Tilfallandi athugasemdir

Laugardagur, 17. maí 2025

Sérstakur, RÚV og vinstrimenn

Sérstakur saksóknari, nú héraðssaksóknari, er eftirlætisstofnun vinstrimanna - á eftir RÚV. Í gagnalekamálinu var hugmyndin að RÚV aðstoðaði héraðssaksóknara að koma höggi á Jón Óttar Ólafsson, fyrrum starfsmann embættisins. Hvorki RÚV né héraðssaksóknari sáu fyrir ormagryfjuna sem opnaðist.

Lög um sérstakan saksóknara voru samþykkt í desember 2008, tveim mánuðum eftir hrunið. Embættið var stofnað til að rannsaka og ákæra auðgunarbrot í aðdraganda bankahrunsins. Eins og nærri má geta voru fyrst og fremst til rannsóknar stjórnendur, sterkefnaðir og hreinir og klárir auðmenn. Jenný Stefanía Jensdóttir tók saman árið 2017 hrunmál í réttarkerfinu og virðast einir 60 til 70 einstaklingar hafa fengið dóma, sumir fleiri en einn. Í byrjun árs 2016 tekur embætti héraðssaksóknara við af sérstökum saksóknara með manni og mús.

Allt frá stofnun embættis sérstaks saksóknara er náið samspil milli embættisins og fjölmiðla, einkum RÚV. Síðustu daga hafa verið tíunduð dæmi um sviðssetningar. Embættið lét RÚV vita hvenær sakborningar yrðu leiddir fyrir dómara. Við það fékkst myndefni af sakamönnum í fréttatíma RÚV. Tilfallandi nefndi dæmi í gær um beinlínusamband milli embættisins og Inga Freys Vilhjálmssonar blaðamanns, þá á DV, síðar Stundin/Heimildin og nú á RÚV. Einar Sveinsson, sem er vitni en ekki sakborningur, mætir í skýrslutöku 22. febrúar 2010, og það er komin frétt tveim dögum síðar til að gera hann tortryggilegan. Finnur Þór Vilhjálmsson, saksóknari hjá sérstökum/héraðssaksóknara, fór fyrir 12 ára rannsókn Sjólaskipa. Ingi Freyr bróðir hans skrifaði sakfellandi fréttir. Málarekstri var hætt, enda engar sakir. Ingi Freyr skrifaði ekki síðustu fréttina, um að Sjólamálið hafi verið fellt niður. Dæmin eru fleiri af samkrulli ákæruvalds og dagskrárvalds fjölmiðla. Markmiðið var og er pólitískt, að hafa áhrif á samfélagið með ákærum og sakfellandi fréttum.

Almennt er ekki bein fréttaútsending af störfum lögreglu- og ákæruvalds. Kemur margt til, en fyrst og fremst þó réttaröryggi borgaranna. Sérstakur hafði annan hátt á og lak skipulega upplýsingum til fjölmiðla sem skrifuðu sakfellandi fréttir. Til þess var leikurinn gerður, að búa til sekt í umræðunni. Það eykur líkurnar á sakfellingu fyrir dómi. Samkvæmt samantekt Jennýjar Stefaníu hér að ofan var árangurshlutfall sérstaks saksóknara um 50 prósent fyrir héraðsdómi. Það þýðir að önnur hver saksókn var röng af hálfu sérstaks, sýknað var í málinu. Nærri má geta hvort ekki hafi hjálpað til, aukið líkurnar á sakfellingu, ef fjölmiðlar fóru hamförum í aðdraganda réttarhalda og birtu sakfellandi fréttir. Vinstrimenn í sjálfboðavinnu á samfélagsmiðlum sáu um fréttadreifingu. Á alþingi kyrjuðu vinstrimenn sönginn um að sakamenn mættu ekki ganga lausir.

Þegar leið nærri lokum síðasta áratugar var orðið fátt um hrunmál enda áratugur frá gjaldþrotum bankanna. En embættið var enn til, hét nú héraðssaksóknari, og samstarfið við valda fjölmiðla vinstrimanna stóð styrkum fótum. RÚV bjó til nýtt mál handa embættinu sem reyndist ábatasamt fyrir báða aðila, ríkisfjölmiðilinn og ákæruvaldið, en er skýrt dæmi um misbeitingu ákæruvalds og dagskrárvalds ríkisfjölmiðilsins. Namibíumálið hófst í nóvember 2019. Tilfallandi rakti samstarfið:

Í bókinni Ekkert að fela, sem er um Namibíumálið, segir í eftirmála að þegar leið á ,,verkefnið var ákveðið að dagblaðið Stundin yrði hluti af fjölmiðlabandalaginu í birtingunni og blaðamaðurinn Ingi Freyr Vilhjálmsson var kallaður til..."

Verkefnið, sem vísað er til, eru ásakanir Jóhannesar Stefánssonar uppljóstrara og RSK-miðla (RÚV, Stundarinnar og Kjarnans) um að Samherji hafi stundað stórfelldar mútugreiðslur í Namibíu.

Verkefnið hófst haustið 2018 með fundi Helga Seljan fréttamanns RÚV og Jóhannesar fyrir milligöngu Kristins Hrafnssonar. Í rúmt ár var unnið að málinu. Ingi Freyr hafði verið málsaðili í marga mánuði þegar fréttaskýringarþátturinn Kveikur opinberaði Namibíumálið í nóvember 2019.

Í beinu framhaldi fékk Finnur Þór saksóknari hjá embætti héraðssaksóknari Namibíumálið til rannsóknar með fingraförnum bróður síns Inga Freys og fjölmiðlabandalagsins, RSK-miðla.

Blaðamenn bjuggu til sögu um mútugreiðslur Samherja í Namibíu. Það vantaði bara eitt. Gögn sem staðfestu söguna. Jóhannes uppljóstrari lagði ekki fram nein gögn sem renndu stoðum undir vitnisburðinn. Sjálfur er uppljóstrarinn uppfullur af hatri á fyrrum vinnuveitanda og haldinn ranghugmyndum sem hann rakti til ótæpilegar vímuefnaneyslu.

Jóhannes er svo léleg heimild að vitnisburður hans er hvorki tækur í dómssal á Íslandi né í Namibíu.

Til að rannsaka Namibíumálið fékk héraðssaksóknari 200 milljónir króna aukafjárveitingu. RÚV sagði sigri hrósandi í byrjun árs 2020 að fjárveitingin væri Efstaleiti að þakka:

Héraðssaksóknari og skattayfirvöld fá 200 milljóna aukafjárveitingu úr ríkissjóði til að sinna peningaþvættisvörnum, skattrannsóknum og skattaeftirliti á þessu ári. Þetta kemur fram í tilkynningu frá fjármálaráðuneytinu sem birt var í morgun. Ákvörðunin kemur í framhaldi af yfirlýsingu stjórnvalda frá 19. nóvember „um aðgerðir til að auka traust á íslensku atvinnulífi“, eins og það var orðað. Sú yfirlýsing var send eftir umfjöllun Kveiks og fleiri fjölmiðla um Samherjamálið.

Fyrir tæpum þremur árum sagði RÚV, og hafði eftir héraðssaksóknara, að málið væri að klárast. Aldeilis ekki, Namibíumálið verður sex ára í haust. Síðustu fréttir af einu heimild héraðssaksóknara í Namibíumálinu, Jóhannesi Stefánssyni uppljóstrara, eru þær að við skýrslutöku i London á síðasta ári kunni hann ekki kennitölu sína.

Jón Óttar Ólafsson, fyrrum starfsmaður sérstaks, tengist Namibíumálinu. Vegna vinnu Jóns Óttars fyrir Samherja gerði héraðssaksóknari hann að sakborningi. Ekki er gefið upp hvað það er sem Jón Óttar á að hafa brotið af sér. Fyrir nokkrum vikum kærði Jón Óttar embættið, sagði það vanhæft að fjalla um sig þar sem embættið hafði kært hann fyrir 13 árum en sú kæra var felld niður af ríkissaksóknara.

Héraðssaksóknari sá sér leik á borði og fékk Helga Seljan og RÚV með sér í lið að ganga milli bols og höfuðs á trúverðugleika Jóns Óttars - fyrst hann væri með múður um vanhæfi embættisins. Út á þetta gengur gagnalekamálið, eða átti að ganga. En það reyndust alltof margar beinagrindur í skjalaskápum héraðssaksóknara til að gagnalekafrétt RÚV-Helga yrði keypt á nafnvirði. Orðspor RÚV er i tætlum vegna byrlunar- og símamálsins, sem er óbeint framhald af Namibíumálinu. Af hálfu ríkisfjölmiðilsins var hugmyndin með gangalekamálinu að komast aftur á beinu brautina frá eftirhruninu; verða boðberi afhjúpana á spillingu.

Gagnalekamálið fléttar saman örlögum tveggja lykilstofnana í pólitískri orðræðu vinstrimanna frá hruni, héraðssaksóknara og RÚV. Tilgangurinn var að endurreisa orðspor RÚV annars vegar og hins vegar bjarga héraðssaksóknara úr snöru Namibíumálsins. En það fór á annan veg en ætlað var. Hvorki RÚV né héraðssaksóknari ríða feitum hesti frá gagnalekamálinu.

Trúverðugleikahrun þessara stofnana kemur á versta tíma fyrir vinstrimenn. Stærsta mál vinstristjórnar Kristrúnar er tvöföldun veiðigjalda. Málið höktir og skröltir á alþingi enda réttlætt og rekið af einum aðalleikaranum í Namibíumálinu og byrlunar- og símamálinu, Þórði Snæ Júlíussyni framkvæmdastjóra þingflokks Samfylkingar. Hann var sem ritstjóri Kjarnans og Heimildarinnar miðlægur að draga upp þá mynd af sjávarútveginum að þar véluðu um glæpamenn. Sjálfur vildi Þórður Snær verða þingmaður við síðustu kosningar en var afhjúpaður sem netníðingur í Spursmálum Morgunblaðsins.

Með Namibíumálinu átti að gera útgerðina að bankakerfinu rétt fyrir hrun. Lykilstofnanir, sem urðu voldugar eftir hrun, héraðssaksóknari og RÚV, plægðu akurinn fyrir eiturfræ vinstrimanna. Uppskeran átti að verða tvöföldun skatts á grunnatvinnuveg þjóðarinnar.