Heimildir gegn blaðamönnum vegna byrlunar og símastulds

Þögn og flótti eru viðbrögð fyrrum sakborninga í byrlunar- og símastuldsmálinu. Málið var fellt niður um hádegisbil á fimmtudag með tilkynningu lögreglu. Það voru beygðir og brotnir blaðamenn sem meðtóku boðskapinn enda rúnir trausti og tiltrú. Þórður Snær er hættur blaðamennsku, leitar á náðir Samfylkingar, Aðalsteinn sagðist vonsvikinn, Þóra ítrekar ekki kröfu sína um afsökun frá lögreglu, Ingi Freyr er í felum á RÚV og léttadrengurinn Arnar Þór er stúmm.

Hvers vegna stigu blaðamennirnir ekki sigurdans á götum og torgum umræðunnar og tvíefldust í störfum sínum? Tvær ástæður eru nærtækar. Í fyrsta lagi er bláköld staðreynd að síma skipstjórans var stolið í þágu blaðamanna og afritaður af þeim. Í öðru lagi þora blaðamenn ekki fyrir sitt litla líf að útskýra fyrir almenningi hvað þeim gekk eiginlega til með beita fyrir vagn sinn andlega veikri konu og skipuleggja aðgerð sem minnir meira á hryðjuverk en blaðamennsku. Það voru ekki stoltir fullhugar sem fengu niðurfellda sakamálarannsókn heldur menn sem fara með veggjum.

Kjarninn i niðurfellingu er að afbrot voru framin af hálfu blaðamanna en ekki tókst að sanna óyggjandi hvaða blaðamaður framdi hvaða afbrot. Með því að blaðamenn neituðu að gefa lögreglu upplýsingar tóku þeir glæpinn á sig sem hópur - og sitja uppi með það. Félagar í glæpaklíkum hafa oft þennan háttinn á, einn fyrir alla og allir fyrir einn. Heiðarlegir borgarar sem verða aðilar að sakamáli segja vanalega frá málsatvikum sem best þeir vita. Ekki blaðamenn RSK-miðla. Í yfirlýsingunni segir:

Það er mat Lögreglustjóraembættisins á Norðurlandi eystra að ekki hafi tekist að sanna hver afritaði símann, hvernig og hver afhenti öðrum upplýsingar um einkamálefni brotaþola. Þeir sem birtu fréttir upp úr gögnum símans fengu réttarstöðu sakbornings auk þeirra sem sannað er að höfðu verið í samskiptum við þann sakborning [eiginkonuna fyrrverandi] sem afhenti símann til fjölmiðla. (feitletr. pv]

Páll skipstjóri Steingrímsson fær upplýsingar frá lögreglu um hvaða blaðamenn herjuðu á fárveika þáverandi eiginkonu hans. Hann fær upplýsingar um hvenær blaðamenn hringdu, hve oft og hve lengi var talað. Einnig fær hann eftirrit af hljóðritum samtölum og öðrum gögnum, bæði milli blaðamanna og við konuna. Sérlega upplýsandi verður að sjá hvaða blaðamenn voru í sambandi við konuna fyrir byrlun. Engar líkur eru á að texti/afrit sé af þeim samskiptum; gögnum var skipulega eytt, eins segir í yfirlýsingu lögreglu. En það eitt að símtöl voru á milli konunnar og blaðamanns/blaðamanna fyrir byrlun segir töluverða sögu.

Þau samskiptagögn sem eru komin í umferð hjá fyrrum sakborningum og þolanda eru öll frá ágúst 2021 og yngri. Símtalaskrár frá apríl og maí 2021 gefa upplýsingar hvort og í hve miklum mæli blaðamenn voru í samskiptum við byrlara skipstjórans áður en látið var til skarar skríða 3. maí 2021. Vitað er að Þóra Arnórsdóttir á Kveik keypti í apríl Samsung-símann sem notaður var til að afrita síma skipstjórans.

Heimildirnar sem um ræðir eru gögn sem nýtast vel til að fylla eyðurnar í byrlunar- og símastuldsmálinu með persónum og leikendum. Þar sem um er að ræða heimildir úr lögreglurannsókn þýðir ekkert fyrir fyrrum sakborninga að bera á þær brigður. Þeirra eigin stafrænu spor eru vitnisburðurinn.

Skipstjórinn mun meta þessi gögn og hvort þau gefi tilefni til að kæra niðurfellingu málsins til ríkissaksóknara. Einnig getur hann farið í skaðabótamál fyrir þann miska sem hann og fjölskyldan varð fyrir af hálfu blaðamanna. Meiðyrðamál kemur einnig til álita. Blaðamenn tóku stolin einkasamtöl og skrumskældu þannig að hvítt varð svart eins og samanburður á fréttum og samtölum leiðir í ljós. Hér er aðeins talað um blaðamenn. RÚV og Heimildin (áður Stundin og Kjarninn) bera einnig stórar sakir sem tilefni er til að fá mat dómstóla á. Fjölmiðlar sem stunda glæpi meðfram fréttaflutningi eru vart friðhelgir fyrir skaðabótakröfum.

Tilfallandi kæmi ekki á óvart að fyrrum sakborningar, ásamt RÚV og Heimildinni, myndu gera skipstjóranum sáttartilboð. Vonandi þó ekki. Byrlunar- og símastuldsmálið er þess eðlis að full ástæða er að það verði dagskrá næstu þrjú til fjögur árin. Víðtæka lærdóma má draga af málinu, fyrir blaðamennsku og fjölmiðlun annars vegar og hins vegar opinbera umræðu. 

Stefán: óþarfi að ræða afritun stolins síma á RÚV

Í viðtengdri frétt er viðtal við Stefán Eiríksson útvarpsstjóra RÚV. Þar segir:

„Málið snýr að rann­sókn lög­reglu sem lokið er með niður­fell­ingu máls­ins og þar með lok­um þess, nema þeirri ákvörðun verði snúið við,“ skrif­ar Stefán í skila­boðum til blaðamanns en tek­ur fram að það sé ekk­ert tengt þessu máli sem hann þurfi að ræða.

Í yfirlýsingu sem fylgdi niðurfellingu byrlunar og símastuldsmálins segir lögreglan á Norðurlandi eystra:

Í júlí síðastliðnum upplýsti sakborningur um að hafa afhent fréttamanni RÚV símann í húsnæði RÚV í Reykjavík. Sá hafi kallað til annan starfsmann RÚV sem tók við símanum og fór með hann til þriðja aðila sem hann gat ekki upplýst um hver hefði verið. Þessir starfsmenn RÚV hefðu verið með símann í sólarhring og sakborningur hefði komið daginn eftir á RÚV og fengið símann afhentan aftur.

Stefán útvarpsstjóri segir ,,ekk­ert tengt þessu máli sem hann þurfi að ræða." Útvarpsstjóri telur sjálfsagt að starfsmenn RÚV séu í sambandi við byrlara út í bæ, fái frá honum stolinn síma og afriti með leynd. Taki síðan stolin gögn og komi á framfæri við valda fjölmiðla til að valda miska og meiðingum.

Aðeins leyniþjónustur og hryðjuverkasamtök haga sér með þessum hætti.

Hvað er út í kaffinu á Efstaleiti?

Stefán ætlar ekki að tjá sig um byrlunarmálið

Þórður Snær leitar skjóls í Samfylkingu (staðfest)

Fyrrum sakborningur í byrlunar- og símastuldsmálinu, Þórður Snær Júlíusson, gekk ekki í raðir Pírata, líkt og tilfallandi sagði í gær, heldur Samfylkingu. Nýniðurfelldur sakborningurinn opinberaði í fréttatilkynningu að hann væri genginn til liðs við Kristrúnu og félaga. 

Hvers vegna gengur blaðamaður eins og Þórður Snær í stjórnmálaflokk? Og það daginn eftir að hann fær niðurfellingu á rúmlega tveggja ára stöðu sem sakborningur, grunaður um glæp. Skyldi ætla að hann tvíefldist sem blaðamaður og erjaði sama garð og síðustu áratugi. Hvers vegna, spyr Björn Bjarnason, ,,stjórnmálavæðist" fyrrum sakborningur og ritstjóri?

Hér er ekki öll sagan sögð, ekki frekar en í byrlunar- og símastuldsmálinu. Í tilkynningu Þórðar Snæs, um að hann hefði skráð sig í Samfylkingu, er önnur frétt sem skýrir stjórnmálavæðingu fyrrum sakbornings. Með orðum Þórðar Snæs:

hef ég tilkynnt stjórnendum Morgunvaktarinnar á Rás 1 að ég sé hættur að greina efnahagsmál og samfélag á þeim vettvangi, en það hef ég gert óslitið síðan í byrjun árs 2019. Greiningin á þriðjudag var því sú síðasta. Það passar ekki saman, að mínu viti, að taka þátt í skipulögðu flokksstarfi og sinna því hlutverki.

Þórður Snær hefur haft þann bitling á RÚV að fá greitt verktakalaun fyrir að koma fram vikulega og ræða efnahagsmál. Sem stendur er Þórður Snær atvinnulaus. Er líklegt að hann hafi gefið frá sér RÚV-bitlinginn af frjálsum vilja?

Hafi Þórður Snær um hríð velt fyrir sér stjórnmálaþátttöku, líkt og hann segir i tilkynningu í gær og skráð sig í Samfylkingu, ,,eftir töluverða yfirlegu og fjölmörg samtöl", hvers vegna kvaddi hann ekki hlustendur RÚV síðast liðinn þriðjudag? RÚV-bitlinginn hafði hann haft í fimm ár. Kurteisi hefði verið af hans hálfu að þakka fyrir sig á vettvangi RÚV.

Eina rökrétta skýringin er að hann vissi ekki á þriðjudag að álitsgjöfin í ríkisfjölmiðlinum yrði sú síðasta. Þórður Snær gaf ekki frá sér RÚV-bitlinginn. Bitlingurinn var tekinn af honum. Með tilkynningu um að hann sé orðinn félagi í Samfylkingu býr Þórður Snær til skýringu á uppsögninni.

Samfylkingarmenn hafa ekki beinlínis ruðst fram á opinberan vettvang til að fagna að fyrrum sakborningur sé orðinn félagi í flokknum. Skal engan undra. Með Þórði Snæ fylgir byrlunar- og símastuldsmálið.

Málsvörn Þórðar Snæs í sakamálinu, sem var fellt niður í fyrradag, er efnislega að það er í lagi að blaðamenn taki við stolnum síma manns sem var byrlað. Einnig er til fyrirmyndar að afrita símann á meðan maðurinn liggur meðvitundarlaus á gjörgæslu. Þá er lofsvert að einn fjölmiðill sjái um afritun en sendi gögnin á aðra fjölmiðla til birtingar. Fjölmiðlar mega sem sagt brjóta lög, ljúga og blekkja í blaðamennsku Dodda. Með í málsvarnarpakkanum fylgir að sjálfsagt sé að djöflast á hjónabandi manna og misnota andlega veika.

Ekki er líklegt að margur samfylkingarmaðurinn vilji gera málsvörn Þórðar Snæs að pólitísku stefnumáli.

Trúverðugleiki skilur á milli feigs og ófeigs í blaðamennsku. Þar er fyrrum sakborningur með málsvörn Þórðar Snæs feigur. Honum er nauðugur kostur að stjórnmálavæða sjálfan sig í von um málafylgju við óverjandi málstað.

Tilfallandi hélt í gær að Píratar yrðu fyrir valinu. En fyrrum sakborningur skráði sig í Samfylkinguna. Í leiðinni skráði hann byrlunar- og símastuldsmálið í flokksbækurnar. Glæpaleiti þvær hendur sínar af Þórði Snæ en þá leitar hann eftir hlutverki hjá Samfylkingunni. 

 

 

Glæpir án refsingar, Þórður Snær í framboð fyrir Pírata

Í byrlunar- og símastuldsmálinu voru glæpir framdir, segir í yfirlýsingu lögreglu, en afbrotin voru ýmist fyrnd, ekki er hægt að hengja þau á tiltekna einstaklinga enda gögnum eytt. Þá er einn sakborninganna ekki heill á geði. Afleiðingin er niðurfelling rannsóknar.

Yfirlýsing lögreglunnar er ein mest sakfellandi niðurfelling sakamáls í íslenskri réttarsögu.

Niðurfellinguna notar Þórður Snær Júlíusson fyrrum ritstjóri Kjarnans/Heimildarinnar til að tilkynna framboð til alþingis fyrir Pírata. Ekki er hægt skilja á annan veg þessi orð fyrrum sakbornings, sem DV gerir skil:

Málið hefur breytt sýn minni á samfélagið og hafði áhrif á að ég ákvað að skipta um kúrs í lífinu. Það hefur sýnt mér að ef maður stendur ekki upp og berst fyrir því sem er réttlátt, sanngjarnt og satt, jafnvel þótt að valdamesta fólk landsins sé mótaðilinn, þá gerir það enginn fyrir mann.

Þórður Snær ,,skipti um kúrs í lífinu" í sumar þegar hann varð undir í valdabaráttu hluthafahóps Heimildarinnar og hrökklaðist úr starfi ritstjóra. Núna kennir hann lögreglu um nýjan kúrs með stefnu á þingmennsku sjálfum sér til hagsbóta og lífsviðurværis. Um baráttu undirmálsmannsins gegn ,,valdamesta fólki landsins" er það að segja Doddi stefndi tilfallandi bloggara, sem trauðla telst til valdamanna. Fyrrum sakborningur tapaði málinu. Hæstiréttur staðfesti að blaðamenn eru ekki hafnir yfir aðra í samfélaginu, líkt og sá fyrrverandi heldur.

Framboðsdraumar Þórðar Snæs fá stuðning frá Birni Leví, þingmanni Pírata. Spuni félaganna að lögreglurannsóknin hafi verið tilefnislaus jafngildir að einum þingmanni á alþingi, og öðrum sem stefnir þangað, finnst allt í sóma að byrla til að stela gögnum, þjóni það pólitískum hagsmunum. 

Yfirlýsing lögreglu staðfestir meginfrásögnina af byrlunar- og símastuldsmálinu. Páli skipstjóra Steingrímssyni var byrlað á Akureyri 3. maí 2021 af þáverandi eiginkonu, sem hafði verið í sambandi við blaðamenn. Á meðan skipstjórinn var meðvitundarlaus á gjörgæslu Landsspítalans í Reykjavík, 4. til 6. maí, fór konan með síma eiginmannsins yfir götuna á milli Landsspítala og RÚV á Efstaleiti og afhenti blaðamönnum. Síminn var afritaður á RÚV; þar var unnið með gögnin. Fréttir með vísun í gögnin birtust samtímis í Stundinni og Kjarnanum þann 21. maí 2021. Allir blaðamennirnir gætu hafa brotið af sér gagnvart skipstjóranum, segir í yfirlýsingu lögreglu:

Sakarefni samkvæmt 228. og 229. gr. alm. hgl. lýtur að brotum á friðhelgi einkalífs meðal annars með því að hnýsast í, afrita, sýna, skýra frá, birta eða dreifa í heimildarleysi skjölum, gögnum, myndefni, upplýsingum eða sambærilegu efni um einkamálefni viðkomandi. Þar er afstaða Lögreglustjóraembættisins á Norðurlandi eystra að allir sakborningar í málinu gætu hafa sýnt af sér atferli sem getur flokkast undir brot á framangreindum ákvæðum. [...]

Það er mat Lögreglustjóraembættisins á Norðurlandi eystra að ekki hafi tekist að sanna hver afritaði símann, hvernig og hver afhenti öðrum upplýsingar um einkamálefni brotaþola.

Þórður Snær og aðrir fyrrum sakborningar hafa enga aðra sögu að segja en þá sem rakin er hér að ofan og byggir á yfirlýsingu lögreglu. Blaðamenn komust undan ákæru þar sem ekki tókst að sanna glæpi á tiltekna blaðamenn, segir lögreglan. Í okkar réttarfari eru brotlegir einstaklingar ákærðir, ekki hópar. Sú málsvörn blaðamanna heppnaðist að ljúga með þögninni. Gögnum var eytt til að hylja slóðina, segir lögreglan ennfremur: ,,Ekki tókst að afla fullnægjandi stafrænna gagna þar sem þeim hafði verið eytt..."  

Í gögnum lögreglu, þeim sem þegar hefur dreift til málsaðila, kemur fram að Þóra Arnórsdóttir ritstjóri Kveiks, fór fram á að veika konan léti af hendi einkasíma sinn til manns á vegum Þóru. Samskiptin fóru fram 24. ágúst 2021. Lögreglurannsókn var hafin og blaðamenn höfðu áhyggjur af gögnum í einkasíma veiku konunnar. Þóra skrifaði sms-skilaboð:

Hann vill helst ekki hittast (mjög varkár maður, skiljanlega) en spyr hvort þú treystir honum fyrir símanum einn dag?

Varla vildi Þóra að ,,varkári maðurinn" kæmist í síma konunnar, sem játaði byrlun og þjófnað, til að spila tölvuleik í einn sólarhring?

Morgunblaðið hafði samband við Þórð Snæ, eftir að hann birti framboðsfærslu sína á Facebook, og innti hann eftir frekari viðbrögðum. Í frétt mbl.is segir:

Þórður neitaði að tjá sig frek­ar um málið í sam­tali við mbl.is og vísaði ein­ung­is á færslu sína. 

Ha? Virkilega Þórður Snær? Getur þú ekki gert betur en þetta, sendir frá þér yfirlýsingu og gefur ekki færi á spurningum? Ætlar samt í þingmennsku fyrir Pírata. Enn á flótta.

Þórður Snær þorir ekki að útskýra hvernig fréttin hans um skæruliðadeild Samherja varð til. Honum til upprifjunar er dómur í héraðsdómi Reykjavíkur, í máli Aðalsteins Kjartanssonar gegn tilfallandi. Dómurinn féll í vor og bíður áfrýjunar í landsrétti. Í dómnum segir að tilfallandi hafi

verið heimilt að halda því fram í bloggfærslu sinni að fréttaflutningur blaðamannanna hefði byggst á upplýsingum sem aflað hefði verið með refsiverðum hætti...

Ennfremur, segir í dómnum, er

óumdeilt í málinu að fréttaflutningur stefnanda [Aðalsteins], sem hann hlaut verðlaun fyrir, byggðist að hluta til á gögnum er tilheyrðu Páli Steingrímssyni.  

Þórður Snær fékk verðlaun fyrir sömu frétt og Aðalsteinn. Lögreglan segir fréttir blaðamanna fengnar með byrlun og símastuldi; héraðsdómur staðfestir. En blaðamennirnir segjast ekki hafi gert neitt rangt. Sökin sé öll hjá lögreglunni sem dirfðist í óþökk blaðamanna að rannsaka byrlun, stuld og afritun.

Aðalsteinn tekur til máls á mbl.is og segir vont að lögreglan efist um heilindi hans sem blaðamanns. Saklaus Aðalsteinn var boðaður til yfirheyrslu hjá lögreglu í febrúar 2022. Hann lét ekki ná í sig fyrr en í ágúst sama ár. Þannig haga sér ekki menn með hreinan skjöld.

Páll skipstjóri Steingrímsson á þann kost að kæra niðurfellingu rannsóknarinnar til ríkissaksóknara. Valinkunnur hæstaréttarlögmaður sendi tilfallandi þessa ábendingu:

Athyglisvert að ekki er ákært fyrir hlutdeild í byrlunar og símamáli eins og virðist gráupplagt: „Hver sá maður, sem með liðsinni í orði eða verki, fortölum, hvatningum eða á annan hátt á þátt í því, að brot samkvæmt lögum þessum er framið, skal sæta þeirri refsingu, sem við brotinu er lögð.“ – Vitað er hvert brotið var og hverjir liðsinntu. Það þarf ekki að liggja fyrir hver hinn brotlegi aðalmaður er þegar ákært er fyrir hlutdeild.

Tilfallandi er ólöglærður og ætlar ekki að draga stórar ályktanir. Hitt er öllum ljóst að byrlunar- og símastuldsmálið verður ekki tekið af dagskrá í bráð. Gögnin sem lögregla aflaði eru enn ekki öll komin fram og verður ekki pakkað ofan í skjalageymslu.

Burtséð frá mögulegri kæru til ríkissaksóknara er viðbúið að skipstjórinn höfði einkamál vegna þess miska sem blaðamenn gerðu honum og fjölskyldu hans. Blaðamenn gerðu miskunnarlausa atlögu að skipstjóranum og beittu fyrir vagn sinn fárveikri eiginkonu hans. Tímasetning dómsmáls gæti farið saman við kosningabaráttu Þórðar Snæs að komast á alþingi fyrir Pírata. Gangi Doddanum vel að sannfæra kjósendur að hann sé heiðarlegur maður. 

 

 

 

 

Rannsókn í byrlunar- og símamáli felld niður

Þóra krefst að lögregla biðji sig afsökunar

Þóra Arnórsdóttir var fyrir skemmstu í sinni þriðju skýrslutöku hjá lögreglu vegna rannsóknar á byrlunar- og símastuldsmálinu. Er lögregla kallar sakborning í þriðja sinn til yfirheyrslu er sjaldgæft að sakborningur sæti ekki ákæru.

Þóra, sem var ritstjóri Kveiks á RÚV, birti enga frétt upp úr síma Páls skipstjóra. Þáttur Þóru í byrlun- og símastuldi var annar en að segja fréttir. Eins og kom fram í bloggi gærdagsins var stolinn sími afhentur RÚV síðdegis 4. maí 2021. Á RÚV var vitað að sími skipstjórans væri væntanlegur. Ráðstafanir voru gerðar fyrir byrlun og stuld. Þóra keypti í apríl Samsung-síma sömu gerðar og sími skipstjórans.

Hvernig gat Þóra vitað hvernig símtæki Páll skipstjóri notaði? Nú, vitanlega fékk hún upplýsingar frá eiginkonu skipstjórans, sem játað hefur að byrla, stela og afhenta síma til Þóru. Afritunarsími af réttri gerð varð að vera til taks er sími skipstjórans kæmi í hús. Það varð að vinna hratt.

Skipulagið gekk út á að afrita síma skipstjórans og skila símtæki hans tilbaka án þess að hann yrði þess var. Rænulaus maður í öndunarvél veit hvorki í þennan heim né annan. Á RÚV var síminn kvöldið og nóttina 4. til 5. maí. Um morguninn fékk eiginkonan þáverandi símtækið afhent og fór með það yfir götuna á gjörgæslu Landsspítala. Eins og ráð var fyrir gert.

Hvers vegna birti Þóra enga frétt á RÚV upp úr símanum? Jú, til að enginn grunur félli á ríkisfjölmiðilinn. Efnið var viðkvæmt og snúið úrvinnslu. Um var að ræða persónuleg gögn, samtöl og sms-skeyti til og frá Páli skipstjóra. Flest samskiptin voru við Örnu McClure þáverandi yfirlögfræðing Samherja. Þau tvö töldu að fyrirtækið stæði sig ekki í stykkinu að verjast árásum RSK-miðla í Namibíumálinu. Til að sýna að um trúverðuga heimild væri að ræða varð að birta skjáskot af samtölum í síma skipstjórans. Það kæmi ekki vel út fyrir RÚV að birta skjáskot úr stolnum síma - jafnvel þótt símtæki hefði verið skilað tilbaka. Einhver gæti spurt hvernig upplýsingarnar komust í hendur RÚV. Um jaðarmiðla, Stundina og Kjarnann, gildir annað. Á jaðrinum þrífst subbuskapur.

Mikilvægast var þó annað atriði. Þar sem afritunin fór fram á Efstaleiti varð að búa til fjarlægð milli glæps og frétta. Frá upphafi gekk skipulagið út á að Stundin og Kjarninn flyttu fréttir úr símanum. Aðalsteinn Kjartansson fréttamaður Þóru á Kveik var fluttur á Stundina 30. apríl 2021, sem systir hans Ingibjörg ritstýrði, þrem dögum fyrir byrlun. Á Kjarnanum var Þórður Snær ritstjóri tilbúinn að taka við stolnum gögnum fengnum með byrlun. Á ferlisskrá Þórðar Snæs eru persónuárásir sem sýna siðferði á lágu plani. Kjarnyrtur vílar ekki fyrir sér að fara í manninn þegar verðlaun eru í boði.

Skipulagið gerði ráð fyrir að fréttirnar birtust samtímis á Stundinni og Kjarnanum. Það gekk eftir, miðlarnir tveir birtu morguninn 21. maí 2021 frétt þar sem ,,skæruliðadeild Samherja" er í báðum fyrirsögnum. Í raun er þetta sama fréttin í tveim útgáfum. Líklegast er að báðar útgáfur hafi verið skrifaðar á Efstaleiti. 

Þóra þóttist koma af fjöllum þegar hún sá fréttir úr síma sem hún hafði afritað. Hún deildi frétt Aðalsteins á Stundinni á Facebook með eftirfarandi athugasemd:

Mér er eiginlega þvert um geð að deila þessu. En stundum þarf að gera fleira en gott þykir.

Samkvæmt skipulagi var fréttastofa RÚV ræst út til að reka hljóðnema upp í mann og annan, einkum stjórnmálamenn, og spyrja með þjósti hvort ekki væru voðalegar þessar fréttir sem Stundin og Kjarninn sögðu af skæruliðadeild Samherja.

Eins og til var stofnað reis reiðibylgja í samfélaginu. En hvers vegna, hvert var raunverulegt tilefni? Sex dögum eftir að Stundin og Kjarninn birtu Þóru-fréttir tók RÚV saman hvað þessi ægilega skæruliðadeild hafði á samviskunni. Hér er samantektin:

Á meðal þess sem skæruliðadeildin gerði, samkvæmt því sem kemur fram í samtölum þeirra, var að skrifa greinar og birta í fjölmiðlum í nafni skipstjóra hjá Samherja. Reynt var að hafa áhrif á formannskjör í Blaðamannafélagi Íslands og prófkjör Sjálfstæðisflokksins í Norðausturkjördæmi og Kristjáni Þór Júlíussyni, sjávarútvegs- og landbúnaðarráðherra, var lýst sem „þeirra manni“. 

Upplýsingum var safnað um blaðamenn, reynt að gera þá ótrúverðuga og jafnvel vanhæfa til að fjalla áfram um Samherja og það var meira að segja haft samband við ritstjóra blaðsins Dimmalætting í Færeyjum í þeim yfirlýsta tilgangi að reyna að rægja færeyskt fréttafólk. 

Hallgrímur Helgason rithöfundur blandaðist líka í málið þegar skæruliðadeildin ræddi um að koma á hann höggi vegna Teslu...

Þetta var allt og sumt, samkvæmt RÚV. Páll skipstjóri slúðraði laust og fast við félaga sína um hvað þessi og hinn blaðamaðurinn var ómerkilegur. Líkt og menn, sem þekkja vinnubrögð RSK-miðla, gera í einkasamtölum. Allt eru þetta nauðaómerkileg atriði. Aldrei var skipstjórinn kærður fyrir eitt eða neitt sem hann lét út úr sér í þessum samtölum enda einkamál hans og viðmælenda. Enn síður að lögreglurannsókn hafi verið sett í gang til að rannsaka þann höfuðglæp skipstjórans að fá aðstoð við textagerð.

En til að ná þessum upplýsingum gerðust blaðamenn hjónadjöflar af verstu sort. Andlega veik kona var misnotuð, skipstjóranum byrlað svo hann var nær dauða en lífi og síma hans stolið til afritunar. Óhæfuverk til að fjölmiðlar gætu gert úlfalda úr mýflugu. Eða, öllu heldur, Teslu úr druslu Hallgríms.

Stoltir óhæfublaðamenn fengu verðlaun fyrir reiðibylgjuna sem þeir náðu að láta rísa, að vísu frá félagi með skattsvikara sem formann.

Páll skipstjóri er sakaður um að draga úr trúverðugleika blaðamanna. Hver er trúverðugleiki blaðamanna sem eiga beina eða óbeina aðild að byrlun og stuldi? Blaðamennirnir vita sjálfir að vinnubrögð þeirra eru óhæfa og óverjandi. Þess vegna grjóthalda þeir kjafti, bæði í skýrslutöku hjá lögreglu og í umræðunni. Þórður Snær er orðinn fyrrverandi ritstjóri og Aðalsteinn skrifar varla stafkrók síðustu mánuði. Útgáfan, Heimildin, stofnuð með sameiningu Stundarinnar og Kjarnans, er rúin trausti og lesendum. Óhæfublaðamenn eru einskins nýtir til að segja fréttir sem ætlast er til að almenningur leggi trúnað á.

Af Þóru er það að segja að hún krefst þess að lögreglan biðji sig afsökunar. Í gær náði Mannlíf tali af sakborningnum sem er í útlöndum að jafna sig eftir þriðju yfirheyrsluna. Sennilega náði Mannlíf sambandi við Þóru undir fölsku flaggi, t.d. að ræða virkjunarmál. Hún er vör um sig, veitir aðeins vinveittum blaðamönnum viðtal og alls ekki um sakamálið. Svolítið sérstakt að vera upplýsingafulltrúi ríkisfyrirtækis, Landsvirkjunar, en á flótta undan blaðamönnum. Í Mannlífi er frásögnin svohljóðandi:

 „Veistu það, ég er á Ítalíu,“ var það fyrsta sem Þóra sagði í símtalinu við Mannlíf og hélt svo áfram: „En eins og ég sagði hjá lögreglunni þá er kominn tími til að hún biðjist afsökunar á sínum vinnubrögðum. Það er það eina sem ég hef um þetta að segja,“ sagði Þóra og sleit samtalinu.

Þóra kveikir ekki að til að lögreglan svo mikið sem íhugi að biðjast afsökunar þarf Þóra að segja sína hlið á málinu. Útskýra hver aðkoma hennar er að málinu og í hverju misskilningurinn sé fólginn. En það hefur hún ekki gert, hvorki hjá lögreglu né í umræðunni og sennilega ekki gagnvart vinnuveitendum, RÚV og Landsvirkjun. Er fyrrum sjónvarsfréttamaður og forsetaframbjóðandi þó vel hagvanur í umræðunni og ætti að geta komið fyrir sig orði. En það eina sem kemur úr hennar ranni er frekjuleg krafa: lögreglan á að biðja mig afsökunar. Á hverju? Að rannsaka byrlun og þjófnað í þágu blaðamanna?

Lesi maður yfirheyrsluskýrslur, og það hefur tilfallandi gert, birtist þar harðsvíraður einstaklingur sem í engu svarar um gjörðir sínar vorið 2021 þegar andlega veik kona, í reglulegum samskiptum við Þóru, byrlaði eiginmanni sínum, stal síma hans og færði ritstjóra Kveiks til afritunar.

Þóra var ekki í hlutverki blaðamanns vorið 2021. Hún skipulagði og hrinti í framkvæmd ljótustu aðför að hjónabandi, heilsu og orðspori saklausra, sem sést hefur í annálum fjölmiðla á Íslandi. En það er óvíst að frúin á Glæpaleiti sæti ákæru. Nánar um það á morgun. 

 

 

Arnar, Þóra og þriðji maðurinn á RÚV, upptaka af játningu

Tilfallandi fékk upptöku af játningu fyrrum eiginkonu Páls skipstjóra Steingrímssonar þar sem hún lýsir því hvernig hún þann 4. maí 2021 afhenti Arnari Þórissyni starfsmanni RÚV síma skipstjórans. Hér er endurrit upptökunnar þar sem afhending símans er rædd:

Eiginkonan: Ég sest þarna niður með þessum manni, þessum Arnari, og hann fer fram og nær í Þóru [Arnórsdóttur, ritstjóra Kveiks]. Þóra kemur þarna og við förum öll þrjú inn á aðra skrifstofu. Þar er maður sem tók við símanum, sem ég veit ekkert hver er.

Viðmælandi:Sem þú veist ekkert hver er?

Eiginkonan: Nei, og ég fór daginn eftir og sótti símann.

[...]

Viðmælandi: Þessi þriðji maður, tók hann við símanum úr höndunum á Arnari?

Eiginkonan: Þóru.

Viðmælandi: Arnar tekur við símanum frá þér og lætur Þóru fá hann...

Eiginkonan:... og Þóra lætur þennan mann hafa símann.

Upptakan er frá í sumar. Í framhaldi var eiginkonan fyrrverandi boðuð í skýrslutöku lögreglu þar sem hún staðfesti frásögnina. Í fyrri yfirheyrslum hjá lögreglu, sú fyrsta var 4. október 2021, hafði konan neitað að tjá sig um samskiptin við starfsmenn RÚV. Eftir að lögregla hafði yfirfarið upplýsingar og borið saman við önnur gögn var Arnar Þórisson boðaður til yfirheyrslu með stöðu sakbornings.

Arnar er enn starfsmaður RÚV. Þóra, sem var yfirmaður hans, hætti skyndilega störfum í febrúar á síðasta ári. Tilkynning RÚV um starfslok var fáorð og sagði ekki raunverulega ástæðu brotthvarfs Þóru sem hafði starfað í aldarfjórðung á RÚV. Ástæðan var að lögreglurannsókn leiddi í ljós að Þóra hafði keypt Samsung-síma, samskonar og síma Páls skipstjóra, áður en byrlun og stuldur fóru fram. Þóra keypti Samsung-símann fyrir hönd RÚV í apríl 2021 en skipstjóranum var byrlað 3. maí 2021.

Flogið var með skipstjórann í sjúkraflugi frá Akureyri til Reykjavíkur og hann lagður í öndunarvél á gjörgæslu Landsspítalans. Á meðan Páll skipstjóri var meðvitundarlaus fór eiginkonan með símann á Efstaleiti, steinsnar frá Landsspítalanum. Þar var sími skipstjórans afritaður á Samsung-síma Þóru. Daginn eftir fær konan símann tilbaka og skilar honum á sjúkrabeð skipstjórans, sem er enn meðvitundarlaus. Skipulagið gerði ráð fyrir að Páll skipstjóri yrði þess ekki var að sími hans var í þjófahöndum á meðan hann var rænulaus á gjörgæslu og barðist fyrir lífi sínu.

Þóra og RÚV frumbirtu engar fréttir upp úr síma skipstjórans. En það gerðu aftur Stundin og Kjarninn. Fréttir Stundarinnar og Kjarnans birtust samtímis morguninn 21. maí. Án upplýsinga frá RÚV hefðu engar fréttir úr síma skipstjórans birst í Stundinni og Kjarnanum. Einn sakborninga, Aðalsteinn Kjartansson, er skráður höfundur fréttarinnar á Stundinni. Aðalsteinn var undirmaður Þóru á Kveik en skipti skyndilega um starf 30. apríl 2021, þrem dögum fyrir byrlun skipstjórans.

Hálft fjórða ár er byrlunar- og símastuldsmálið á borði lögreglu. Tafir á rannsókninni stafa ekki síst af blaðamönnum sem neituðu að mæta í yfirheyrslu. Aðalsteinn, Þórður Snær Júlíusson, Arnar Þór Ingólfsson og Þóra Arnórsdóttir voru boðuð í yfirheyrslu í febrúar 2022 en mættu ekki fyrr en í ágúst og september. 

Er ekki kominn tími til að RÚV geri hreint fyrir sínum dyrum, líkt og Morgunblaðið hvatti til í leiðara um helgina? Eða segir í reglum Stefáns útvarpsstjóra að eitt hlutverk ríkisfjölmiðilsins sé að tefja framgang réttvísinnar?

Reglur um rætni á RÚV

Um helgina, sjá hér og hér, sagði tilfallandi frá dánarfrétt RÚV um Benedikt heitinn Sveinsson, og viðbrögðum við rætnum athugasemdum í RÚV-fréttinni sem þjónuðu þeim tilgangi að ófrægja og meiða. Heiðar Örn fréttastjóri skrifaði texta sem hann afritaði og límdi inn í nokkra tölvupósta og réttlætti ærumeiðingar. Nú ber svo við að Stefán útvarpsstjóri lætur svo lítið að svara einum tölvupósti vegna málsins. Stefán hyggst setja reglur um leyfða rætni á RÚV. 

Í svari Stefáns er játning, óbein að vísu, að andlátsfregn RÚV sé óverjandi. Stefán biðst þó ekki afsökunar á atlögu fréttastofu að manni er lagði í sína hinstu för.

Lítum fyrst á tölvupóstinn sem var sendur á Stefán um hádegisbil á sunnudag. Þar skrifar maður sem starfaði á RÚV og hefur borið blak af ríkisfjölmiðlinum - þangað til núna. Maðurinn þekkir vel til starfa Benedikts heitins. Hann skrifar:

Eftir þriggja sólarhringa meðgöngu get ég ekki afborið að sitja þegjandi undir fréttaflutningi Ríkisútvarpsins þann 19. september síðastliðinn af andláti Benedikts Sveinssonar, lögfræðings. Sem fyrrum launamaður og þáttastjórnandi hjá Ríkisútvarpinu fyrir um hálfri öld og af kynnum mínum af því mikilhæfa og faglega fólki, sem ég kynntist þar á bæ á þeim tíma, hef ég borið sterkar taugar til stofnunarinnar og nú í seinni tíð varið hana af fremsta megni, þegar að henni hefur verið vegið. Þar verða nú kaflaskil þó að léttvæg geti talist.

Í morgunfréttatíma Ríkisútvarpsins framangreindan dag var greint frá andláti Benedikts á skýran og hlutlægan hátt [hér er átt við leiðrétta veffrétt, innsk. pv]. Í hádegisfréttum sama dag var á hinn bóginn talin ástæða til þess að bæta um betur og greina því til viðbótar sérstaklega frá því og engu öðru að hinn látni hafi haft óbein áhrif á stjórnmálin með því að kaupa hlutabréf í Íslandsbanka, sem Alþingi fól syni hans að selja, og að skrifa upp á meðmæli með umsókn dæmds kynferðisafbrotamanns um uppreist æru. Hvernig má það vera að Ríkisútvarpið skuli nú á tímum, þegar menn geta leitað sér æðri menntunar á sviði fréttamennsku, hafa á að skipa þvílíkum starfskrafti, sem hefur þetta eitt fram að færa frá eigin brjósti, þegar greint er frá andláti sómakærs manns á níræðisaldri sem hefur æði margt af mörkum lagt í þjóðarþágu á starfsævi sinni. Ekkert annað hafði Ríkisútvarpið til mála að leggja til viðbótar fyrri fréttafrásögn [sem tekin var úr Morgunblaðinu, innsk. pv]. Hvílík forsmán af hálfu ríkisfyrirtækisins. Og það sem verra er þá verður hún þeim mun meiri, þegar litið er til þess að því skuli bera lögum samkvæmt „að rækja fjölbreytt hlutverk sitt af fagmennsku, metnaði, heiðarleika og virðingu.”

Skömm Ríkisútvarpsins er mikil og á henni bera stjórn, útvarpsstjóri og fréttastjóri ótvíræða ábyrgð. Lítilsigldur fréttamaðurinn, höfundur textans, er svo aumkunarverður að ekki er einu sinni hægt að eyða á hann frekari orðum. Framkoma þessi og dómgreindarleysi af hálfu Ríkisútvarpsins er á hinn bóginn með þeim hætti, að manni er gjörsamlega misboðið og verður algerlega fyrirmunað að skilja réttmæti þess að ríkisvaldið skikki skattgreiðendur þessa lands til að halda uppi vinnubrögðum af þessu tagi.

Stefán hafði fengið tölvupósta af sama tilefni allt frá fyrir hádegi á fimmtudag síðast liðinn en látið Heiðar Örn fréttastjóra um að svara. Heiðar Örn varði vinnubrögð fréttastofu, sagði þau réttmæt. Annað hljóð er í strokki Stefáns í hádeginu á sunnudag. Hann viðurkennir að ómakleg og rætin ummæli fréttastofu en ætlar ekki að biðjast afsökunar á þeim. Skoðum svar Stefáns í heild:

Sæll [nafn fellt út] og þakka þér fyrir póstinn og þær athugasemdir og ábendingar sem þar er að finna.

Fréttastofan hefur fengið þónokkrar athugasemdir og kvartanir út af efnistökum og framsetningu umræddrar fréttar. Yfir þær athugasemdir hefur verið farið og texti í veffrétt var lagfærður í kjölfarið. Þá hefur fréttastjóri ákveðið að bregðast við framangreindri gagnrýni með því að setja saman formleg viðmið um ritun og birtingu andlátsfrétta, efnistök þeirra og framsetningu.

Með kveðju,

Stefán Eiríksson

RÚV játar mistök með lagfæringu á fréttinni. Mistökin eru það alvarleg að gefin verða út ,,formleg viðmið" um leyfða rætni í fréttum. Á normal ritstjórnum þarf ekki að stafsetja ofan í fréttmenn að nýlátnum skuli sýnd sú virðing að ata þá ekki auri. En það er ekkert normalt á Efstaleiti. Stjórnandinn þar, Stefán Eiríksson, viðurkennir í einu orðinu alvarleg mistök en neitar að biðjast afsökunar á þeim. Einhver þarf að vekja athygli útvarpsstjóra á að hann stýrir ekki ríkisfjölmiðli með lögheimili í Norður-Kóreu.   

Morgunblaðið skorar á Stefán útvarpsstjóra

Byrlunar- og símastuldsmálið er viðfangsefni leiðara Morgunblaðsins um helgina. Einkum sá þáttur er snýr að RÚV.

Leiðarinn segir að sakborningar í málinu tönnlast á að þeir verji heimildarmann sinn með þögninni, bæði í umræðunni og í skýrslutöku lögreglu. En lögreglan hefur aldrei spurt blaðamenn um heimildarmann. Tilfallandi hefur lesið allar lögregluskýrslur, sem komnar eru til sakborninga og brotaþola, og aldrei spyr lögreglan um heimildarmann.

Hvers vegna?

Jú, lögreglan veit hver heimildarmaðurinn er. Í greinargerð lögreglu frá 23. febrúar 2022, lögð fram í opinberu dómsmáli, sem einn sakborninga, Aðalsteinn Kjartansson, höfðaði segir:

Í þessu máli er engin þörf á að fjalla um heimild fjölmiðlamanna til að vernda heimildarmenn sína. Lögreglan veit hver heimildarmaðurinn er. Heimildarmaðurinn er X.

X er fyrrum eiginkona Páls skipstjóra Steingrímssonar. Hún hefur játað að hafa byrlað eiginmanni sínum, stolið síma hans og fært blaðamönnum. Eftir afritun símans á Efstaleiti, höfuðstöðvum RÚV, fór konan með símann yfir Bústaðarveg og skilaði á sjúkrabeð eiginmannsins, sem var í lífshættu á gjörgæslu Landsspítalans. Konan glímir við alvarleg andleg veikindi.

Þegar blaðamennirnir, sakborningarnir, segjast þegja til að koma ekki upp um heimildarmann sinn eru þeir að blekkja. Eins og segir í leiðara Morgunblaðsins:

Blaðamönnum ber að verja heimildarmenn, en vafamál hvort það eigi við þegar lögreglu er kunnugt um hver hann er og rannsakar ekki þann þátt málsins.

Leiðarinn tekur sérstaklega fyrir þátt RÚV í málinu. Engin frumfrétt með vísun í gögn úr síma Páls skipstjóra birtist í RÚV. Stundin og Kjarninn birtu fréttirnar, samtímis morguninn 21. maí 2021. Um þennan hluta málsins segir Morgunblaðið:

Vernd heimildarmanna frétta, sem aldrei voru sagðar, er ekki góð ástæða þess að neita að tjá sig um sakamál. Málið flækist enn ef rétt  reynist að fréttamenn Rúv. hafi  komið gögnunum til annarra miðla. Þá mætti spyrja fyrir hvern þeir hafi í raun verið að vinna, en aðallega þó hvaða heimildarmenn þeir þykist vera að verja með þögninni? Sjálfa sig?

Leiðarinn hittir á auman blett í málsvörn sakborninga. Blaðamenn á RÚV líta á sjálfa sig sem heimildarmenn blaðamanna á Stundinni og Kjarnanum. Með þessum fyrirslætti reyna þeir að komast undan réttvísinni. Lögin um vernd heimildarmann voru ekki sett til að einn blaðamaður geti verið heimildarmaður annars blaðamanns og þannig notið lagaverndar í refsimáli.

Morgunblaðið áréttar að blaðamenn þjóna mikilvægu hlutverki í samfélaginu. Með þessum fyrirvara:

Þeim [blaðamönnum] er samt ekki heimilt að fara út fyrir ramma laganna eða vera naumir á hið sanna. Það þekkja fáir betur en Stefán Eiríksson útvarpsstjóri, sem sjálfur er fyrrverandi lögreglustjóri. Hvernig sem í málinu liggur er löngu tímabært að Ríkisútvarpið geri hreint fyrir sínum dyrum.

Áskorun Morgunblaðsins til Stefáns útvarpsstjóra að upplýsa vitneskju innanhúss á Efstaleiti um byrlunar- og símastuldsmálið hlýtur að hafa þær afleiðingar að fyrrum lögreglustjóri taki á sig rögg. Yfirmaður ríkisfjölmiðils getur ekki verið þekktur fyrir annað en að bera almannahag fyrir brjósti. 

 

 

 

RÚV einangrast, skrif ættingja og vina

Bloggið í gær, RÚV vegur að nýlátnum manni, er það mest lesna í 20 ára sögu Tilfallandi athugasemda. Viðbrögðin eru öll á einn veg. Fólk skilur ekki hvað RÚV gengur til með rætnum athugasemdum í andlátsfregn. Frétt RÚV birtist í morgunsárið á fimmtudag og var flutt í hádegisfréttum sama dag. Strax um morguninn höfðu vinir og ættingjar Benedikts heitins Sveinssonar samband við Stefán Eiríksson útvarpsstjóra og Heiðar Örn Sigurfinnsson fréttastjóra.

Tilfallandi fékk leyfi til að birta dæmi um tölvupósta sem kurteist en ákveðið benda á að hér hafi RÚV farið yfir öll velsæmismörk. Enginn tölvupóstanna er frá kjarnafjölskyldu Benedikts heitins. Persónugreinanlegar upplýsingar eru felldar út.

Stefán Eiríksson og Heiðar Örn Sigurfinnsson
Ég get ekki orða bundist yfir lágkúru Ríkisútvarpsins í fréttaflutningi af andláti [ættingja] míns, Benedikts Sveinssonar. Að fréttastofan skuli tilkynna andlát hans og í sömu andrá nefna barnaníðing til sögunnar er með ólíkindum. Annað hvort stafar þetta af lélegum vinnubrögðum fréttamannanna Brynjólfs Þórs Guðmundssonar og Markúsar Þ. Þórhallssonar eða af getuleysi þeirra til að skilja á milli pólitíkur og starfa sinna. Hvort sem er þá eigið þið, Stefán og Heiðar, að hafa manndóm til að biðja fjölskyldu Benedikts Sveinssonar opinberlega afsökunar á þessari framkomu fyrir hönd RÚV. Þar breytir engu þótt búið sé að breyta fréttinni á vef RÚV enda var upprunaleg útgáfa hennar lesin í hádegisfréttum.
Virðingarfyllst

 

Ágæti Útvarpsstjóri
Frétt um andlát Benedikts Sveinssonar í hádegisfréttum í dag finnst mér vera svo ósmekkleg og svo langt fyrir neðan virðingu Útvarps allra landsmanna að engu tali tekur.

Að kasta rýrð á látinn mann á meðan hann hefur ekki einu sinni fengið greftrun er ekki siðaðra manna háttur. Það er ósmekklegt í meira lagi.

Ég hef verið hlustandi RÚV í hartnær 80 ár og verð að viðurkenna að ég minnist tæplega svona lágkúru og að viðeigandi fréttamenn hugi ekki örlítið að virðingu við látinn sómamann, fjölskyldu hans og vini og það innan við tveimur dögum eftir andlátið.

Mér finnst augljóst, að þú, sem æðsti maður Útvarpsins, biðjist afsökunar fyrir hönd fréttamanna og/eða fréttastofunnar.
Með virðingu

Góðan dag Stefán og Heiðar Örn.
Oft hef ég furðað mig, og stöku sinnum hneykslast en  nú get ég ekki orða bundist yfir umfjöllun fréttastofu RÚV - að þessu sinni yfir umfjöllun í hádegisfréttum útvarps um andlát Benedikts Sveinssonar. Einhverra hluta vegna þótti fréttaskrifara Ríkisútvarpsins fara vel á því í örstuttri - kannski 40 sekúndna langri umfjöllun um andlát Benedikts að spyrða hann við dæmdan kynferðisafbrotamann. Það þykir mér óviðeigandi og ómaklegt.

Við [nafn fellt út], eiginkona mín, hlustuðum á þetta í forundran og veltum fyrir okkur hversu langt pólitísk óvild einstakra manna á Ríkisútvarpinu í garð Sjálfstæðisflokksins, og ekki síst í garð Bjarna Benediktssonar, getur dregið menn í foraðið. Býsna langt greinilega.

Ef málið tengdist mér persónulega - ef hér væri um að ræða föður minn - myndi ég fara fram á opinbera afsökunarbeiðni.

Fyrir utan hvernig umfjöllun Ríkisútvarpsins lítilsvirðir minningu nýlátins manns og skapar að ósekju hugrenningatengsl hjá hlustendum Ríkisútvarpsins milli Benedikts Sveinssonar og "dæmds kynferðisafbrotamanns" - nokkuð sem nær ómögulegt er að verjast eða leiðrétta jafnvel þótt raunveruleg málsatvik fengju einhverja umfjöllun - ýtir þess háttar framferði Ríkisútvarpsins undir það eitraða andrúmsloft sem við búum við í opinberri umræðu og fælir marga hæfa einstaklinga frá því að taka þátt og gefa kost á sér í pólitísk embætti. Allt er þetta í litlu samræmi við hlutverk og tilgang Ríkisútvarpsins.
Virðingarfyllst.

Þrátt fyrir tölvupóstana lét RÚV ekki segjast og hélt til streitu að ríkisfjölmiðlinum væri i sjálfsvald sett að fjalla um nýlátinn mann á þann hátt sem lagt var upp með á fimmtudag. Heiðar Örn skrifaði staðlað svarbréf við þessum tölvupóstum, og öðrum, og varði gjörninginn, sjá blogg gærdagsins. Stefán útvarpsstjóri svarar ekki.

Á Efstaleiti er ekki allt í lagi.

 

 

 

RÚV vegur að nýlátnum manni

Almenna reglan í íslenskum fjölmiðlum er að andlátsfregnir eru hlutlægar og tillitssamar, gefa yfirlit yfir fjölskyldu og lífshlaup hins látna. Andlátsfregn er fyrsta fréttin um að samborgari hafi fallið frá. Ættingjar syrgja, vinir minnast. Engin skylda er á fjölmiðlum að birta dánarfrétt, heldur valkvætt. RÚV gerði frétt um andlát Benedikts Sveinssonar lögmanns sem var allt annað en hlutlæg og tillitssöm, sýndi þvert á móti ríkan vilja til að valda miska.

RÚV tók viðtengda andlátsfregn Morgunblaðsins og spann við hana ósmekklegum athugasemdum til að réttlæta fyrri atlögu að mannorði Benedikts heitins og koma höggi á son hans, Bjarna forsætisráðherra.

Aðstandendur Benedikts höfðu samband við fréttastofu RÚV og fóru fram á leiðréttingu og afsökunarbeiðni. Áður en þau samskipti verða rakin er rétt að huga að forsögunni, fyrstu atlögunni að orðspori manns sem féll frá í vikunni.

Haustið 2017 er Bjarni Benediktsson forsætisráðherra í ríkisstjórn Sjálfstæðisflokks, Viðreisnar og Bjartrar framtíðar. Veruleg ókyrrð var í stjórnmálum, ríkisstjórn Sigmundar Davíðs hafði fallið árið áður. 

Síðdegis 14. september 2017 birtir RÚV frétt með fyrirsögninni Faðir forsætisráðherra ábyrgðist barnaníðing. Fyrirsögnin staðhæfir í einn stað að Benedikt axli ábyrgð á barnaníðingi. Í annan stað gefur fyrirsögn til kynna að Benedikt starfi í umboði sonar síns. Hvorugt er rétt. Benedikt hafði skrifað undir beiðni manns um uppreist æru. Maðurinn hafði 13 árum áður verið dæmdur fyrir kynferðisbrot gegn stjúpdóttur sinni. Í réttarríki axla menn ábyrgð á afbrotum með refsingu. Þeir sem skrifa undir beiðni brotamanns, sem tekið hefur út sína refsingu, að hann fái uppreist æru, eru meðmælendur formlegrar beiðni að sá dæmdi fái á ný borgaraleg réttindi sem hann missti við dóminn. Löng hefð var fyrir þessari málsmeðferð.

Nú má deila um hvort Benedikt hefði átt að skrifa undir beiðni dæmds manns að fá uppreist æru. Líkt og kemur fram í yfirlýsingu hans, í lok fréttarinnar auðvitað, er um að ræða mann tengdan kunningjafólki og hafði maðurinn annað slagið beðið Benedikt ásjár - m.a. þessa undirskrift. En að Benedikt þar með ábyrgist barnaníðing er stílfærsla sem ekki stenst skoðun. Enn langsóttara er að gefa til kynna Benedikt hafi skrifað undir í umboði Bjarna forsætisráðherra.

Bellibragð RÚV heppnaðist. Daginn eftir fréttina um Benedikt var ríkisstjórn Bjarna fallin, eins og aðgerðamiðstöðin á Efstaleiti sagði frá sigri hrósandi.

Atburðirnir haustið 2017 eru sagnfræði. Benedikt lést síðast liðið þriðjudagskvöld, dánarfréttin var í fimmtudagsútgáfu Morgunblaðsins. Fréttamenn RÚV tóku frétt Morgunblaðsins og bættu inn í hana frásögnina frá 2017 um undirskrift Benedikts á skjal dæmds manns er beiddist uppreistar æru. Aðstandendur höfðu samband við Stefán útvarpsstjóra og Heiðar Örn fréttastjóra og gerðu athugasemdir við óboðlega framsetningu í andlátsfregn. Undir hádegi var fregnin leiðrétt til að gera hana minna meiðandi. Í hádegisfréttum er þó ekki lagfært meira en svo að nýlátum manni er spyrt við kynferðisbrotamann. Í leiðréttri útgáfu á netinu er efnisgreinin, sem um ræðir, með eftirfarandi upphaf:

Benedikt hafði mikil óbein áhrif á stjórnmál síðasta áratug. Þar bar hæst þegar ríkisstjórn Bjarna, sonar hans, sprakk á haustdögum 2017 innan við ári...  

Benedikt hafði hvorki bein né óbein áhrif á stjórnmálin haustið 2017. Hann var löngu hættur afskiptum af stjórnmálum, eins og kemur fram í yfirliti Morgunblaðsins. Aðgerðafréttamennska RÚV hafði aftur veruleg áhrif, líkt og rakið er hér að ofan.

Stefán útvarpsstjóri svaraði ekki tölvupóstum vegna málsins, eftir því sem næst verður komist. Heiðar Örn skrifaði á hinn bóginn einum aðstandanda eftirfarandi:

Það er mikilvægt að hafa í huga að RÚV flytur ekki minningargreinar um látið fólk en segir hins vegar stundum frá andláti fólks - þá aðallega fólks sem hefur sett svip sinn á samtíð sína. Þegar slíkar fréttir eru sagðar þarf að setja hlutina í samhengi - rifja upp hvernig viðkomandi hafði áhrif á samtíð sína, bein eða óbein. Í þessu tilfelli er ekki hægt að líta fram hjá því að óbein áhrif Benedikts heitins á stjórnmálasöguna voru talsverð. Með því að taka þetta fram er ekki verið að kasta rýrð á látinn mann heldur er einungis verið að rifja upp staðreyndir sem voru mikið í fréttum á sínum tíma. (feitletr. pv)

RÚV valdi sértækt samhengi til að varpa rýrð á nýlátinn mann. Samhengið valdi RÚV til að réttlæta fyrri atlögu að Benedikt heitum Sveinssyni. Staðreyndirnar sem fréttastofan teflir fram eru handvaldar til að ófrægja og meiða. Vinnubrögð ríkisfjölmiðilsins eru til háborinnar skammar.

 

 

Andlát: Benedikt Sveinsson