Sígildi stjórnmála: 10 ára goðadeila Davíðs og Ólafs Ragnars

Tíu ár eru síðan Ólafur Ragnar Grímsson forseti neitaði að skrifa undir fjölmiðlalög ríkisstjórnar Davíðs Oddssonar. Fjölmiðlalögin áttu að takmarka veldi auðmanna, einkum Jóns Ásgeirs Jóhannessonar, sem átti stærstan hlut fjölmiðla í landinu.

Synjun Ólafs Ragnars á fjölmiðlalögum staðfesti yfirvald auðmanna sem fóru sínu fram hvað sem leið lögum og reglum. Afleiðingin birtist í hruninu fjórum árum síðar.

Oft er litið á slaginn um fjölmiðlalögin sem orustu á milli Davíðs Oddsonar og Jóns Ásgeirs Jóhannessonar. Jón Ásgeir reyndi ýmist að kaupa Davíð eða eyðileggja stjórnmálaferil hans.

Jón Ásgeir er engu að síður réttur og sléttur fjármálamaður með hugann við auðssöfnun. Völd í hans huga eru verkfæri til að eignast peninga.

Þegar Ólafur Ragnar synjaði fjölmiðlalögum staðfestingu var hann fyrst og fremst að veita Davíð Oddssyni pólitískt högg. Þeir tveir voru höfuðandstæðingar íslenskra stjórnmála allt frá Viðeyjarstjórninni 1991 þegar Davíð innbyrti Alþýðuflokk Jóns Baldvins frá Ólafi Ragnari sem vildi halda í vinstristjórn Steingríms Hermannssonar.

Ólafur Ragnar fann sér nýjan pólitískan vettvang þegar hann náði kjöri til forseta 1996. Meginástæðan fyrir kjöri Ólafs Ragnars, sem var þekktur pólitískur vígamaður á vinstrikantinum, var einmitt að litið var á hann sem mótvægi við hægrimanninn Davíð Oddsson sem gerðist nokkuð einráður í flokkastjórnmálum á þessum tíma.

Ólafur Ragnar og Davíð eru í þeim skilningi líkir goðum á þjóðveldisöld, t.d. Arnkeli Þórólfssyni og Snorra Þorgrímssonar í Eyrbyggju, að deilur þeirra voru málefnalega persónulegar. Harðsnúnir stuðningsmenn eru í liði beggja sem gera sitt til að málefnadeilur verði sem persónulegastar.

Mikilvægasta deilan í aðdraganda forsetasynjunar á fjölmiðlalögum var í febrúar sama ár. Davíð og Ólafur Ragnar tókust á um hlutverk forseta Íslands, þar sem Davíð lagði áherslu á hlutlausan þjóðhöfðingjaþáttinn en Ólafur Ragnar veigameiri hlutverk forsetans í stjórnskipuninni. Lagaþrætur eru einmitt drjúgur þáttur í deilum goða á þjóðveldisöld.

Forsetinn fór halloka í febrúardeilunni. Nánustu stuðningsmenn forsetans létu þau boð út ganga að það yrði að setja Davíð stólinn fyrir dyrnar með öllum tiltækum ráðum. Tækifærið kom um sumarið.

Ólafur Ragnar vísaði ekki með aukateknu orði í febrúardeilu þeirra Davíðs þegar hann synjaði fjölmiðlalögum staðfestingar 2. júní 2004. Allir sem fylgjast með stjórnmálum vissu þó að meira bjó að baki en snotur orð um að á hafi ,,skort sam­hljóm­inn sem þarf að vera milli þings og þjóðar í svo mik­il­vægu máli."

Nærfellt allir vinstrimenn studdu Ólaf Ragnar þegar hann veitti Davíð þungt pólitískt högg með synjun fjölmiðlalaga. Vinstrimönnum fannst ekkert athugavert við það að Ólafur Ragnar muldi undir þekktasta auðmann landsins sem hélt fjölmiðlum í heljargreipum. Mestu skipti að Davíð yrði fyrir pólitískri hneisu. Davíð hætti í stjórnmálum rúmu ári eftir synjun fjölmiðlalaga.

Jón Ásgeir og auðmannahópurinn skildi eftir sig nær gjaldþrota þjóð og forseta sem átti um sárt að binda vegna vinfengi við auðmenn. Icesave-málið var efnahagspólitískt uppgjör við skuldir auðmanna. Ríkisstjórn vinstrimanna, Jóhönnustjórnin, vildi fyrir alla muni hengja óreiðuskuldir einkabanka um háls almennings að kröfu Breta og Hollendinga.

Ólafur Ragnar synjaði Icesave-lögum staðfestingar í tvígang, 2010 og 2011, eftir umtalsverðan þrýsting frá sjálfssprottnum samtökum. Vinstristjórn Jóhönnu Sigurðardóttur, sú fyrsta hreina í lýðveldissögunni, átti allt undir framgangi Icesave-laganna. Þjóðin hafnaði lögum ríkisstjórnarinnar í tveim þjóðaratkvæðagreiðslum og vinstristjórnin bar ekki sitt barr eftir það.

Vinstrimenn töldu forsetann fremja pólitískan höfuðglæp með synjun Icesave-laganna og sóru af sér fyrrum oddvita sinn. Vinstrimenn blésu til vinsældakeppni um heppilegasta áskoranda Ólafs Ragnars í forsetakosningunum 2012 og fundu sjónvarpskonu. Ólafur Ragnar sigraði afgerandi og fékk meðal annars stuðning frá Davíð Oddssyni ritstjóra Morgunblaðsins.

Tíu ára afmæli goðadeilu Davíðs Oddssonar og Ólafs Ragnars um fjölmiðlalögin er áminning um að stjórnmál eru nokkru meira en summa þátttakendanna og heldur minna en hlutlæg vísindi. Stjórnmál eru sögulega skilgreind og iðkun þeirra samspil oddvita, stuðningsmanna, stofnana og almennings.