, hvorki á RÚV né öðrum miðlum.

Ófrávíkjanleg regla fjölmiðla er að birta sjálfir þær fréttir sem unnar eru á ritstjórn fjölmiðilsins. Í húfi er traust og trúverðugleiki. Af ástæðum, sem enn hafa ekki verið útskýrðar af RÚV, ákvað Þóra, líklega með vitund fréttastjóra, að fréttin sem vísaði í gögn úr síma skipstjórans skyldi fara í tvíriti til Stundarinnar og Kjarnans en ekki birtast á RÚV. Ríkisfjölmiðillinn blekkti almenning, vann frétt en sendi hana til birtingar á jaðarfjölmiðla. Hvers vegna þessi feluleikur?

Ári eftir játningu Stefáns útvarpsstjóra og Heiðars Arnars fréttastjóra, um að Þóra hefði tekið við síma skipstjórans, var upplýst að Þóra hefði keypt Samsung-síma, samskonar og skipstjórans, í apríl 2021, áður Páli skipstjóra var byrlað og síma hans stolið. Þóru-síminn var notaður til að afrita síma skipstjórans. Eftir að upp komst um þessa aðild Þóru var hún án skýringa látin fara frá RÚV.

Hvers vegna spyr enginn í stjórn RÚV Stefán útvarpsstjóra um málavöxtu? Aðkoma ríkisfjölmiðilsins að byrlun og gagnastuldi er margfalt mikilvægari en álitamál um kostun á dagskrárefni.

Í viðtengdri frétt er haft eftir Páli skipstjóra að hann undirbýr að stefna RÚV fyrir dóm vegna aðildar ríkisfjölmiðilsins að byrlunar- og símamálinu. Af hálfu RÚV væri meiri bragur að stíga fyrsta skrefið og upplýsa um málsatvik. Óviðunandi er að saklausir borgarar, sem verða fyrir barðinu á RÚV, þurfi að leita til dómstóla til að rétta sinn hlut.

Fordæmið, sem útvarpsstjóri og stjórn RÚV setja, með því að sópa málinu undir teppið, er verulega slæmt. Nánast er sagt að landslög og almennt siðferði gildi ekki er RÚV á hlut að máli.

 

Rætin ríkisstjórn

Piltur og stúlka, Kristrún forsætis og Jóhann Páll loftslags, lögðu gildru fyrir þingheim í fyrradag. Stefnuræða Kristrúnar er samkvæmt þingsköpum dreift til þingheims tveim dögum fyrir flutning. Ræðan geymdi enga vísun í yfirstandandi kennaraverfall. Sigurður Ingi formaður Framsóknar gekk í gildruna, lagði út af þögninni um kennaraverkfallið.

Þú lýgur blákalt, sagði sigri hrósandi Jóhann Páll úr ræðustól alþingis. Sigurður Ingi gerði ekki annað en vísa í skrifaða ræðu forsætisráðherra - en Kristrún breytti ræðunni í flutningi. Gálur og pörupiltar haga sér svona, ekki ráðherrar. Sigurður Ingi, eðlilega, fer fram á að Loftslags-Jóhann biðjist afsökunar.

Fyrir viku bloggaði tilfallandi að ráðherrar temdu sér ógnarorðræðu til að fela spillingu í eigin ranni. Ekki sjá æðstu ráðamenn að sér heldur tvíeflast og temja sér rætni.

Ógnarorðræða og rætnin sýna ekki styrk heldur veikleika. Ráðherrar kunna lítt til verka, eru nýgræðingar í stjórnarráðinu, og eru óvissir um erindi sitt. Þingkosningarnar í lok nóvember gáfu engu stjórnmálaafli sterkt umboð.

Á alþingi eru fimm miðlungsflokkar, með fylgi á bilinu 12-20 prósent, og einn smáflokkur, Framsókn, með tæp 8 prósent. Þrír miðlungsflokkar, Samfylking, Viðreisn og Flokkur fólksins, náðu saman um meirihluta. Umboðið sem flokkarnir fengu frá kjósendum er að halda í horfinu, lagfæra hér og þar, en fyrst og fremst að skaffa pólitískan, efnahagslegan og félagslegan stöðugleika.

Illa gáttaðir ráðherrar, til dæmis Loftslags-Jóhann og Inga skólastjórahrellir, ímynda sér að eftirspurn sé eftir uppákomum og róttækni. Halló Hafnarfjörður, þjóðin kaus af þingi Pírata og Vinstri græna og afþakkaði framlag sósíalista.

Vinsamleg túlkun á ógnarorðræðu og rætni ráðherra er að þeir séu of taugaveiklaðir til að sýna mannasiði. Mannaforráð eru þeim framandi, lágt sjálfsmat er falið með hroka. Gyrði ráðherrar sig ekki í brók og nælonbuxur með hraði er hætt við að stjórnarsetan verði skammvinn. 

Almennt ætti ekki að tjá sig á þessum nótum

Hallgrímur B. Geirsson

Í síðustu viku lést Hallgrímur B. Geirsson fyrrverandi framkvæmdastjóri útgáfufélags Morgunblaðsins. Ég á tvær minningar um Hallgrím og vil halda þeim til haga. 

Sú fyrri er liðlega aldarfjórðungsgömul. Laust fyrir aldamót voru nokkrar sviptingar á blaðamarkaði. Ég ritstýrði Helgarpóstinum sem var fjárvana útgáfa en átti fjársterka og vel tengda andstæðinga. Útgáfan komst samtímis upp á kant við Odda, sem prentaði blaðið, og DV-feðga sem gáfu einnig út Dag-Tímann og voru annar meginásinn á blaðamarkaði andspænis Morgunblaðinu. DV-feðgar, Sveinn R. Eyjólfsson og Eyjólfur sonur hans, sáu fyrir sér að bæta Helgarpóstinum í útgáfusafnið. Starfsmenn og eigendur smáútgáfunnar vildu það síður. Þetta var fyrir daga Fréttablaðsins og lýðnetið rétt að verða til. 

Góð ráð voru dýr. Tvær af þrem prentsmiðjum landsins, sem prentuðu í dagblaðabroti, voru óaðgengilegar Helgarpóstinum. Þriðja prentsmiðjan var Morgunblaðsins, sem á þessum tíma var stórveldið. Haft var á orði að sérhvert heimili landsins væri með blaðið í áskrift. Heimili án áskriftar voru ekki vandamál Morgunblaðsins. Vandamálið var heimilanna sjálfra.

Við á Helgarpóstinum höfðum samband við Morgunblaðið upp á von og óvon. Þar svaraði okkur Hallgrímur B. Geirsson með ljúfmennsku og greiðvikni. Hallgrímur sagði efnislega, ég man ekki orðrétt samskiptin, að ekki tjóaði að hákarlarnir réðu einir ferðinni á blaðamarkaði. Mér var minnisstætt þetta viðhorf manns sem bæði var fulltrúi og helsti eigandi stærsta hákarlsins, Morgunblaðsins, og hluti fjölskyldu sem almennt var litið á sem íslenskan aðal. Hallgrímur gaf sér tíma og sýndi velvilja smáútgáfu sem varla tók að ræsa prentvélarnar fyrir. 

Síðasta tölublað Helgarpóstsins var prentað sumarið 1997 í prentsmiðju Morgunblaðsins. Hugur okkar sem bárum ábyrgð á útgáfunni stóð til að halda áfram baslinu en óeining var í hlutahafahópum. Í gömlu blaðamennskunni var talað um yndislegt hundalíf en jafnvel rakkarnir þurfa að éta.    

Eftir stutt en ánægjuleg samskipti við Hallgrím sumarið 1997 vissi ég ekki af honum þangað til fyrir tveim árum. Ég hafði, sem tilfallandi bloggari, komið mér illa gagnvart ráðandi fjölmiðlaafli, RSK-miðlum, sem vildu með öllum ráðum múlbinda rödd sem gagnrýndi. Þrír blaðamenn stefndu mér fyrir dóm, kröfðust ómerkingar ummæla og miskabóta upp á nokkrar milljónir króna. Einn morguninn vakna ég og sé póst í yahoohólfinu með nafni Hallgríms. Efnisorð póstsins: Þöggunarsamfélag blaða- og fréttamanna.

Í póstinum skrifar Hallgrímur fallega kveðju og hvatningu að láta ekki deigan síga. Hér var hann aftur mættur maðurinn sem ég átti örstutt kynni við fyrir bráðum 30 árum, jafn velviljaður og greiðvikinn. Hann átti mér enga skuld að gjalda, við vorum ókunnugir. Í báðum tilvikum rann Hallgrími til rifja að stórbændur sátu yfir hlut kotbónda á orðsins akri. Það munaði um liðveisluna.

Blessuð sé minning Hallgríms B. Geirssonar.

Andlát: Hallgrímur B. Geirsson

Stjórn RÚV, Stefán og byrlunar- og símamálið

RÚV er miðlægt í byrlunar- og símamálinu. Páli skipstjóra Steingrímssyni var byrlað 3. maí 2021. Þremur dögum áður, þann 30. apríl, hætti einn fréttamanna Kveiks á RÚV, Aðalsteinn Kjartansson, og fór yfir á Stundina. Fyrr í sama mánuði, apríl 2021, keypti Þóra Arnórsdóttir ritstjóri Kveiks Samsung-síma, samskonar og Páls skipstjóra.

Þáverandi eiginkona skipstjórans hefur viðurkennt að hafa byrlað eiginmanninum, stolið síma hans og fært Þóru Arnórsdóttur þann 4. maí 2021.

Á RÚV var símtæki skipstjórans afritað á þann síma sem Þóra keypti í apríl. Eiginkonan fékk síma skipstjórans afhentan daginn eftir og lét hún tækið í föggur eiginmannsins sem var meðvitundarlaus á gjörgæslu Landsspítalans í Fossvogi frá hádegi þann 4. maí til 6. maí.

Fljótlega eftir að skipstjórinn komst til meðvitundar áttaði hann sig á að átt hafði verið við símtækið á meðan hann var milli heims og helju. Hann kærði málið til lögreglu 14. maí.

Páli skipstjóra grunaði að hann fengi símtal sem varpaði ljósi á hverjir hefðu átt við símtæki hans á meðan hann var á gjörgæslu og í hvaða tilgangi. Hann hlóð niður smáforriti, appi, sem tekur upp símtöl. 

Eftir hádegi þann 20. maí fær skipstjórinn tvö símtöl frá blaðamönnum tveggja óskyldra og ótengdra fjölmiðla, Stundinni og Kjarnanum. Þórður Snær Júlíusson ritstjóri Kjarnans hringir kl. 14:56. Ellefu mínútum síðar, kl. 15:07, hringir Aðalsteinn Kjartansson, sá sem flutti sig af Kveik á Stundina þrem dögum fyrir byrlun. Erindi beggja er að segja skipstjóranum að þeir hafi komist yfir gögn sem sýni fram á að skipstjórinn hafi talað illa um blaðamenn í einkaspjalli við samstarfsmenn.

Páll skipstjóri svarar fáu enda bera blaðamennirnir ekkert efnislegt undir hann. Daginn eftir birta Stundin og Kjarninn samtímis sömu fréttina um meinta skæruliðadeild Samherja, sem svo hét í samvinnuverkefni RÚV, Stundarinnar og Kjarnans, RSK-miðla.

Lögreglurannsókn leiddi í ljós að blaðamenn höfðu átt í samskiptum við eiginkonu skipstjórans og að sími Páls var afritaður á Efstaleiti. Ekki tókst að sanna með óyggjandi hætti hvaða blaðamaður framdi tiltekin afbrot. Sakamálarannsókn á hendur blaðamönnum var hætt í haust, en ekki gagnvart eiginkonunni.

Stefán Eiríksson útvarpsstjóri hélt verndarhendi yfir Þóru Arnórsdóttur ritstjóra Kveiks eftir að hún varð sakborningur í lögreglurannsókninni í febrúar 2022. Stefán og Heiðar Örn fréttastjóri gáfu út yfirlýsingu um að Þóru hefði verið fyllilega heimilt að taka við símtæki Páls skipstjóra hafi efni gagnanna átt ,,erindi til almennings". En Þóra á RÚV birti ekkert, Stundin og Kjarninn sáu um fréttaflutninginn, ekki RÚV. Út á það gekk skipulagið, glæpurinn var framinn á einum stað en afurðin flutt fjarri vettvangi til birtingar í öðrum fjölmiðlum.

Ári eftir að Þóra varð sakborningur kom á daginn að hún keypti afritunarsímtækið fyrir byrlun Páls skipstjóra. Þóra vissi fyrirfram að sími skipstjórans væri væntanlegur til afritunar á Efstaleiti. Eftir að kaup Þóru urðu uppvís í janúar 2023 var hún látin fara frá RÚV. Engin útskýring, aðeins fáorð fréttatilkynning, Þóra hættir í Kveik:

Þóra Arnórsdóttir lét í dag af starfi sem ritstjóri Kveiks. Þeirri stöðu hafði hún gegnt frá því þátturinn hóf göngu sína 2017 ef undan er skilið eitt ár þegar hún var í leyfi.

Ingólfur Bjarni Sigfússon fréttamaður tekur við ritstjórn Kveiks fram á vorið. Hann hefur verið í ritstjórn Kveiks frá upphafi.

Í fáum orðum er reynt að fela stóra sögu. Stefán áttaði sig á, ekki seinna en í janúar 2023, að Þóra átti þá aðild að alvarlegu sakamáli að vita með fyrirvara að saklaus maður var gerður óvígur til að stela mætti símtæki hans í þágu blaðamanna. Í stað þess að axla ábyrgð sem útvarpsstjóri ákvað hann að tefja málið, skilað gögnum til lögreglu seint og illa, og losa sig við Þóru svo lítið bæri á. Stefán hefur aldrei greint frá vitneskju sinni um byrlunar- og símamálið og aðild undirmanna sinna að alvarlegu lögbroti.

RÚV er ríkisfjölmiðill og fær milli 5-6 milljarða króna af skattfé almennings á ári. Alþingi skipar stjórn RÚV, sem á að gæta almannahagsmuna í störfum ríkisfjölmiðilsins. Stjórn RÚV hefur af minna tilefni en byrlunar- og símamálinu þýfgað útvarpsstjóra og krafið hann sagna. En nú ber svo við að tíu manna stjórnin spyr einskins.

Fyrrum lögreglustjóri tafði rannsókn málsins

Gasa, fasteign án eiganda

Hamas hryðjuverkasamtökin stjórnuðu Gasa og sendu þaðan sveitir til fjöldamorða í Ísrael 7. október 2023. Eftir innrás Ísraela er stríðsástand á Gasa. Að stríði loknu eru tveir möguleikar. Í fyrsta lagi að Hamas fá á ný völdin í Gasa eða svæðið yrði hernumið af Ísrael líkt og fram að 2005.

Hvorugur kosturinn er góður. Hamas eru hryðjuverkasamtök og hernám Ísraela endurtekning á fyrri stefnu, sem ekki skilaði árangri.

Efnislega er tillaga Donald Trump að líta skuli á Gasa sem fasteign án lögmæts eignarhalds. Gerum Gasa að bandarísku landi og aukum verðmæti fasteignarinnar, er pælingin.

Þegar Ísrael yfirgaf Gasa, árið 2005, voru íbúarnir 1 milljón. Á 20 árum tvöfaldaðist íbúafjöldinn, sem sýnir að landið er gott til ábúðar. (Tvöföldun íbúafjölda gerir einnig grín að ásökunum um þjóðarmorð Ísraela.) Meirihluti íbúanna, um 1,6 milljónir, er skilgreindur sem flóttamenn. Þjóðfélagsstaða flóttamannsins gengur í arf meðal Palestínuaraba, þekkist hvergi á öðru byggðu bóli. Gasa, í augum þorra araba, er aðeins stökkpallur til að eyða Ísraelsríki.

Tillaga Trump gerir ráð fyrir að Gasa verði skilgreint hamfarasvæði og íbúum fundinn annar samastaður í sama menningarheimi, þ.e. meðal múslímskra nágrannaríkja. Ekki alveg eins og Grindvíkingar sem núna búa í Vogunum, en hugsunin er skyld.

Arabar hafa litið svo á að Gasa sé óskipt sameign múslíma. Arabar, í merkingunni þorri arabískra stjórnvalda, líta sömu augum á Ísrael og vilja afmá gyðingaríkið af landakortinu. Aröbum er þjóðríkið framandi hugmynd, trúarríkið er þeim nærtækari. Í bandalagi við vestræna vinstrimenn, sömu sannfæringar og austurríski liðþjálfinn með frímerkjaskeggið, tókst aröbum að nota þjóðríkishugmyndina í þágu múslímskrar trúarmenningar.

Ein vestræn regla, eldri og viðurkenndari en þjóðríkjareglan, er að ríki sem hefja stríð og tapa fyrirgera landi. Þjóðverjar töpuðu tveim stórstríðum á síðustu öld og töpuðu landi í bæði skiptin. Úkraína er um það bil að tapa stríði á skrifandi stundu og mun missa land til Rússlands í kjölfarið - ef ekki allt ríkið. Hamas tapaði stríðinu við Ísrael og rökrétt að gjalda það dýru verði.

Tillaga Trump, að gera Gasa að bandarískri fasteign, setur vitanlega allt á annan endann í múslímaheiminum. En arabar brjáluðust líka þegar Trump, á fyrri forsetavakt, viðurkenndi Jerúsalem sem höfuðborg Ísraels.

Bandaríkin hafa hernaðarlegt og efnahagslegt vald til að rýma Gasa og koma íbúum í nærliggjandi arabaríki. Enn er opin spurning hvort Trump beitir þessu valdi, útspilið er kannski samningatækni. Gangi fram stöðutaka Bandaríkjanna á Gasa verða umskipti fyrir botni Miðjarðarhafs. Helsta vörn Gasa-fasteignarinnar er sterkt Ísraelsríki. Þegar arabaheimurinn horfir fram á bandarískt Gasa er kannski að vænta meiri lipurðar í afstöðunni til tilvistar Ísraelsríkis.

 

Trump vill að Ísraelar afhendi Bandaríkjunum Gasa