Tilvist, trans og eðli

Tilvist kemur á undan eðli er fræg orðskviða Jean-Paul Sartre tilvistarheimspekings. Þorbjörg Þorvaldsdóttir verkefnastýra Samtakanna 78 reynir fyrir sér í heimspekinni þegar hún skrifar:

Það er nefnilega þannig að ALLT hinsegin fólk lifir lífinu þvert á hugmyndir um „eðli“ karla og kvenna. Við erum einfaldlega hluti hins náttúrulega fjölbreytileika líkt og allt annað fólk. Kyn er ekki einfalt og sama hversu oft ‘það eru bara tvö kyn’ er endurtekið breytir nákvæmlega engu um raunveruleikann.

Til að vita hvað er að vera ,,þvert á eðli" karla og kvenna þarf að útskýra hvað ,,þvert" þýðir og hvert ,,eðlið" er. Þorbjörg gerir hvorugt. Hinsegin er ekki að ,,lifa lífinu" heldur flótti frá grunnsannindum lífsins. Samtökin 78 standa fyrir myrkvun, ekki upplýsingu og sannindi. Fávitaháttur er ekki náttúrulegur fjölbreytileiki - þótt fáviska taki á sig ólíkar myndir.

Leyfum Sartre að lækna vitleysuna í verkefnastýru Samtakanna 78. Hann sagði manninn standa einan frammi fyrir tilvist sinni og yrði að gera úr henni merkingarbært líf. Streðinu fylgdi ótti og umkomuleysi, en hver og einn yrði að ganga til verksins af einurð og hreinlyndi. Manninum er varpað inn í heiminn, án þess að vera spurður, og dæmdur til að axla ábyrgðina að gefa lífi sínu tilgang. Einstaklingur er sinnar eigin gæfu smiður. Val hans gefur lífi annarra gildi. Merking kemur ekki fram í hugsun heldur athöfn. Standi maður upp fyrir þungaðri konu í yfirfullum strætisvagni býr maður til merkingu - ekki með hugsun, heldur athöfn.

Tilvist á undan eðli þýðir að hver og einn býr sér til eigið eðli. Hráefnið, líkami mannsins og meðvitund, er gefin stærð. Annað gefið er hvar maður fæðist, sögulegar, félagslegar og efnahagslegar kringumstæður og svo framvegis. Sartre kallað þetta staðveru. Úr staðverunni smíðar maðurinn sér eðli.   

Andspænis tilvist mannsins og frelsi til að velja líf virði þess að eiga það teflir verkefnastýra Samtakanna 78 fram froðu um að lífið sé flókið en hinsegin samt besti kosturinn. Hinsegin hvað? Að strákur liti hárið fjólublátt og segist stelpa? Að hafna blákaldri staðreynd, að kynin séu tvö, en geta svo ekki sagt hvað þau eru mörg? Að telja börnum trú um að þau séu fædd í röngum líkama? Að ala upp i fólki þá hugsun að það eigi bágt en lífsskoðunarfélagið Samtökin 78 skuli frelsa hvern og einn undan mannlegri áþján með hinsegin galdri? 

Þorbjörg talar fyrir hjarðvitund annars vegar og hins vegar aumingjavæðingu. Takið ykkur Sartre til fyrirmyndar frekar en Samtökin 78. Verið einstaklingar, ekki búfé í haga lífsskoðunarfélags er mælir fávisku og hyggur flátt.

 

Tjáir sig um Kastljós: „Út í hött“