Atvinnuleysi sem hagstjórnartæki

Vill Samfylkingin beita atvinnuleysi sem hagstjórnartæki? En Framsókn? Af ákalli ýmissa samfylkingarmanna og ráðherra Framsóknarflokksins um upptöku evru í stað krónu mætti ætla að hörð nýfrjálshyggja sé komin í öndvegi hjá flokkunum sem einu sinni kenndu sig við félagshyggju.

Í áratugi hefur í orði, en kannski ekki alltaf í verki, verið samstaða um þola heldur verðbólgu og háa vexti fremur en atvinnuleysi hér á landi. Pólitísk sannfæring hefur verið fyrir því að skárra sé að umbera gjaldfellingu myntar en að þúsundir glati sjálfsvirðingu sinni í atvinnuleysi.

Reynslurökin sýna að stefnan var rétt. Þrátt fyrir suður-amerískt verðbólgustig á áttunda áratug síðustu aldar fylgdi hvorki siðferðileg né fjármálaleg spilling, þótt nærri lægi í sumum kreðsum. Það tókst að vinna bug á verðbólgunni með samstilltu átaki þjóðarinnar og við tók, með óverulegum hléum, efnahagsskeið sem enn stendur yfir.

Áhugi á evrunni kom fyrst fram hjá íslenskum stórfyrirtækjum sem eru með verulegan hluta umsetningarinnar erlendis. Hlutabréfalukkuriddarar og málpípur þeirra komu í kjölfarið og eru að undirbúa jarðveginn fyrir afsökunarflauminn sem þjóðin mun heyra þegar harðnar á dalnum og hlutabréfin falla.

Það eru heimildir í lögum fyrir fyrirtæki að gera upp í erlendri mynt. Og þótt þær hafi ekki verið skrifaðar fyrir fjármálafyrirtæki heldur framleiðslu- og þjónustufyrirtæki væri, undir venjulegum kringumstæðum, ekkert tiltökumál að þeir lögaðilar sem þess æsktu gerðu upp í evru, dölum eða yenum.

En kringumstæðurnar eru ekki eðilegar. Efnahagslífið er yfirspennt, vextir eru í hæstu hæðum og kosningar eru í vor. Blandan er býsna eldfim. Til að kvikni ekki á eldspýtunni fyrir slysni er æskilegt að stjórnmálamenn stigi varlega til jarðar í yfirlýsingum um framtíð krónunnar.

Ef íslenska krónan fuðrar upp og við í óðagoti gerðum evruna að lögeyri þá blasir við að vextir sem stýritæki heyra sögunni til. Þegar slakar á þenslunni og hægist svo á atvinnulífinu að lágir vextir verða bráðnauðsynlegir munum við búa við vexti sem ákveðnir eru í Frankfurt, ekki Reykjavík. Og þeir gætu verið mun hærri en svaraði okkar þörfum.

Við þær aðstæður verður atvinnuleysi hagstjórnartæki. Samfylkingin og Framsóknarflokkurinn ættu því að gera hreint fyrir sínum dyrum og tala skýrt um afstöðu sína til gjaldmiðilsins.

Víst er að Samfylkingin þykist hafa það bjargráð að genginni krónu og innleiðingu atvinnuleysis að segja sig til sveitar og ganga í Evrópusambandið. Það þóttu þung spor hér áður að segja sig til sveitar og ekki var risið á þeim hátt sem þvinguðust til þess. Móttökurnar sem við fengjum hjá Evrópusambandinu yrðu hliðstæðar þeim sem ríki Austur-Evrópu fá núna. Yfirlætisfullt klapp á kollinn.