Langtímahagsmuni fram yfir skammtíma

Við erum í valþröng en höfum efni á þolinmæði, þótt fjölmiðlar láti eins og himinn og jörð séu að farast. Vafi leikur á lagalegu og þjóðréttarlegu réttmæti krafna Breta og Hollendinga. Ríkisstjórnin á að koma með eins gott tilboð og hún telur gerlegt en bjóða annars að setja málið í gerð.

Ef Bretar og Hollendingar hafna tilboðinu og vilja ekki gerð þá eigum við að taka slaginn. Ef það þýðir að við segjum okkur frá láni Alþjóða gjaldeyrissjóðsins verður svo að vera. Við höfum tíma til að vinna eftir diplómatískum leiðum og koma sjónarmiðum okkar á framfæri. Það finnst lausn á málinu áður en götueldhús verður sett upp á Laugavegi.

Langtímahagsmunum má ekki fórna fyrir glæfralegar skyndilausnir.

 

Enginn góður kostur í stöðunni

Auðmannasamfylking Fréttablaðsins vill ESB

Með samspili forsíðufréttar og leiðara kyndir Fréttablaðið í dag undir óöryggi í samfélaginu og elur á taugaveiklun. Ritstjóri blaðsins stillir ríkisstjórninni upp við vegg og krefst stjórnvaldsákvarðana sem myndu valda pólitísku fárviðri.

Forsíðufréttin, „Stendur á svörum hjá ráðamönnum," er bergmál af upphrópunum í samfélaginu þar sem látið er líta svo út að ráðherrar vilji ekki svara þegar þeir vita ekki svörin. Ríkisstjórnin veit ekki hvenær eða hvort Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn tekur til afgreiðslu umsókn Íslands. Það er hrein skemmdarverkastarfsemi að láta að því liggja ríkisstjórnin geri sér að leik að sitja á upplýsingum.

Þorsteinn Pálsson ritstjóri skrifar leiðara um æsingarástand sem forsíðufréttin pískar upp. Kjarninn í leiðaranum er þessu:

Eins og málin horfa við sýnist ríkisstjórnin tvístíga milli tveggja kosta. Annar er sá að láta ólguna taka yfir á næstu vikum. Hinn er sá að kalla án tafar eftir þríhliða samstarfi ríkisvaldsins, Alþýðusambandsins og Samtaka atvinnulífsins.

Um hvað á slíkt samstarf að snúast? Það er skýrt: Fyrst og fremst að ákveða evru sem framtíðargjaldmiðil fólksins í landinu. Samhliða þarf að taka ákvörðun um aðild að Evrópusambandinu. Jafnframt þarf að ná samstöðu þessara þjóðfélagsafla um bráðaaðgerðir til að halda atvinnufyrirtækjum gangandi og koma í veg fyrir fjöldagjaldþrot heimila.

Ef vilji ríkisstjórnarinnar stendur til samstöðu sýnist ekkert standa í vegi fyrir því að svo verði. En þetta er eina leiðin. Aðrir kostir eru ekki í augsýn. Það sem meira er: Samstaða af þessu tagi verður ekki að veruleika nema ríkisstjórnin sjálf taki frumkvæðið. Til þess hefur hún í mesta lagi nokkra daga.

Móðursýkislegt ákall um að aðeins nokkrir dagar séu til stefnu vekur grunsemdir um annað tveggja að ritstjórinn sé sjálfur að fara á taugum eða útgerð Fréttablaðsins, sem er í eigu Jóns Ásgeirs Jóhannessonar, sé að sigla í strand.

Tillaga Þorsteins um að sækja um aðild að Evrópusambandinu er til þess fallin að sundra þjóðinni. Það er eftirtektarvert að helstu talsmenn aðildar gera sér far um að hræða þjóðina til fylgilags við Evrópusambandið. Með blekkingum um að landið sé nánast að leggjast í auðn á að þvinga okkur í skrifborðsskúffu Brusselvaldsins. Hvað gengur Auðmannasamfylkingunni til?

Gylfi vill pólitíska aftöku - hvað með formann VR?

Gylfi Arnbjörnsson forseti ASÍ vill að fjármálaráðherra og viðskiptaráðherra segi af sér. Síðast þegar fréttist átti ASÍ ekki aðild að ríkisstjórninni. VR á hins vegar aðild að ASí og þar situr formaður sem krafist hefur verið að segi af sér. Hvaða skoðun hefur forseti ASÍ á þeirri kröfu?

Vegið ómaklega að ráðherrum

Evrópuleiðangur Samfylkingar án umboðs

Samfylkingin er ekki með umboð, hvorki frá félagsmönnum sínum né þjóðinni, til að leggja í Evrópuleiðangur. Flokkurinn hefur ekki efnt samþykktir landsfundar um að skilgreina samningsmarkmið þjóðarinnar. Í aðdraganda síðustu kosninga heykist Samfylkingin á því að halda til streitu málflutningi um aðild að ESB.

Forysta Samfylkingarinnar kom ekki hreint fram við flokksmenn sína þegar Evrópumál voru á dagskrá flokksins. Andstæðingum aðildarumsóknar var skipulega haldið utan við umræðu innan flokksins og málflutningur einhliða eftir því. Flokkurinn samþykkti að efna til póstkosningar um áhuga flokksmanna að sækja um aðild.

Í stað þess að spyrja beint hvort Samfylkingin ætti að beita sér fyrir því að Íslendingar sæktu um aðild að Evrópusambandinu lagði forystan eftirfarandi spurningu fyrir félagsmenn: „Á það að vera stefna Samfylkingarinnar að Íslendingar skilgreini samningsmarkmið sín, fari fram á viðræður um aðild að Evrópusambandinu og að hugsanlegur samningur verði síðan lagður fyrir þjóðina til samþykktar eða synjunar?"

Þessi undarlega orðaða spurning var lögð fyrir félagsmenn í póstkosningum haustið 2002. Um þriðjungur flokksmanna hafði fyrir því að svara og meirihluti þeirra sagði já.

Á landsfundi flokksins í nóvember 2003 var samþykkt að skipa nefnd um Evrópumál. Verkefni nefndarinnar var í fjórum liðum. Annar liður er eftirfarandi: „Skilgreina ítarlega hver helstu samningsmarkmið Íslendinga ættu að vera í aðildarviðræðum við Evrópusambandið með hliðsjón af stækkuðu Evrópusambandi."

Evrópuhópur Samfylkingarinnar hefur enn ekki skilað skýrslu né hafa samningsmarkmið okkar verið skilgreind. Flokkurinn hefur ekki haft aðildarumsókn á stefnuskrá sinni í kosningabaráttu. Samfylkingin hefur því ekki umboð til að krefjast aðildarviðræðna við Evrópusambandið um inngöngu Íslands.

Vilja nýjan stjórnarsáttmála

Mótmæli, leiðtogar og lukkuriddarar

Laugardagsmótmælin á Austurvelli eru sjálfsagður réttur þeirra sem að þeim standa og taka þátt. Að sama skapi er sá litli hópur sem notar tækifærið til skemmdarverka utan laga og réttar. Um það hljóta flestir að vera sammála.

Ég hef ekki tekið þátt í mómælunum, sumpart vegna þess að ég hef ekki áttað mig á hverju er verið að mótmæla og að hluta vegna þess að reiður mannfjöldi hefur óþægilega návist. Ég hef þó reynt að fylgjast með umræðunni um mótmælin. Nokkurt púður fer í að ræða hversu margir mættu.

Maður spyr sig: Skiptir máli hvort þeir eru tvö þúsund eða fimm þúsund sem mótmæla? Líður þeim betur sem neyta réttar síns til að mótmæla ef fleiri mæta í gönguna? Er þetta uppákoma hvers réttmæti ræðst af fjölda?

Mótmælin hefðu þótt misheppnuð ef aðeins örfáar hræður hefðu mætt en marka þáttaskil ef fimmtíu þúsund manns hefðu stillt upp. Hvorugt gerðist. Tvö þúsund manns er virðulegur fjöldi og ekkert sem skipuleggjendur þurfa að skammast sín fyrir. Fjöldi þátttakenda gæti skipt máli ef mótmælin krefðust tiltekinna úrbóta og að gripið yrði til ákveðinna aðgerða. Eftir því sem best verður séð er slíku ekki til að dreifa.

Laugardagsmótmælin virðast vera regnhlífarsamtök Líklega kennir þar ýmissa grasa. Kannski er mikilvægasta hlutverk mótmælanna að bjóða samkennd þeim sem þurfa útrás fyrir tilfinningar sínar. Skipuleggjendur vinna þarft verk að búa til þennan vettvang og reyna eftir bestu getu að halda mótmælum innan marka laga.

Enn á eftir að koma í ljós hvort mótmælin leiði til varanlegra pólitískra breytinga. Íslenska flokkakerfið er sveigjanlegt eins og atvinnulífið. Ef það verður í samfélaginu til hópur fólks sem telur sig þurfa málssvara á þingi er tiltölulega einfalt mál að skipuleggja sig og stofna stjórnmálaflokk. Kosturinn við lýðræði á lítilli eyju er að stjórnmál eru í seilingarfjarlægð hverjum þeim sem hefur áhuga. Seinni tíma stjórnmálasaga staðfestir þetta.

Stundum leiðir kreppuástand fram sanna leiðtoga. Jafnframt er deginum ljósara að hverskyns lukkuriddarar sjá tækifæri í upplausninni sem nú ríkir. Við skulum muna að leiðtogaefni eru ekki á hverju strái en lukkuriddarar eru margir.

Kosturinn við bankahrunið - kreppan verður stutt

Hratt bankahrun, eins og við fengum á Íslandi, er betra en langvinnt dauðastríð fjármálastofnana. Í einu vetfangi afskrifuðum við gerviauð sem var hvergi til nema á pappírunum. Eftir áfallið er að líta yfir vígvöllinn og hefja endurreisnina.

Bankaútrásin var blekking sem haldið var gangandi með ódýrum lánum og undir lokin bresku sparifé sem fékkst með undirboðum. Þegar ódýr lán buðust ekki lengur og lokað var fyrir aðgengi að evrópsku sparifé hrundu útrásarbankarnir. Mun betra var að fá þessa niðurstöðu núna, fremur en eftir nokkur ár. Vandamálin hefðu orðið stærri og erfiðari viðfangs.

Fyrsti áfanginn í endurreisninni er að setja krónuna á flot og fá verð á hana. Erlend lán til Íslands eru forsenda fyrir viðskiptum með krónu og standa vonir til að þau lán fáist í næstu viku.

 

Við búum við 18 prósent stýrivexti til að hemja verðbólgu sem gýs upp vegna þess að krónan hefur fallið. Við kunnum að glíma við verðbólgu og náum tökum á henni á næstu misserum.

 

Á meðan glíma okkar við verðbólguna er líkleg að standa yfir í ár, kannski hálft annað, eru Evrópa og Bandaríkin að búa sig undir verðhjöðnunartímabil sem gæti staðið yfir í áratug. Stýrivextir í Evrópu, þ.e. hjá evruþjóðum, eru 3,25%, í Bretlandi 3% og ein 2% í Sviss. Í Bandaríkjunum eru stýrivextir 1%. Og vaxtalækkunin er ekki komin á botninn.

Þrátt fyrir lága stýrivexti gengur erfiðlega að fá banka til að lána. Fjármálastofnanir í Evrópu og Bandaríkjunum há langvinnt dauðastríð. Vítahringur samdráttar og eignalækkunar er orðinn veruleiki. Afleiðingarnar fyrir raunhagkerfið er að kreppan mun standa lengi.

Íslenska leiðin, sem við raunar völdum okkur ekki heldur kom hún til af valþröng, er margfalt betri kostur en vandræðin sem nágrannar okkar í vestri og austri hafa ratað í. Við Íslendingar erum ljónheppnir.

Brennuvargur biðst griða

Brennuvargur íslenskra fjölmiðla, Jón Ásgeir Jóhannesson í Baugi, biðst griða og lofar að haga sér eins og maður. Hann gerði það líka í Morgunblaðsgrein 7. janúar 2004 þegar hann var nýbúinn að bæta í eignasafn sitt Stöð 2 og Bylgjunni. Þá kvaðst Jón Ásgeir ætla að búa til fjölmiðlaráð sem myndi tryggja að hann misnotaði ekki fjölmiðlana sína.

Rökstuðningurinn fyrir tillögunni um fjölmiðlaráð var kauðalegur og svo virtist sem einhver væri að gera grín að Jóni Ásgeiri; látið hann fá texta sem forstjórinn skrifaði upp á en orðin bara himinblámahjal. Á eftir málsgrein um að fréttastjórar hinna þriggja fjölmiðla Baugs eigi að gæta ,,hlutleysis" og ,,réttlætis í fréttaflutningi" kom þessi fyrirvari: ,,Það ber þó að hafa það í huga að hlutverk fréttastofu er að flytja fréttir en ekki breiða út hugmyndir sínar um hlutleysi og réttlæti." Hugmyndin um ,,réttlæti í fréttaflutningi" er ný af nálinni í fjölmiðlaumræðu á Vesturlöndum og svo fullkomlega framandi höfundi textans að hann skýtur hana niður í fyrirvaranum.

Enda fór það svo að ekkert fjölmiðlaráð var skipað. Brennuvargurinn hélt áfram fyrri iðju að brenna upp fagmennsku og trúverðugleika þeirra fjölmiðla sem hann komst yfir.

Núna stendur hann yfir rústunum og biður griða.  

Tilbúinn til að fara niður fyrir 40%

Er Þóra alki?

Í myndmáli fréttarinnar, myndskeiði sem var sýnt með vitðtalinu, eru útigangsmenn sýndir súpa sig. Er Þóra Kristín blaðamaður sem skráður er fyrir fréttinni þyrst?

Leiðrétting: Útigangsmennirnir sem sýndir eru í myndskeiði fréttarinnar eru að fá sér smók. Langar Þóru í rettu?

Við hættum frekar við lánið

Ráðherrann, Evrópa og einkamál

Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir menntamálaráðherra og varaformaður Sjálfstæðisflokksins gaf Evrópusambandsaðild og upptöku evru undir fótinn í lóðbeinu framhaldi af hruni bankanna. Eins og við var að búast varð nokkur fjölmiðlaumræða í kjölfarið. Nokkrum dögum síðar kom í ljós að eiginmaður menntamálaráðherra, sem var í stjórnendahópi Kaupþings, hafði tapað stórfé þegar bankinn var þjóðnýttur. Í framhaldi er upplýst að aflétting persónulegra ábyrgða stjórnenda bankans kunni að varða við lög.

Menntamálaráðherra er varaformaður í stærsta stjórnmálaflokki landsins sem jafnframt hefur verið kjölfestan í stjórnkerfinu um áratugaskeið. Sjálfstæðisflokkurinn mótaði sér varkára og íhaldssama stefnu gagnvart Evrópusambandinu. Grundvöllur stefnu Sjálfstæðisflokksins er að hagsmunir gömlu iðnríkjanna í Evrópu, sem mynda kjarnann í sambandinu, séu aðrir en hagsmunir Íslands.

Þjóðin hefur verið sammála stefnu Sjálfstæðisflokksins í Evrópuumræðunni. Enginn stjórnmálaflokkur hefur gengið til kosninga með aðild á dagskrá. Samfylkingin dró tilbaka áherslur sínar í Evrópuumræðunni fyrir síðustu kosningar. Samfylkingin notar hins vegar Evrópumál til að berja á samstarfsflokknum og skapa sér sérstöðu í umræðunni.

Íslenskir útrásarvíkingar töluðu ekki um evru og Evrópusambandsaðild fyrr en halla tók undan fæti og einboðið að efnahagslegt örendi þjóðarinnar væri þrotið vegna útþenslunnar. Útrásaraðallinn var eins og langt leiddur fíkill. Hann þurfti sterkari efni, evru í stað krónu.

Hvorki evra né Evrópusambandsaðild bjarga okkur úr efnahagslegum ógöngum. Yfirstandandi þrengingar munu ganga yfir á fáum árum. Evrópusambandsaðild er aftur á móti ákvörðun um framtíð Íslands til næstu áratuga. Slík ákvörðun verður ekki rædd af yfirvegun í núverandi ástandi.

Það er ábyrgðarhluti af varaformanni Sjálfstæðisflokksins að gefa Evrópusambandsaðild undir fótinn við þær kringumstæður sem nú ríkja. Stjórnmálamenn verða að aðgreina einkamál sín frá opinberum málum.

Viðskipti, réttlæti og traust

Viðskiptalegt sakavottorð er lykilhugtak umræðunnar um hvernig þjóðin vinnur sig úr þeim vandræðum sem kennd eru við útrásina og bankagjaldþrotið. Bankarnir, sem núna eru í eigu þjóðarinnar, eiga ekki að veita lánafyrirgreiðslu til þeirra sem hafa óhreint sakavottorð í viðskiptum.

Tvær ástæður eru fyrir kröfunni um vottorðið. Í fyrsta lagi verður að koma til móts við réttláta reiði almennings í garð þeirra auðmanna sem komu þjóðinni á vonarvöl.

Í öðru lagi þurfum við að sýna að við getum tekið á vandanum sem skapast hefur og að við höfum lært okkar lexíu. Það er forsenda þess að Íslendingar geti endurvakið traust alþjóðasamfélagsins.