Lygi vex með lausung

Net- og samfélagsmiðlar eru fjölmiðlabylting sem skellur á okkur um líkt leyti og samfélagssáttmáli síðustu áratuga er í uppnámi. Tvær lýðræðislegar hamfarir ársins 2016 færa okkur heim sanninn um að fjölmiðlabyltingin og rof samfélagssáttmálans leiða ekki til upplýstari umræðu heldur veldisvöxt lyginnar.

Í Brexit-umræðunni í Bretlandi smurðu bæði andstæðingar veru Bretlands í Evrópusambandinu og fylgjendur svo þykkt á staðreyndir að almenningur gat ekki með nokkru móti myndað sér hlutlæga skoðun. Engri hlutlægni var til að dreifa. Ýkjur og gróusögur um að Bretland yrði óþekkjanlegt, hvort heldur landið yrði áfram í ESB eða yfirgæfi sambandið, voru aðalréttirnir á matseðli umræðunnar.

Forsetakosningarnar í Bandaríkjunum buðu upp á sömu umræðuna. Þar í landi er orðinn til heimilisiðnaður að afhjúpa lygar í fréttaflutningi. Sú skýring, að reglulegir fjölmiðlar standi sig ekki nógu vel að flytja sannar og hlutlægar fréttir, segir ekki nema hluta sögunnar.

Jonathan Freedland er dálkahöfundur vinstriútgáfunnar Guardian. Hann kennir linku vinstrimanna um Brexit og sigur Trump. Freedland segir vinstrimenn ekki nógu ósvífna í málflutningi sínum, þar hafi hægrimenn vinninginn. Hæpið er að þessi kenning standist. Skýring R.W. Johnson á sigri Trump í London Review of Books er meira sannfærandi. Nat Parry er líka með trúverðugri skýringu en Freedland.

Engu að síður er þeir margir, bæði til hægri og vinstri, sem telja nauðsynlegt að auka veg ýktra frétta, ef ekki beinna lyga, til að ná árangri í pólitískri umræðu.

Ástæðan fyrir því að ýkjur og lygar eiga jafn mikið upp á pallborðið og raun ber vitni er stóraukin eftirspurn. Net- og samfélagsmiðlar eru þrátt fyrir allt miðlar en ekki sjálfstæð uppspretta. Þeir sem fóðra miðlana, bæði hægri- og vinstrimenn, eyddu ekki fé og fyrirhöfn í framleiðsluna ef almenningur hlýddi ekki á.

Þegar grannt er skoðað hlýtur ástæða eftirspurnarinnar að vera sú að fólki finnst heimsmynd sín á hverfanda hveli. Fólk leitar eftir frásögnum sem staðfesta þá tilfinningu annars vegar og hins vegar bjóða upp á pólitískar lausnir. Heimsmynd kalda stríðsins og velferðarríkisins er liðinn. Tími frjálslyndis og stöðugs hagvaxtar er einnig liðinn. Við lifum á tímum lausungar og þar vex lygin.

Athugasemdir

[Hrossabrestur, 19.11.2016 kl. 17:04]

Góð greining hjá þér Páll sem endranær, við skulum ekki gleyma yfirlýsingum sumra um hverjar yrðu afleiðingarnar fyrir okkur yrðu ef við myndum hafna Iceslave sem og við gerðum, væri ekki eðlilegt þegar aðilar í opinberum stöðum koma með slíkar yfirlýsingar og afar miklar líkur á að þeirra greining og yfirlýsingar byggist á pólitík en ekki sérfræðiþekkingu þá sé þeirra staða endurskoðuð. Að maður tali nú ekki um hvernig slíku fólki líður rúið trausti almennings.