Eftir reiðina kemur ... hvað?

Það er fjórði mánuður í reiði. Mótmælin á Austurvelli og víðar voru útrás fyrir reiði sem stafaði af fjármálahruninu og beindist að stjórnvöldum. Stærsti sigur reiðinnar fékkst í gær: Það verða kosningar í vor.

Hverju mun það skila að vera reiður fram að kosningum? Mun reiðin hjálpa til við að setja saman valkosti til að bera fram í þingkosningum? Hjálpar reiðin dómgreindinni? Er íslenskt samfélag betra reitt en í yfirvegun?

Í fjármálahruninu töpuðust peningar, mikið af þeim. Aðrar afleiðingar eru skuldsetning einstaklinga, heimila og fyrirtækja. Gjaldþrot og atvinnumissir verða hlutskipti margra.

Það þarf að glíma við efnahagslegar afleiðingar hrunins samtímis sem endurreisa þarf stjórnmálamenningu þjóðarinnar.

Þessi vinna verður ekki unnin í reiði.

Mótmæli og lýðræði

Kosningar verða eftir rúmlega þrjá mánuði. Það er ekki langur tími fyrir stjórnmálaöfl, starfandi flokka og ný framboð, að móta stefnu í helstu málum og þó einkum því stærsta: Hvernig við ætlum að byggja upp nýja stjórnmálamenningu á grunni þeirrar sem hrundi í haust.

Efnahagshrunið er sumpart mælanlegt og einfalt að útskýra; ofvöxtur bankanna, lítið eftirlit og græðgi. En skýringar á því hvers vegna þetta fór svona hjá okkur, hvers vegna við misstum okkur sem samfélag í þennan fáránleika sem hét útrás er erfiðara að finna.

Mótmælin undanfarið negldu kosningarnar í vor. En mótmælin munu ekki skila neinu í viðbót. Mótmælin eru eins og skæruliðasamtök í baráttu við valdið. Þegar valdið er sigrað verður að huga að uppbygginu.

Við höfum þrjá mánuði til að pæla í framhaldinu. Nýtum þá til annars en að berja sleifum á potta.

Þorgerður Katrín og Hörður Torfa í bandalagi

Verðandi forsætisráðherra, Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir, og Hörður Torfason úr Röddum fólksins eru samstíga í kröfu um að hreinsa til í stjórnkerfinu. Þau komu fram hvort í sínu viðtalinu í Sjónvarpinu í kvöld og vildu bæði sjá breytingar í ráðherraliði og embættismannakerfinu. Hörður var ögn nákvæmari og tiltók Seðlabankastjóra og forstöðumann Fjármálaeftirlitsins.

Trúlega er Þorgerður Katrín varaformaður Sjálfstæðisflokksins búin að leggja góðan grunn að formannskjöri sínu.

Bankahrun og mótmæli sem enda í rugli

Stjórnvöld stóðu ekki vaktina þegar auðmenn þöndu út efnahagsreikning banka og steyptu þjóðinni í skuldafen. Fyrir það eiga ríkisstjórnarflokkarnir að svara á réttum vettvangi - í kosningum.

Í tilkynningu frá helstu talsmönnum mótmælenda, Röddum fólksins, segir að stjórnvöld séu siðlaust einræði aulanna.

Þetta er rangt. Stjórnvöld eru hvorki siðlaus né eru þar á fleti meiri aular en gengur og gerist. Því síður er einræði á Íslandi. Stjórnvöld á að draga til ábyrgðar á réttum vettvangi - í almennum kosningum.

Raddir fólksins eru komin út í tómt rugl með mótmæli sín. Í skjóli mótmælanna þrífst ofbeldi sem á ekki heima hjá siðmenntaðri þjóð. Raddir fólksins eiga að biðja þjóð sína afsökunar á að hafa skipulagt fjöldasamkomur sem leiða til ofbeldis.

Bankahrunið má ekki leiða okkur til siðlausra óhæfuverka.

 

 

Á þriðja hundrað á Austurvelli

Banatilræði mótmælenda

Ætlar Hörður Torfason talsmaður mótmælenda að axla ábyrgð á því að mótmælendur gerðu tilraun til að drepa lögreglumenn við skyldustörf? Eru þvag- og saurpokar mótmælenda á vegum Harðar Torfa? Raddir fólksins og þeir sem þar véla þurfa að útskýra hvers vegna fólk á þeirra vegum atar lýðræðið auri.

Ábyrgð er ekki einstefna, hún virkar í báðar áttir. Ef þeir sem krefja stjórnvöld ábyrgðar rísa ekki undir ábyrgum mótmælum eiga þeir að biðjast afsökunar og draga sig í hlé.

 

Tapaða frásögnin af hruninu

Guð-blessi-Ísland-ávarp Geirs H. Haarde forsætisráðherra þegar neyðarlögin voru sett í október var fín byrjun á frásögn af bankahruninu og hvernig við ættum sem þjóð að bregðast við. Framhaldið hefði átt að vera iðrun - við gerðum mörg mistök - og yfirbót: Róttækar breytingar á ríkisstjórn eða þjóðstjórn og dagsettar kosningar í vor eða haust.

Dramatískir atburðir þurfa frásögn og það stóð ríkisstjórninni næst að semja söguna um bankahrunið. Báðir ríkisstjórnarflokkarnir reyndu að búa til Evrópusögu en hefðu allt eins geta sagt ævintýri frá Mars. Þjóðin vildi og átti heimtingu á sögunni um hrunið.

Þegar ríkisstjórnin týndi fléttunni tóku aðrir til við að spinna og þar fóru fremstir hálfatvinnumenn í mótmælum sem virkilega fundu fjölina sína.

Bretar öfunda mjúkt íslenskt bankahrun

Breska bankakerfið riðar til falls en íslenska leiðin er lokuð bresku ríkisstjórninni. Smáríkið kemst upp með að setja sína banka í skilanefndir og gefa erlendum lánadrottnum langt nef, en Bretland þarf að axla ábyrgð. Á þessa leið er greining Ambrose Evans-Pritchard dálkahöfundar Telegraph.

Það myndi kosta Breta sex prósent af þjóðarframleiðslunni að endurfjármagna bankakerfið og svo væri það upp á guð og lukkuna hvort Bretland nyti alþjóðlegs lánstrausts sem ábyrgðaraðili fyrir skuldir bankanna.

Evans-Pritchard hefur eftir sérfræðingum að íslenska leiðin, setja gjaldþrota banka í skilanefndir, myndi í fyrsta lagi eyðileggja orðspor bresks fjármálalífs og í öðru lagi steypa alþjóðahagkerfinu í enn dýpri kreppu en þegar er orðin.

Lærdómurinn sem má draga af þessu skrifum er að íslenskir bankar munu ekki verða brúkleg útflutningsvara í nokkrar kynslóðir.

Evran veitir ekkert skjól

Evrulöndin Írland og Spánn glíma við efnahagssamdrátt, halla í ríkisfjármálum og sívaxandi atvinnuleysi. Hvorugt ríkið getur fellt gengið til að auka samkeppnishæfi - evran kemur í veg fyrir það. Niðurfærsla launa og langvinnt fjöldaatvinnuleysi verður hlutskipti Íra og Spánverja.

Þrátt fyrir eina mynt eru vaxtakjör evrulanda ólík. Írar greiða meira en 25% hærri vexti fyrir lán en þýski ríkissjóðurinn. Eftir að lánshæfi Spánar var lækkað verður dýrara fyrir Spánverja að slá lán.

Dálkahöfundur Telegraph telur ólíklegt að Spánverjar þoli til lengdar 20 prósent atvinnuleysi. Írinn David MacWilliams líkir írska bankahruninu við Enron-hneykslið í Bandaríkjunum. Samkvæmt trúarsetningu íslensku aðildarsinnanna er evran vörn gegn ónýtum ríkisfjármálum og bankahruni. Veruleikinn afhjúpar blekkinguna.

Brussel setur kvóta á sjóstangveiði

Framkvæmdastjórn Evrópusambandsins hyggst setja kvóta á sjóstangveiði strandríkja. Kvótinn verður reiknaður inn í heildarkvóta sem ríki frá úthlutað samkvæmt sameiginlegri fiskveiðistefnu sambandsins. Í vefútgáfu Scotsman er haft eftir breskum talsmanni sjóstangveiðimanna að tillögur framkvæmdastjórnarinnar séu fáránlegar og óframkvæmanlegar. Gert er ráð fyrir að Evrópuþingið taki tillögurnar til afgreiðslu í apríl.

Forystuskipti í Sjálfstæðisflokknum líkleg

Sjálfstæðisflokkurinn gæti þurft á stórum ákvörðunum að halda á landsfundi sínum um mánaðarmótin. Sýnt þykir að Evrópuleiðangurinn var án fyrirheits og flokksmenn mun ekki samþykkja tillögu um aðildarviðræður við Evrópusambandið. Til að freista þess að vinna tiltrú almennings er um það rætt að forystutvíeykið, Geir H. Haarde og Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir, segi af sér. Bjarni Benediktsson er talinn líklegastur í formennsku.

Sjálfstæðisflokkurinn getur ekki látið ólguna í þjóðfélaginu sem vind um eyru þjóta. Geir H. Haarde hefur ekki ljáð máls á kosningum með þeim rökum að þingkosningar yrðu olía á eldinn sem kviknaði við bankahrunið. Landsfundurinn getur á hinn bóginn ekki komið saman við núverandi aðstæður og blessað stefnu og forystu miðað við það sem á undan er gengið. Flokkurinn liti út eins og nátttröll í dagsbirtu.

Róttæk breyting á forystu flokksins og ráðherraliði gæti skapað sóknarfæri. Vísbendingar eru um að Björn Bjarnason axli sín skinn og þá er líklegt að Árni Mathisen hverfi á braut.

Formannskjör Framsóknarflokksins er til marks um að núverandi ástand í þjóðfélagi umber ekki óbreytta stjórnmálaflokka. Pælingar um forystuskipti í Sjálfstæðisflokknum hófust fyrir fund framsóknarmanna en niðurstaðan þar jók líkur á uppstokkun.