Þegar Þjóðverjar tóku Noreg á undan Bretum

Í dag eru 78 ár síðan Bretar afturkölluðu innrásarflota á leið til Noregs. Þjóðverjar sigldu - og flugu - fram úr Bretum og gerðu samræmda innrás í alla landshluta Noregs 9. apríl. Markmið Þjóðverja var tvíþætt. Í fyrsta lagi að tryggja sér járngrýti frá Narvik í Norður-Noregi og í öðru lagi að koma í veg fyrir hafnbann á Þýskaland, líkt og í fyrri heimsstyrjöld, með aðgangi flotastöðvum í Suður-Noregi.

Þýska herstjórnin gerði kvikmynd um herförina (takk, Magnús Þór) sem sýnir innrásina frá þeirra sjónarhóli. Kvikmyndin er stórmerkileg. Hún rekur tæknilega útfærslu á umfangsmikilli hernaðaraðgerð. Þjóðverjar litu svo á að innrásin í Noreg væri varnarstríð. Bretar ætluðu sér Noreg til að herja á Þýskaland og norsk yfirvöld voru ekki tilbúin að verja hlutleysi landsins með vopnum. Þjóðverjar töldu sig nauðbeygða til aðgerða. 

,,Þegar vopnin tala," er setning sem kemur fyrir í inngangi kvikmyndarinnar. Pólitík og hugmyndafræði víkja til hliðar. Verkefnið er að sigra andstæðinginn. Til þess þarf mannskap, vopn og skipulag.

Þjóðverjar sýndu sig meiri kunnáttumenn í hermennsku í Noregsleiðangrinum en Bretar. Yfirstjórnin í London var fálmkennd og óskipulögð. Þeir sendu breskt-franskt herlið til Narvik og börðust þar við Þjóðverja í fjórar vikur en hörfuðu að lokum. 

Fall Noregs leiddi til stjórnarkreppu í London. Neville Chamberlain forsætisráðherra sagði af sér og Churchill tók við stjórnartaumunum. Gráglettni örlaganna er að Churchill bar sinn hluta ábyrgðarinnar af tapi Noregs. Þegar leið á stríðið reyndist Churchill þó Bretum drjúgur.

Lykillinn að árangri Þjóðverja í Noregi voru samræmdar aðgerðar skipaflota og flugvéla. Bretar áttu mun stærri herskipaflota og stjórnuðu úthöfunum. Ekki var raunhæft fyrir Þjóðverja að sækja lengra vestur, til Íslands og Færeyja.

Bretar viðurkenndu ósigur í Noregi 10. maí 1940 og drógu tilbaka herliðið í Narvik. Sama dag hernámu þeir Færeyjar og Ísland með lítilli fyrirhöfn og óverulegum mannskap. 

Seinni heimsstyrjöld þróaðist i meginlandastríð Ameríku, klofinnar Evrópu og sterkasta Asíuríkisins, Sovétríkjanna. Noregur og Ísland skiptu máli sem útverðir, fyrir hernað Þjóðverja gegn skipalestum bandamanna til Sovétríkjanna annars vegar og hins vegar liðsflutninga Bandaríkjanna til Bretlands. 

Athugasemdir

[Ómar Ragnarsson, 9.4.2018 kl. 00:01]

Bretar voru með aðra og mun róttækari áætlun áður en Operation Wilfred var framkvæmd. Sú áætlun fólst í því senda her til Narvikur og hernema leiðina þaðan til Kirjálabotns. 

Með því fengju Bretar yfirráð yfir hinum ómissandi járnnámum í Kiruna og Gellivara. 

Svíþjóð og Noregi yrði stillt upp fyrir gerðum hlut og myndu ekki aðhafast gegn þessu afar takmarkaða hernámi. 

Bretar vonuðust meira að segja til þess að Bretar og Norðmenn yrðu jákvæðir í þessu máli, en komust fljótlega að því að það var þveröfugt og yrði fordæmt á Norðurlöndum og víðar um lönd. 

Þeir gáfust því upp á því að gera þetta, enda sagði Chamberlain í ræðu á útmánuðuðum 1940 þegar ekkert hafði gerst á Vesturvígstöðvunum í marga mánuði: "Hitler hefur misst af strætisvagninum." 

Það reyndist herfilega rangt mat. 

Síðar í styrjöldinni þvinguðu Þjóðverjar Svía til að leyfa þýska liðsflutninga um Svíþjóð yfir til Finnlands og austurvígstöðvanna. 

Þá var Svíþjóð lokuð inni í yfirráða- og áhrifasvæði Þjóðverja og áttu um tvennt að velja, að mótmæla flutningunum og fá á sig þvingunaraðgerðir, eða að aðhafast ekki og samþykkja flutningana.