Hraðleið Samfylkingar leiðir til stjórnarslita

Við erum í miðjum kreppustjórnmálum þar sem reynt er að halda sjó á meðan verstu brotin ganga yfir. Þegar lygnir í haust eða vetur mun sjást til lands og eftirspurn eykst eftir langtímasjónarmiðum í pólitík. Þótt áherslumunur sé á stjórnmálaflokkunum í kreppupólitíkinni er erfitt að finna ímynda sér að annað stjórnarmynstur myndi gefa gagnólíkar lausnir á aðsteðjandi vanda. Samningurinn við Alþjóða gjaldeyrissjóðinn bindur hendur stjórnvalda. Þó má ekki gera lítið úr veigamiklum atriðum eins og fyrningarleiðinn í kvótaumræðunni en þar eru ríkisstjórnarflokkarnir með eina stefnu en stjórnarandstaðan allt aðra.

Langtímamálið sem mun skilgreina íslensk stjórnmál um fyrirsjáanlega framtíð er spurningin um aðild Íslands að Evrópusambandinu. Skammtímaáhrif málsins gætu einnig orðið töluverð og jafnvel ráðið úrslitum um hvort núverandi ríkisstjórn lifi árið af.

Staðan í dag er sú að tvær leiðir eru líklegastar. Í fyrsta lagi hraðleið Samfylkingar sem gerir ráð fyrir aðildarumsókn í sumar og viðræðum næstu 2-4 árin. Í öðru lagi hægfara leið Framsóknarflokks og Sjálfstæðisflokks sem miðar að skilgreiningu samningsmarkmiða og undirbúningi að vandaðri ákvörðun um það hvort við eigum að sækja um aðild.

Ef farin verður hraðleið Samfylkingar mun margvísleg andstaða við ríkisstjórnina sameinast í þennan brennipunkt: Þjóðin krefst þess að fá að segja álit sitt á því hvort sótt verði um aðild að Evrópusambandinu. Lýðræðislegu rökin fyrir því að þjóðin fái að segja álit sitt eru sterk. Innan við 30 prósent þjóðarinnar greiddi þeim flokki atkvæði sem einn flokka vill skilyrðislausa aðild.

Ríkisstjórnin mun ekki standast þrýstinginn nema í hæsta lagi í nokkra mánuði. Meginskýringin er að annar ríkisstjórnarflokkanna, Vinstri grænir, fékk fylgi til að halda Íslandi utan Evrópusambandsins. Ef flokkurinn svíkur kjósendur sína þrýtur hratt pólitískt örendi og veiklulegur flokkur er ekki til stórræðanna í ríkisstjórn.

Næstu þingkosningarnar munu snúast um afstöðuna til aðildar að Evrópusambandinu, hvort sem hraðleið Samfylkingarinnar verður farin eða hægfara leið stjórnarandstöðunnar. Hraðleiðin nánast tryggir að við fáum kosninga fyrr heldur en seinna. Það liggur við að maður voni að tillaga Össurar nái fram að ganga.