Efnið, frjáls vilji og guð

Efnishyggjumaður trúir hvorki á guð né frjálsan vilja, aðeins efni. Lögmál, ekki öll þekkt, útskýra efni, hvað það er og hvernig það hegðar sér í fortíð, nútíð og framtíð. Sabína Hossenfelder útskýrir afstöðu efnishyggjumannsins til frjáls vilja. Sabína er ekki kverúlant með sérvisku; hún fær sæti á pallborði með Roger Penrose og Salvoj Zizek.

Efnishyggja er ráðandi í vísindum og frekust til fjörsins að útskýra heimsmynd okkar síðustu 150 árin eða svo. Efnishyggju fylgir nauðhyggja, hlutir eru eins og þeir eru af nauðsyn. (Innan sviga: skammtafræði gefur eilítið svigrúm fyrir tilviljun, sbr. útskýringu Sabínu).

Tvöföld afneitun, á frjálsum vilja og guði, er forsenda efnishyggju. Á yfirborðinu, í það minnsta, er frjáls vilji og guð óskyldir hlutir. Guð gæti verið til með eða án frjáls vilja mannskepnunnar. Frjáls vilji ætti að gera verið til, burtséð frá tilvist guðs. Í fljótu bragði virðist þetta vera tilfellið.

Annað sem gerir frjálsan vilja og guð óskylda er að viljinn er innra með manninum en almættið, sé það til, býr utan mannsins.

Aftur er líkt með frjálsum vilja og almáttugum guði að hvorugur verður sannaður. Hversdagsleg reynsla manna er að þeir iðki frjálsan vilja, velja t.d. hrökkbrauð í morgunmat frekar en ávöxt. En þrautin er þyngri að sanna það öðrum en manni sjálfum að valið var frjálst. Um guð er það að segja að hann verður ekki sannaður með mannlegum rökum eða mælingum.

Við látum eins og frjáls vilji sé veruleiki, þótt vísindaleg efnishyggja kenni annað. Maður að nafni Trump varð forseti Bandaríkjanna í janúar. Samkvæmt fréttum eru hugdettur hans, frjáls vilji, um það bil að setja heimsbyggðina á annan endann.

Heimurinn er lítt skiljanlegur, ef ekki fullkomlega óskiljanlegur, án hugmyndarinnar að það sé val, að eitthvað gæti verið öðruvísi en það er. Efnishyggjumenn myndu svara til að hugmyndin um val, frjálsan vilja, sé ímyndun. Á bakvið ímyndina séu járnhörð lögmál efnisins, sem okkur eru ekki enn fullkunnug. Við verðum að bíða efsta dags til að skilja. Efnið er guð.

Gleðilega páska.