Morgunblaðið: skæruliðar eru frétt, byrlun ekki

Byrlunarmálið var fyrst nefnt skæruliðamálið. Það hófst með byrlun Páls skipstjóra Steingrímssonar 3. maí 2021. Á meðan Páll var á gjörgæslu var síma hans stolið og fenginn blaðamönnum RSK-miðla (RÚV, Stundin og Kjarninn) til afritunar.

Kjarninn og Stundin birtu á sama tíma fyrstu fréttir upp úr síma skipstjórans þann 21. maí 2021, tæpum þrem vikum eftir byrlun og stuld. Fréttaflutningur var samræmdur, áþekk fyrirsögn var í báðum miðlum, ,,skæruliðadeild Samherja". Vitanlega var engin skæruliðadeild, það er tilbúningur blaðamanna En nafnið festist og úr varð skæruliðamálið.

Morgunblaðið endurbirti fréttir úr Stundinni og Kjarnanum, t.d. um meint afskipti Páls skipstjóra af formannskjöri í BÍ, og að lögfræðingur Samherja sé ræðismaður Kýpur á Íslandi. Einnig hvort Pétur eða Páll væru höfundar að blaðagreinum.  Morgunblaðið taldi þörf á að lesendur fengju að heyra tíðindin. Endursögn eins fjölmiðils á fréttum í öðrum miðli er alsiða. 

Þegar frá leið umbreyttist skæruliðamálið í byrlunarmálið. Ástæðan er einföld. Skæruliðamálið voru samskipti Páls skipstjóra við samherja (með litlu s-i) um viðbrögð við Namibíuherferð RSK-miðla gegn Samherja (stórt s) sem hófst með Kveiks-þætti á RÚV í nóvember 2019. Pál og félagar spjölluðu saman, frömdu engin lögbrot. Byrlun og gagnastuldur eru aftur lögbrot og þau alvarleg. Þá er misnotkun á andlega veikum siðleysi, ef ekki refsilagabrot. Brot á friðhelgi er einnig afbrot. 

Fjórir blaðamenn fengu stöðu sakborninga í byrlunarmálinu 14. febrúar í fyrra. Um leið og skæruliðamálið fór að snúast um byrlun, gagnastuld, friðhelgisbrot og misnotkun á andlega veikum einstaklingi breyttist fréttamat Morgunblaðsins. Nú var allt í einu fátt að frétta, þótt lögreglurannsókn stæði yfir og gögn komin fram í dagsljósið um aðild blaðamanna að byrlun og stuldi.

Páll skipstjóri Steingrímsson var í byrjun viku í viðtali hjá Frosta Logasyni í hlaðvarpinu Brotkast. Þar segir Páll frá því hvernig blaðamenn misnotuðu veika eiginkonu hans og fengu til óhæfuverka.

Í viðtalinu er hver stórfréttin á fætur annarri, s.s. um hlut Helga Seljan, bæði í samskiptum við eiginkonu Páls og falskri kæru um að Jón Óttar Ólafsson, sem vann fyrir Samherja, hafi setið um Helga tiltekinn dag. En þennan dag var Jón Óttar ekki á landinu. Samt lagði Helgi fram kæru til lögreglu og fékk annan fjölmiðlamann til að ábekja hana, bera ljúgvitin.  Þá ræðir skipstjórinn hlut Láru V. Júlíusdóttur, sem var lögfræðingur eiginkonu hans, hvernig lögfræðistofa Láru V. var vettvangurinn þar sem blaðamenn fengu símkort veiku konunnar - til að eyða upplýsingum um fyrri samskipti.

Allir með fréttanef sjá fréttirnar. Verðlaunablaðamaður leggur fram falska kæru; lögfræðingur spillir lögreglurannsókn í þágu blaðamanna. Hvað með hlut útvarpsstjóra sem slær skjaldborg um sakborninga og lóðsar þá í nýja heimahöfn svo lítið beri á? Hvers vegna hefur ríkisfjölmiðillinn ekki gert grein fyrir afbrotum starfsmanna sinna? 

En það er engin frétt í Morgunblaðinu um viðtalið við Pál skipstjóra og upplýsingarnar sem hann leggur fram. Hvers vegna þegir Morgunblaðið nú þegar skæruliðamálið er orðið byrlunarmálið? Áður voru sagðar fréttir, unnar upp úr RSK-miðlum. Er Morgunblaðið að segja okkur að Þórður Snær og Aðalsteinn Kjartansson, báðir sakborningar, séu betri heimildir fyrir fréttum en brotaþolinn Páll Steingrímsson? Morgunblaðið endurbirti fréttir tvímenninganna en tekur þátt í RSK-þöggun á skipstjóranum.

Tilfallandi bloggari hitti gamalreyndan blaðamann Morgunblaðsins í vor og spurði hvers vegna blað allra landsmanna tiplaði á tánum í byrlunarmálinu. Svarið var þetta: ,,Þau [blaðamenn RSK-miðla, sakborningarnir] líta á það sem persónulega árás á sig ef fréttir eru sagðar af málinu".

Páll skipstjóri varð fyrir svívirðilegri árás, andlega veik eiginkona hans var misnotuð af blaðamönnum til að byrla Pál og stela síma hans. Skipstjórinn var úthrópaður sem skæruliði og einkalíf hans borið út á götur og torg. Árásirnar gerast ekki persónulegri. En Páll er sjómaður, ekki blaðamaður með kunningja og vini á öðrum fjölmiðlum. 

Blaðamenn Morgunblaðsins sem vorkenna starfsfélögum á RSK-miðlum ættu að ígrunda að blaðamennska hefur aldrei snúist um að hylma yfir glæpi og veita siðlausum afbrotamönnum friðhelgi. Blaðamennska er að segja fréttir, útskýra samhengi, greina, upplýsa. Andhverfa blaðamennsku er þöggun á mikilsverðum málum. 

Athugasemdir

[Heimir Lárusson Fjeldsted, 14.6.2023 kl. 10:24]

Samtímann virðist skorta hugrekki til að takast á við þetta mál. Mogginn hlýtur að gera málinu skil.

[Bjarni Gunnlaugur Bjarnason, 14.6.2023 kl. 12:40]

Verður dómskefið jafn máttlaust og fjölmiðlarnir, að standa í lappirnar þegar þar að kemur?

Er nú reyndar þegar búið að dæma ómarktæka usmáturskæru m.a. á grundvelli þess að ekkert hafi sannast um byrlun, en sá þáttur verður væntanlega undir í máli verðlaunuðu blaðamannanna.   Hvað ef í því máli telst sannað að eiginkonan hafi byrlað eiginmanni sínum ólyfjan?  Er þá dómurinn í máli Örnu McClure ónýtur úr því hann byggði m.a. á að ekki hefði sannast byrlun?