Alþingislöggan, þingræði og óreiða

Á Íslandi er þingræði. Þjóðin kýs sér löggjafa ekki sjaldnar en á fjögurra ára fresti. Meirihluti alþingis myndar ríkisstjórn, sem er æðsti handhafi framkvæmdavaldsins. Í slag um forsetaembættið er talað um alþingislöggu, sem yfirfæri lagafrumvörp meirihluta þingsins og ýmist samþykkti eða vísaði í þjóðaratkvæði.

Af ástæðum, sem að sumu leyti eru skiljanlegar, snýst umræðan  um hluti er varða forsetaembættið lítt eða ekki. Engin hefð hefur skapast um hvað séu eðlileg málefni við forsetakjör og hvað út í bláinn. Forsetakosningar eru sjaldan, með nýjum mönnum og tískumálum í hvert sinn. Afleiðingin er lausung í tali og framgöngu.

Forsetinn er þjóðhöfðingi, ígildi konungs/drottningar í Noregi, Danmörku og Svíþjóð, þeim löndum sem skyldust eru okkur að stjórnskipun. Við kjósum þjóðhöfðingja en látum eins og kosið sé um forsætisráðherra. Það er ekki gert í þingræðisríki. Löggjafinn, þingið, er æðsta ríkisvaldið. Ekkert framkvæmdavald í þingræðisríki stenst án stuðning þings. Það er sjálf skilgreiningin á þingræði.

En þá fara menn að tala um að forseti Íslands hafi synjunarvaldvald, geti neitað undirskrift á lagafrumvarp frá alþingi. Við synjun virkjast málskot, þjóðin greiðir atkvæði. Þau tvö dæmi um beitingu forseta á málskoti, Icesave I og II, eru ekki marktæk. Allsherjarhrun bankakerfis og ótti við þjóðargjaldþrot er góðu heilli svo afbrigðilegt ástand að fullkomlega tilgangslaust er að ímynda sér að það endurtaki sig. Þriðja tilfellið, um beitingu neitunarvalds forseta, fjölmiðlafrumvarpið, er ekki fordæmisgefandi. Það varð engin þjóðaratkvæðagreiðsla. Frumvarpið var afturkallað.

Ef forseti beitir neitunarvaldi en þjóðin samþykkir lögin sem forseti synjaði stendur þjóðhöfðinginn frammi fyrir umboðsleysi - hann verður að segja af sér. Annars er hann orðinn spéútgáfa af einræðisherra.

Þjóðhöfðingi má ekki við umboðsleysi. Við getum skipt um forsætisráðherra eftir hvernig mál skipast á alþingi, eftir kosningar eða á kjörtímabilinu. En forsetaembættið má ekki verða þingræðinu yfirsterkari, heldur þjónn þess og þar með þjóðarvilja.

 

 

 

 

 

 

Baldur og Jón deila um málflutning hvor annars