Lýðræðið leiðréttir mistök stjórnvalda

Ríkisstjórnin kynnti 25. mars frumvarp um tvöföldun veiðigjalds. Stjórnvöld sögðu að tvöfalt hærri gjald sjávarútvegsins, úr 10 milljörðum í 20, myndi engu breyta um afkomu fyrirtækja og landsbyggðarplássa. Djörf yfirlýsing sem, við nánari skoðun, stenst ekki. Yfirvofandi er afkomubrestur útgerða og sjávarbyggða.

Í þrjá mánuði kemur jafnt og þétt í ljós að stjórnarfrumvarpið er illa unnið, byggir á röngum forsendum og geymir alvarlegar reikivillur. Veiðigjald á þorskkíló var sagt hækka um 59% en hækkunin reyndist 120%.

Án umræðu hefði handvömm stjórnvalda verið hrint í framkvæmd með fyrirséðum afleiðingum. Tilskipunarvald, t.d. það sem tíðkast í Evrópusambandinu, hefði ekki leyft umræðu. Guðlaugur Þór, fyrrum utanríkisráðherra, gjörkunnugur ESB, bendir á að ,,ESB-veiran" sé líklegasta skýringin á frumhlaupi stjórnvalda.

Þjóðarsamkoma Íslendinga, alþingi, stendur lýðræðisvaktina, bæði í veiðigjaldamálinu og bókun 35.

Þegar mál á borð við þessi tvö, bókun 35 og tvöföldun veiðigjalda, fá ítarlega umræðu á alþingi gerist tvennt. Í fyrsta lagi, það sem nefnt er hér að ofan, að mistök stjórnvalda eru afhjúpuð. Í öðru lagi vex fylgi út í samfélaginu við annan hvorn aðila, meirihlutann, sem fer með ríkisstjórnarvaldið, eða minnihlutann sem er albúinn að taka við stjórnartaumunum bregðist meirihlutanum bogalistin.

Skemmst er frá að segja að sjónarmið minnihlutans eru ráðandi út í samfélaginu. Almenningur sér að stjórnarmeirihlutinn er illa gáttaður í málinu, hefur staðreyndir mála ekki á hreinu og fer með lýðskrum, kallar tvöföldun skatta ,,leiðréttingu." Öll leiðréttingin í málinu snýst um að leiðrétta rangfærslur stjórnarmeirihlutans.

Lýðræðið á alþingi og lýðræðið úti í samfélaginu eru samhljóma í afstöðunni til tvöföldunar á skattbyrði sjávarútvegsins og landsbyggðarinnar. Stjórnarmeirihlutinn hefur rangt fyrir sér en minnihlutinn rétt. Þeir sem fylgjast með samfélagsumræðunni sjá hve veikt stjórnarmeirihlutinn stendur. Tryggustu flokkshestar, vanalega beint eða óbeint á launum hjá stjórnarflokkunum, bera í bætifláka fyrir stjórnina en fáir aðrir. Einn jálkurinn, afhjúpaður netníðingur og falsfréttamaður, lýkur pistlum sínum með þeim orðum að hann segist einn eigenda fiskimiðanna. Hann veit ekki að hverjum manni er frjálst að veiða sér í soðið, getur gengið að eign sinni hvenær sem honum sýnist.  En til að gera útflutningsverðmæti úr auðlind þarf kunnáttu, mannskap, búnað, áræðni, skipulag og fjármagn - en ekki bara línu og krók.

Mestu mistökin af hálfu stjórnarinnar í veiðigjaldamálinu er að gera ráð fyrir að almenningur keypti það sjónarmið að aukin skattheimta leiði til velmegunar. Almenningur veit betur. Rekstur sem skilar arði skapar velmegun, borgar góð laun og stuðlar að framþróun atvinnugreina. Þeir sem ráða ferðinni í ríkisstjórninni eru, frómt sagt, ein eða önnur útgáfa af skrifborðssósíalista. Þegar ríkið sér um að skammta lífskjörin fær almenningur skít úr hnefa. Nei, takk, segja Jón og Gunna, við viljum heldur að atvinnulífið sjái um verðmætasköpunina en lamandi hönd kontórista. 

Það er í hendi ríkisstjórnarinnar að bregðast við. Stjórnin getur afturkallað frumvarpið, unnið það betur í sumar og notað tímann til að leita sátta við hagaðila. Meirihlutinn getur einnig tekið þá afstöðu að veiðigjaldamálið sé slíkt meginmál að réttast sé að þjóðin fái tækifæri til að kjósa nýtt þing. Haustkosningar eru ekkert tiltökumál.

Þriðji möguleikinn er að lýðræðisleg umræða, á alþingi og úti í samfélaginu, mali áfram veiðigjaldafrumvarpið mélinu smærra út sumarið.

Það er alþingi, ekki ríkisstjórnin, sem er æðsti handhafi almannavaldsins. Þeir þingmenn minnihlutans sem standa lýðræðisvaktina og leiðrétta í ítarlegu máli reginmistök stjórnvalda þjóna af trúmennsku almannahagsmunum. Mottóið, betri engin lög en ólög, er sígild vörn gegn ríkisfrekjunni sem er sísvöng og bruðlar með almannafé eins og það vaxi á trjánum.

Jens Garðar: „Við verðum að staldra við“