Vísir fjallar um blaðamennsku, finnur óþverra

Jakob Bjarnar blaðamaður á Vísi.is skrifar frétt um blaðamennsku tveggja starfsbræðra, Bjartmars Odds á Stundinni og Kristjáns Kormáks á Wikileaks. Kjarni fréttarinnar á Vísi er hvort Bjartmar Oddur hafi skrifað fréttaskýringu, sem birtist í Stundinni sem ,,rannsóknablaðamennska" eða hvort Kristján Kormákur sé höfundurinn.

Þetta skiptir máli þar sem fréttaskýringin á Stundinni er um Wikileaks og Kristján Kormákur var þar á launum til að ,,finna skít" um Sigga hakkara, viðfangsefni Bjartmars Odds sem á að heita ótengdur blaðamaður á Stundinni. Jakob skrifar á Vísi.is

Hér er um býsna alvarlegar ásakanir að ræða, að Wikileaks hafi í raun ritað grein sem birtist í Stundinni sem afrakstur rannsóknarblaðamennsku. Bjartmar segir þetta hins vegar alrangt. En vissulega sé rétt að Kristjón hafi lesið yfir hluta greinarinnar.

Í blaðamennsku gildir að fréttamenn eiga ekki að skrifa um menn og málefni þar sem persónulegir hagsmunir eða tengsl blaðamanns koma við sögu. Þetta er krafan um sjálfstæði gagnvart viðfangsefninu, að hagur blaðamanns sé óháður fréttamálinu.

Jakob Bjarnar, sá er skrifar fréttina um ófaglegu blaðamennina, þekkir til annars máls sem er til muna alvarlegra en hvort Stundin/Heimildin birti fréttaskýringu skrifaða af viðfangefninu, Wikileaks. Enn hefur ekki verið greint frá í fjölmiðlum alvarlegum brotum á siðareglum, starfsreglum og landslögum. Ríkisfjölmiðillinn, RÚV, er miðlægur í málinu sem ætti að vera áhugavert fyrir framtakssama blaðamenn að skrifa um og draga af faglega lærdóma.

Hér er um að ræða einu og sömu fréttina sem birtist í tveim sjálfstæðum fjölmiðlum, Stundinni og Kjarnanum, sama morguninn - 21. maí 2021. Frétt Kjarnans annars vegar og hins vegar frétt Stundarinnar er sama fréttin, aðeins eru blæbrigði á útfærslum. Lykilorð í báðum eru þau sömu. ,,Skæruliðadeild Samherja,"  og ,,tannhjól í áróðursvél". Skilaboð beggja frétta eru samræmd, að verið sé að ráðast á trúverðugleika blaðamanna, einkum Helga Seljan.

Augljóst er að fréttirnar tvær í Kjarnanum og Stundinni eru eitt höfundarverk að stofni til. Áður en þær birtust var búið að leggja á ráðin um fyrirsagnir og áhersluatriði. Skilaboðin áttu að vera þau sömu. Engar líkur eru að tveir ótengdir aðilar hafi skrifað útgáfurnar tvær til þess er samhljómurinn of mikill. Fréttin í Stundinni er merkt Aðalsteini Kjartanssyni og Kjarninn segir sína útgáfu eftir Þórð Snæ Júlíusson ritstjóra og Arnar Þór Ingólfsson. 

Sá sem átti mest í húfi að vel tækist til um samræmd skilaboð er Helgi Seljan, þá fréttamaður á RÚV. Vorið 2021 var hann nýdæmdur fyrir alvarlegt brot á siðareglum, sjá hér að neðan. Þóra Arnórsdóttir ritstjóri Kveiks á RÚV var yfirmaður Helga. Þau tvö eru vinir, störfuðu lengi saman og, það sem meira er, höfðu beinan aðgang að heimildinni sem fréttaútgáfurnar báðar styðjast við.  

Fréttin um skæruliðadeild Samherja verður til upp úr einni og sömu heimildinni, stolnum síma Páls skipstjóra Steingrímssonar. Páli var byrlað 3. maí 2021 af þáverandi eiginkonu. Samkvæmt fyrirfram ákveðnu skipulagi fór konan, sem gengur ekki heil til skógar, með síma skipstjórans á Efstaleiti til afritunar á meðan skipstjórinn lá á gjörgæslu handan götunnar, á Landspítalanum. Þóra ritstjóri Kveiks hafði nokkru áður keypt Samsung-síma, samskonar og sími Páls, til að hlaða niður gögnum skipstjórans. Aðalsteinn Kjartansson hafði verið undirmaður Þóru á Kveik, líkt og Helgi. Þann 30. apríl 2021, þrem dögum fyrir byrlun Páls, var Aðalsteinn fluttur af Kveik/RÚV yfir á Stundina, sem systir hans Ingibjörg Dögg ritstýrir. Skipulagið var þannig háttað að aðeins stjórnandi á RÚV gat lagt á ráðin, í samvinnu við ritstjóra Kjarnans, Þórð Snæ, og Stundarinnar, Ingibjargar Daggar, systur Aðalsteins. 

Engar frumfréttir birtust í RÚV upp úr síma skipstjórans, aðeins í Stundinni og Kjarnanum. RÚV var aðgerðamiðstöð, í brúnni stóðu Helgi og Þóra.  Stundin og Kjarninn leppuðu fréttaflutninginn. Þetta er eins ófaglegt og hugsast getur. Þrír fjölmiðlar, sem gefa sig út fyrir að vera sjálfstæðir, vinna á bakvið tjöldin til að samræma aðgerðir en láta almenning trúa að fréttirnar séu unnar faglega af heiðarlegum blaðamönnum. Forsenda í samsæri fjölmiðlanna er byrlun og gagnastuldur. Þórður Snær viðurkennir i fréttinni á Kjarnanum að lögbrot var framið. Hann skrifar í rammagrein 21. maí 2021: 

Ábyrgðarmenn Kjarnans vilja taka fram að umrædd gögn sem eru grundvöllur umfjöllunar miðilsins bárust frá þriðja aðila. Starfsfólk Kjarnans hefur engin lögbrot framið...

Þórður Snær ritstjóri játar að lögbrot sé undanfari fréttaskrifa. Hann veit líka hlutverk Helga Seljan á RÚV í fjölmiðlasamsærinu. Helgi var í umboði Þóru ritstjóra Kveiks milligöngumaður milli RÚV og Kjarnans annars vegar og hins vegar Stundarinnar. Milligangan fólst í að samræma fréttir upp úr stolnum síma til að auka áhrifamáttinn. En jafnframt varð að líta svo út að um tvær sjálfstæðar fréttir væri að ræða. Að tvær ritstjórnir hefðu komist að sömu niðurstöðu án samráðs. Samsærið gekk út á að blekkja almenning.

Meira en líklegt er að Þórður Snær og Arnar Þór á Kjarnanum og Aðalsteinn á Stundinni hafi föndrað við textann sem kom frá RÚV, prjónað við í samráði við aðgerðamiðstöðina á Efstaleiti. Ábyggilega hefur Þórður Snær skrifað rammagreinina, um að starfsfólk Kjarnans hafi ekki brotið lög. En uppistaða hvorrar fréttar um sig kom úr Efstaleiti. Þar var afritunarsíminn geymdur.

Sími skipstjórans var kominn í hendur fréttamanna RÚV þann 4. maí. Fyrstu fréttir úr símanum birtust tæpum þrem vikum síðar, 21. maí. Blaðmennirnir höfðu nógan tíma til að fínpússa textann í hvorri frétt til að keyra þau skilaboð heim að Samherji starfrækti sérstaka skæruliðadeild með Pál skipstjóra sem höfuðsmann. Skæruliðadeildin er tilbúningur. Í reynd höfðu blaðamenn úr að moða persónuleg samskipti skipstjórans við samstarfsfélaga. Páll hafði tekið að sér ótilkvaddur að verja orðspor vinnuveitanda síns, Samherja, þar sem hafði starfað um langan aldur. Úr þeim samskiptum kokkuðu blaðamenn upp skæruliðadeild. 

Helgi Seljan hafði farið flatt á samskiptum við Samherja í seðlabankamálinu; þar gerði fréttamaður RÚV stórfrétt úr fölsuðum gögnum. Í nóvember 2019 tók Helgi til við Namibíumálið. Tilgangurinn var sá sami, að klekkja á norðlensku útgerðinni. Aftur gerði fréttamaðurinn í brókina. Í mars 2021 féll úrskurður siðanefndar RÚV um að Helgi hefði þverbrotið siðareglur ríkisfjölmiðilsins. 

Sjálfur Jakob Bjarnar, fréttamaður á Vísi.is, skrifar um siðabrot Helga vorið 2021.

Helgi Seljan var vitanlega bullandi vanhæfur í öllum málefnum er varða Samherja. Í áratug, seðlabankamálið hófst 2012, hafði fréttamaðurinn margítrekað brotið faglegar reglur og siðagildi þegar hann freistaði þess að koma höggi á útgerðina. Auk þess var hann með siðadóm á bakinu. Helgi vann á bakvið tjöldin og skaffaði stöffið. Þórður Snær og Arnar Þór á Kjarnanum birtu, sem og Aðalsteinn á Stundinni. Allir þrír hlutu blaðamannaverðlaun fyrir vikið. Engin dæmi er um í fjölmiðlasögunni að samsæri blaðamanna og fjölmiðla að blekkja almenning skili verðlaunum. Íslenska blaðamannastéttin er líka sérstakt fyrirbrigði. Í þeirri hjörð þykir sjálfsagt að hafa skattsvikara sem forystusauð.

Mun Jakob Bjarnar á Vísi.is skrifa um óþverra RSK-miðla og hvernig þeir misnotuðu andlega veika eiginkonu til að byrla og stela af Páli skipstjóra, skrifa fréttir á RÚV til birtingar í Stundinni og Kjarnanum? Eða liggur sérhæfing Jakobs í hinu smáskítlega, eins og þegar starfsmaður Wikileaks skrifar frétt um Sigga hakkara til birtingar í Stundinni undir nafni blaðamanns? 

 

 

Athugasemdir

[Heimir Lárusson Fjeldsted, 18.1.2024 kl. 15:16]

Varla verður á blaðamenn logið.