Kristrún og lögin um vernd uppljóstrara

Lög um vernd uppljóstrara tóku gildi fyrir fjórum árum. Forsætisráðuneytið fer með forræði málefnasviðsins. Lögin eru ætluð að vernda þá sem upplýsa um refsiverð brot eða siðferðislega ámælisverða háttsemi. Ólöf Björnsdóttir bað um fund með Kristrúnu til að upplýsa hana um háttsemi barnamálaráðherra. Í stað þess að bjóða Ólöfu á fund ákvað Kristrún að brjóta trúnað og senda barnamálaráðherra, Ásthildi Lóu, persónuupplýsingar Ólafar.

Lögin um vernd uppljóstrara eru skýr og ótvíræð hvað ábyrgð móttakanda áhrærir, í þessu tilfelli forsætisráherra: 

Móttakandi upplýsinga eða gagna [...] skal gæta leyndar um persónuupplýsingar sem honum berast um þann sem miðlar upplýsingum eða gögnum nema viðkomandi veiti afdráttarlaust samþykki sitt.

Kristrún braut trúnað, hún hafði ekki samþykki Ólafar að senda upplýsingarnar til barnamálaráðherra. Trúnaðarbrotið hafði afleiðingar. Ásthildur Lóa gerði Ólöfu óviðkunnanlega heimsókn að kvöldlagi.

Engum blöðum er um það að fletta að Ólöf er uppljóstrari. Hún kom á framfæri upplýsingum úr fortíð barnamálaráðherra, sem leiddu til afsagnar ráðherrans. 

Blaðamenn og samtök þeirra höfðu lengi barist fyrir lögum um vernd uppljóstrara. Hjálmar Jónsson formaður Blaðamannafélags Íslands fagnaði fyrir fjórum árum þegar lögin voru samþykkt á alþingi:

Ég fagna því að frum­varpið sé orðið að lög­um og tel að það sé mik­il­vægt skref til að auka gagn­sæi og aðhald í sam­fé­lag­inu. Það er mik­il­vægt að til séu form­leg­ir far­veg­ir fyr­ir upp­ljóstr­ara í sam­fé­lag­inu og með þess­ari laga­setn­ingu er það orðið að veru­leika.

Lög um vernd uppljóstrara heyra undir forsætisráðherra. Það gerir trúnaðarbrestinn alvarlegri, og var hann þó ekki léttvægur fyrir. Fordæmi Kristrúnar ómerkir verndina sem lögin veita uppljóstrurum. Ef æðsti handhafi framkvæmdavaldsins kemst upp með að afnema vernd uppljóstrara eru lögin í heild ómarktæk. Lögin verða dauður bókstafur með fordæminu sem forsætisráðherra setur; að lögin megi virða að vettugi. Það hafi engar afleiðingar að láta eins og lög um uppljóstrara séu ekki til.

Forsætisráðherra sem uppvís er að breyta í bága við lög og siðferði getur ekki vikist undan pólitískri ábyrgð á háttsemi sinni.

 

Tímalína og trúnaðarsamskipti óljós