Kreppan gerir Íslendinga ríkari

Þeir Íslendingar sem ekki voru auðmenn, áttu ekki sparnað í útrásarfyrirtækjum og stigu varlega til jarðar í fasteignakaupum eru ríkari í dag en þeir voru fyrir kreppu. Launamenn undir auðmannataxta, segjum minna en 800 þús. kr. á mánuði, fá meira fyrir peningana sína þegar verðbólguskotið er riðið yfir en þeir gerðu fyrir hrunið.

Tvær ástæður eru fyrir þessu. Önnur er hlutlæg og mælanleg en hin huglæg.

Ofurlaun og nær óheftur aðgangur að lánsfé keyrði upp verð á fasteignum og neysluvörum. Auðsáhrifin mældust hvarvetna í samfélaginu og komu fram í hverskyns vitleysu; útigrill með innréttingu sem þolir ekki íslensk veðurfar kostaði 250 þús. kr.

Fasteignir og neysluvörur munu laga sig að nýjum aðstæðum á markaði þegar auðsáhrifin hjaðna. Verðbólgan verður gengin niður í vor og þeir sem þurfa að endurnýja útigrillið fyrir sumarið fá ekki kökk í hálsinn útaf á kvartmilljón grillinu því það verður ekki til í verslunum.

Persónulegur auður, þ.e. efnislegur auður, ekki ást, hamingja og allt hitt leiðinlega dótið sem fæst ókeypis, er mældur hlutfallslega. Manni sem á eina milljón í banka líður ríkmannlega ef nágrannar hans eiga ekki nema hálfa millu. Aftur finnur hann ónot fátæktar ef nágrannar hans eiga tvær milljónir.

Í jólaútgáfu Economist (prentútgáfa, sorrí enginn hlekkur) er grein um félagslegan darwinisma. Útgangspunkturinn er að kenning Darwins geti skýrt fjarska margt í mannheimum þótt hún hafi verið skrifuð útfrá hugmyndinni um náttúruval. Fyrir utan afstæði auðs er eitt annað atriði í greininni sem á sérstakt erindi við okkur og þá einkum ríkisvaldið og skilanefndir bankanna.

Með tilraunum hafa hagfræðingar sýnt fram á að fólk er tilbúið að fórna persónulegum ávinningi fyrir réttlæti. Í okkar samhengi þýðir það að fólk vill fremur tapa fjármunum en að skúrkarnir sleppi.

Og var hvar er þá betra að vera en á Íslandi utan ESB þar sem fólk verður ríkari í kreppu og réttlætið sigrar ranglætið?