Sáttin í samfélaginu - Platón og Þorgeir

Umræðan um sáttina í samfélaginu varð nokkur eftir nýársávörp biskups og forseta. Sumir ræða sáttina út frá forsendum vinnumarkaðarins, t.d. Stefán Ólafsson en aðrir, svo sem ykkar einlægur, í samhengi við stöðu Íslands í samfélagi þjóðanna.

Sáttin í samfélaginu er vitanlega meira en samstaða á vinnumarkaði eða í utanríkismálum. Altæk sátt er þegar allir þjóðfélagshópar una glaðir við sitt. Uppskrift að slíkri sátt er að finna í fyrirmyndarríki Platóns.

Platónsk sátt í samfélaginu er ósamrýmanleg lýðræðinu, sem gerir ráð fyrir átökum um hugmyndir og hagsmuni. 

Til önnur hugmynd um sátt, nokkru yngri en sú platónska. Þorgeir Ljósvetningagoði útskýrði þessa samfélagshugmynd fyrir þúsund árum

En þá hóf hann tölu sína upp, er menn komu þar, og sagði, að honum þótti þá komið hag manna í ónýtt efni, ef menn skyldi eigi hafa allir lög ein á landi hér, og taldi fyrir mönnum á marga vega, að það skyldi eigi láta verða, og sagði, að það mundi af því ósætti verða, er vísa von var, að þær barsmíðir gerðust á milli manna,er landið eyddist af.[...] „En nú þykir mér það ráð,“ kvað hann, „að vér látum og eigi þá ráða, er mest vilja í gegn gangast, og miðlum svo mál á milli þeirra, að hvorir tveggju hafi nakkvað síns máls, og höfum allir ein lög og einn sið. Það mun verða satt, er vér slítum í sundur lögin, að vér munum slíta og friðinn.

Samkomulag um leikreglurnar er ein meginforsenda fyrir samfélagssátt, samkvæmt Þorgeiri. Í öðru lagi að beita ekki ofbeldi heldur rökum og í þriðja lagi að hlusta ekki á öfgamenn (og jú, það er einatt skilgreiningaratriði.)

 

Í það stóra og heila búum við í samfélagi þar sem ríkir þorgeirsk sátt. Við skulum ekki óska okkur fyrirmyndaríkis Platóns.

Athugasemdir

[Ágúst Marinósson, 4.1.2014 kl. 17:06]

"Forfaðir minn Gunnar á Hlíðarenda var tólf álnir á hæð og stökk hæð sína aftur á bak og áfram í fullum herklæðum"

[Wilhelm Emilsson, 5.1.2014 kl. 00:22]

Takk fyrir þessa færslu, Páll. Orð Þorgeirs eru eitt af því besta í íslenskum þjóðararfi: „Það mun verða satt, er vér slítum í sundur lögin, að vér munum slíta og friðinn."