Hrun fjölmiðla 2023

Á nýju ári verða íslenskir fjölmiðlar fyrir álíka höggi og bankarnir urðu fyrir 2008. Hrun bankanna var fjárhagslegt en siðferðislegt og faglegt hrun blasir við fjölmiðlum. Ríkisfjölmiðillinn RÚV verður afhjúpaður sem loddaramiðill annars vegar og hins vegar miðstöð alvarlegra afbrota á refsilöggjöfinni. RSK-miðlar fá sama orðspor og Kaupþing. Blaðamaður verður álíka skammaryrði 2023 og bankamaður 2008.

Stærsta fréttamál RÚV síðustu fjögurra ára, Namibíumálið, mun renna út í sandinn. Það verður ekki ákært fyrir eitt eða neitt sem snýr að Samherja í Namibíumálinu, hvorki hér á landi né í Namibíu.

Um miðjan nóvember bjó RÚV til frétt um að það hillti undir lok rannsóknar á Samherja. Í fréttinni var lævíslega látið að því liggja að rannsókninni lyki með ákæru. En sé Namibíubréf saksóknara frá október lesið kemur á daginn að ekkert saknæmt hafi fundist í íslensku rannsókninni.  

Loddaramiðillinn RÚV mun þurfa að éta ofan í sig mörg hundruð fréttir síðustu ára sem fullyrtu að Samherja hefði stundað stórfelld afbrot í Namibíu með mútugreiðslum til þarlendra embættismanna. Fyrir tæpum 3 árum fullyrti RÚV að Íslendingar yrðu ákærðir. En það verður enginn Samherjamaður ákærður, hvorki á Íslandi né í Namibíu. 

Eitt og sér ættu endalok Namibíumálsins að valda siðferðislegu og faglegu hruni RÚV, Stundarinnar og Kjarnans, RSK-miðla. En það verður verra.

Yfirmaður á RÚV sem og fyrrverandi starfsmaður, nú blaðamaður á Stundinni, eru sakborningar vegna aðildar að máli er varðar byrlun, gagnastuld og brot á friðhelgi einkalífs. Tveir blaðamenn Kjarnans eru sakborningar í sama máli. Í byrlunar- og gagnastuldsmálinu verður ákært á nýju ári. Í leiðinni verður upplýst um misnotkun RSK-miðla á andlega veikri konu.

Blaðamennirnir fjórir eru margverðlaunaðir af Blaðamannafélagi Íslands fyrir einmitt Namibíumálið og að höndla með stolin gögn frá Páli skipstjóra Steingrímssyni, sem var byrlað til að RSK-miðlar gætu bætt vígstöðuna í Namibíumálinu.

Blaðamenn vita sjálfir hvað bíður þeirra og gerðu ýmsar ráðstafanir til að mæta yfirvofandi hruni. Félag fréttamanna á RÚV sameinaðist Blaðamannafélagi Íslands í vor. Það var gert til að færa siðferðilega og faglega ábyrgð frá Efstaleiti yfir á alla blaðamannastéttina. Félagaskrá Blaðamannafélagsins telur rúmlega 600 manns. Hér er um að ræða stærsta sameiginlega skipbrot fagstéttar í sögunni.

Í haust ákváðu Stundin og Kjarninn að sameinast. Stundin og Kjarninn þurfa nýja kennitölu.  Stundin og Kjarninn sáu fram á fjárhagslegt gjaldþrot vegna málareksturs á árinu. Ekki aðeins þarf að verjast opinberu refsimáli heldur einkamáli þar sem brotaþolar sækja miskabætur. Ríkið ber ábyrgð á kennitölu RÚV, sem mun herja grimmt á sjóði almennings til að standa af sér storminn.

Blaðamenn, bæði á RSK-miðlum og öðrum, gættu þess vandlega að almenningur yrði þess ekki áskynja að raðfalsfréttir og glæpir í kaupbæti væru orðin sérgrein ráðandi hluta íslenskra fjölmiðla.

Enginn starfandi blaðamaður gerði athugasemdir við að þrír sakborningar í byrlunar- og gagnastuldsmálinu voru verðlaunaðir 1. apríl (fyndin dagsetning), hálfum öðrum mánuði eftir að heyrinkunnugt varð um stöðu blaðamannanna í lögreglurannsókn. Hvorki voru fréttir sagðar um samhengið né siðfræðingar inntir álits á fáheyrðum tíðindum að sakborningar í refsimáli fengju verðlaun fyrir heiðarleika. Hvað yrði sagt ef sakborningur í kynferðisbrotamáli yrði kjörinn leikskólakennari ársins?

Hrun og hreingerningar verða meginviðfangsefni íslenskra fjölmiðla á komandi ári og árum. Almenningur mun á hinn bóginn ekki verða upplýstur um það sem RSK-mafían tekur sér fyrir hendur á bakvið luktar dyr. Engin vestræn þjóð býr að jafn meðvirkum blaðamönnum og sú íslenska. RSK-mafían leggur línurnar og 600 blaðamannasálir jarma með. 

 

 

Kuldaleg hamfarahlýnun

Í hitabylgjum er talað um hamfarahlýnun af mannavöldum. Í kuldakasti er veðrið allt í einu orðið náttúrulegt, maðurinn kemur hvergi nærri.

Á jörðinni er ekki eitt veðurkerfi heldur mörg, skrifar loftslagsvísindamaðurinn Richard Lindzen í nýrri skýrslu. Þess vegna sé markleysa að tala um meðalhita á jörðinni, sem er viðmið hamfarasinna.

Í viðtengdri frétt er talað um kuldakastið í Reykjavík en ekki á Íslandi. Almennt er aldrei talað um meðalhita á Íslandi heldur í einstökum landshlutun. Hitafar breytist sáralítið frá ári til árs og því minna sem stærra svæði er undir. Litlar breytingar staðbundnar hafa aftur merkingu. Kalt vor á Suðurlandi skiptir máli fyrir sunnlenska bændur en hefur enga merkingu fyrir vestfirska sjómenn.

Á hinn bóginn eru litlar breytingar yfir langan tíma merkingarbærar. Tíminn sem er undir hleypur þá á hundruðum og þúsundum ára. Það er kaldara núna en það var á miðaldahlýskeiðinu fyrir þúsund árum. Fyrir 6000 árum voru jöklar á norðurslóðum ekki svipur hjá sjón og hlýrra eftir því.

Hamfarasinnar rugla vísvitandi þessu tvennu saman, óverulegum breytingum á staðbundnu veðurfari annars vegar og hins vegar langtímaþróun. Til að bíta höfuðið af skömminni fullyrða hamfarasinnar að ein breyta, manngerður koltvísýringur (CO2) í andrúmslofti, ráði hitastigi jarðar. Það er fullkominn bábilja.

Fyrir það fyrsta hefur koltvísýringur risið og hnigið frá ómunatíð, löngu áður en maðurinn kom til sögunnar. Koltvísýringur er nú um stundir 400 ppm eða 0,04% af andrúmsloftinu. Þetta hlutfall hefur farið upp í 7000 ppm áður en maðurinn varð til sem tegund. Náttúruferlar ráða ferðinni, ekki mannlegar athafnir.

Í öðru lagi er koltvísýringur aðalfæða plantna. Sveltimörk plantna eru við 200 ppm. Þegar magn koltvísýrings eykst örvast vöxtur plantna, jörðin verður grænni. Kjörvöxtur plantna er við 1200 til 1600 ppm.  

Í þriðja lagi fylgja breytingar á koltvísýringi í andrúmsloftinu breyttum lofthita, sem aftur fylgir yfirborðshita sjávar," skrifar loftslagsvísindamaðurinn Ole Humlum. Það er ekki aukið magn koltvísýrings í andrúmsloftinu sem veldur hækkandi hita heldur er hærra magn koltvísýrings afleiðing hækkandi lofthita. 

Í fjórða lagi myndu verulegar breytingar á koltvísýringi, t.d. tvöföldun úr 400 í 800 ppm, aðeins valda óverulegri hækkun hitastigs eða 0,75 gráður á C. 

Samspil sólarvirkni og skýjafars eru til muna öflugri breyta en CO2 hvað varðar lofthita.

Vatnsgufa H2O er þrisvar sinnum öflugri gróðurhúsalofttegund en CO2. Vatnsgufa myndar ský. Blaðamaður Die Zeit, með doktorsgráðu í eðlisfræði, ræddi við einn fremsta loftslagsvísindamann Þjóðverja og forstöðumann veðurfræðistofnunar Max Planck, Bjorn Stevens, og spurði hvort jörðin yrði brátt óbyggileg vegna áhrifa gróðurhúsalofttegunda.

Það er bull sem hefur ekkert með vísindalegan veruleika að gera, svaraði Björn Stevens. (Sjá hér enska útgáfu).

,,Næstu 30 árin verður hnattræn hlýnun ekki lengur í umræðunni," segir Valentína Zharkova sem veit sitthvað um áhrif sólar á veðurfar jarðar og spáir köldu.

Kuldakastið í henni Reykjavík í desember 2022 skyldi þó aldrei vera vísbending um það sem koma skal?

 

Verður 71 árs kuldamet slegið?

Sannindi í stríði

,,Stjórn­völd í Kænug­arði segja að loft­varn­ar­kerfi hafi skotið niður all­ar 16 eld­flaug­arn­ar sem Rúss­ar beindu að úkraínsku höfuðborg­inni í morg­un," er fyrsta efnisgrein viðtengdrar fréttar.

Níu línum neðar í sömu frétt kemur þessi setning: ,,40% íbúa í Kænug­arði eru án raf­magns eft­ir árás­irn­ar, að sögn borg­ar­stjór­ans Vitalí Klitsch­ko."

Tjón sem eldflaugar, skotnar niður í háloftum, valda á jörðu niðri er lyginni líkast.

Allar 16 eldflaugarnar skotnar niður

Rannsóknablaðamennska og meðvirkni með glæpum

,,Aðstandendur Stundarinnar og Kjarnans hafa náð samstöðu um að sameina fjölmiðlana tvo. Nýr miðill með áherslu á rannsóknarblaðamennsku verður reistur á grunni Stundarinnar og Kjarnans í byrjun ársins 2023."

Tilvitnunin er úr yfirlýsingu Stundarinnar sem einn íslenskra fjölmiðla er með sérstakan ,,rannsóknarritstjóra", Helga Seljan, og verður áfram á nýjum fjölmiðli.

Hvað er rannsóknablaðamennska?

Í engilsaxneskum, þýskum og norrænum fjölmiðlaheimi vísar hugtakið til rannsóknar á þjóðfélagslegri slæmsku og spillingu. Blaðamennska af þessu tagi sló í gegn á áttunda áratug síðustu aldar með Bernstein og Woodward í Bandaríkjunum, Watergate-málið; Jan Guillou í Svíþjóð er afhjúpaði ólöglega njósnastarfsemi sænska ríkisins, IB-málið; Gunter Wallraff tók m.a. til athugunar þýska götublaðamennsku og aðstæður tyrkneskra farandverkamanna.

Rannsóknablaðamennska krefst heimildavinnu þar sem bornar eru saman ólíkar heimildir, aðalatriði eru vinsuð úr. Stuðst er við fjölbreyttar heimildir, sumar iðulega nafnlausar. Áfram gildir meginregla blaðamennsku að engin frétt er betri en heimildin fyrir henni. Ekki er nóg að ein heimild gefi upplýsingar um hlutum sé á þennan veg farið eða annan; tvær eða fleiri sjálfstæðar heimildir þarf til að fara með staðhæfingu - ef rannsóknablaðamennskan á að standa undir nafni. Annars heitir það slúður og sögusagnir. 

(Innan sviga er þess að geta að stundum eru blaðamenn sjálfir heimildin. Wallraff dulbjó sig t.d. sem tyrkneskan farandverkamann til að reyna á eigin skinni viðmót þýskra atvinnurekenda. En þetta er undantekning. Án traustra heimilda er rannsóknablaðamennska annað tveggja huglæg upplifun eða skáldskapur, mörkin þar á milli eru óljós.)

Rannsóknablaðamennska RSK-miðla

Á síðustu árum er óformlegt bandalag þriggja miðla RÚV, Stundarinnar og Kjarnans, RSK-miðla um að afhjúpa meinta slæmsku og spillingu í íslensku samfélagi. Náin persónuleg og fagleg tengsl eru á milli aðila á miðlunum. Þóra Arnórs yfirmaður Kveiks á RÚV og Helgi Seljan eru nánir vinir, Helgi var áður á Kveik en er nú á Stundinni. Aðalstein Kjartansson var áður á Kveik/RÚV en flutti í skyndingu vorið 2021 á Stundina sem systir hans Ingibjörg Dögg ritstýrir. Meira um það síðar.

Rannsóknablaðamennska RSK-miðla gerir heimildir að aukaatriði en samspil við stjórnmálaöfl og samfélagsmiðla um að skapa reiðibylgju í samfélaginu að aðalatriði.

Aðförin að Sigmundi Davíð þáverandi forsætisráðherra var þessu marki brennd. RÚV þóttist hafa heimildir undir höndum en viðurkenndi að hafa þær ekki þegar eftir heimildum var gengið. RÚV hafði í takmarkaðan tíma aðgang að Panama-skjölunum svokölluðu, sem staðfestu ekki ásakanir RÚV. Í stað heimilda var búinn til nógu mikill hávaði í samfélaginu til að fólk tryði að heimildir væru á bakvið meinta afhjúpun. En það var bara reykur, enginn eldur.

Í desember 2016 efndu Þóra og Helgi til atlögu að hæstarétti með eina heimild að vopni, klippt og snyrt viðtal við dómara. Undirbúin var bein útsending af mótmælum á Austurvelli sem skipulögð voru samhliða fréttaskýringu. Atlagan rann út í sandinn. Ári seinna sagði formaður Dómarafélagsins, Skúli Magnússon, núverandi umboðsmaður alþingis, að um ,,þaulskipulagða aðgerð" hefði verið að ræða. Engar rannsóknir heldur pólitískur aktívismi.

Samsæri gegn Samherja 2012-2019

Þann 27. mars 2012 var gerð húsleit hjá Samherja á Akureyri að morgni dags. Um nóttina var fréttalið RÚV í sumarbústað í Kjarnaskógi reiðubúið að mæta í morgunsárið við skrifstofur Samherja að mynda húsleitina. Skrifstofur fyrirtækisins í Reykjavík fengu einnig heimsókn í fylgd tökuliðs frá Efstaleiti.

Aðgerðin var skipulögð af Helga og RÚV annars vegar og hins vegar Seðlabanka Íslands. Sama dag og húsleitin var gerð er ítarlegur fréttaskýringarþáttur, Kastljós, sýndur á RÚV. Slíkir þættir taka nokkra daga í vinnslu. En þar sem þátturinn var unninn í samráði við gjaldeyriseftirlit Seðlabanka var hann tilbúinn til sýningar á degi húsleitar sem átti að finna gögn er staðfestu grun RÚV um afbrot.   

Helgi skáldaði skýrslu sem ekki var til og ,,böggaði" gjaldeyriseftirlit Seðlabankans að hefja rannsókn. Aftur eru hér á ferðinni sömu vinnubrögðin, villandi eða alls engar heimildir en þess meiri spuni. Málið fór fyrir öll dómstig og alltaf töpuðu RÚV og Seðlabanki. Skiljanlega þar sem byggt var á skáldskap og spuna en ekki rannsókn. 

Samsæri tveggja ríkisstofnana gegn einkafyrirtæki fékk engar afleiðingar. Stjórnmálamenn og stjórnkerfið almennt þorir ekki fyrir sitt litla líf að fá RÚV upp á móti sér. Efstaleiti er ríki í ríkinu, ræður að stórum hluta dagskrá opinberrar umræðu hér á landi.

Enda hélt RÚV áfram að búa til sakir á hendur Samherja. Í nóvember 2019 kynntu Þóra og Helgi til sögunnar uppljóstrarann Jóhannes Stefánsson sem kvað Samherja hafa stundað stórfelldar mútugjafir í Namibíu. Sakamálayfirvöld á Íslandi og í Namibíu hafa fínkembt framburð Jóhannesar og tölvupósta hans en ekkert fundið er gefur til kynna saknæmt athæfi Samherja. Fyrirtækið er brotaþoli í eina dómsmálinu sem rekið er vegna ásakana RÚV, Stundarinnar og Kjarnans, RSK-miðla.

Samherji er þægilegt skotmark. Vinstriflokkarnir eru sjálfkrafa bandamenn enda hægt að tengja útgerðina við kvótakerfið sem mörgum er í nöp við. Bæði í Seðlabankamálinu og Jóhannesarmáli og Namibíu nutu RSK-miðlar málafylgju á þingi og samfélagsmiðlum.

Glæpir kallaðir rannsóknablaðamennska

Rannsóknablaðamennska er orð sem RSK-miðlar skreyta sig með án þess að vita hvað það þýðir. Blaðamennskan á þessum bæjum er spuni og pólitískur aktívismi. Óvíst er hvort það voru hrakfarir í gagnvart Samherja eða óhjákvæmileg þróun siðlausra blaðamanna er leiddu RSK-miðla á glæpabraut. En sú varð raunin.

Aðalsteinn Kjartansson hætti fyrirvaralaust á RÚV 30. apríl 2021 og hóf samdægurs störf á Stundinni þótt annað væri látið í veðri vaka morguninn sem hann lét fréttast starfslokin á Efstaleiti.

RSK-miðlar voru komnir í samstarf við andlega veika konu sem tók að sér að byrla og stela farsíma frá Páli Steingrímssyni skipstjóra hjá Samherja. Páll hafði verið óvæginn í gagnrýni sinni á málflutning RSK-miðla, bæði í Seðlabankamálinu og Namibíuspunanum. Blaðamennirnir töldu sig vita að Páll væri potturinn og pannan í andsvörum Samherja við áburði fjölmiðlanna. Gögnin í síma skipstjórans mætti nota til að breyta vígstöðunni, RSK-miðlum í vil.

Páli skipstjóra var byrlað 3. maí 2021, þrem dögum eftir að Aðalsteinn skipti af RÚV á Stundina. Páll var meðvitundarlaus til 6. maí. Á þeim tíma var síma skipstjórans stolið og komið til RSK-miðla sem afrituðu hann. Símanum var aftur komið fyrir á sjúkrabeð Páls á meðan hann var meðvitundarlaus.

Aðförin að skipstjóranum var þaulskipulögð. RÚV var miðstöðin en Stundin og Kjarninn sáu um að koma þýfinu í umferð. Samræmd birting var 21. maí. Blaðamenn RSK-miðla töldu þá víst að staðsetningarforrit í síma skipstjórans væru uppfærð þannig að ekki væri hægt að rekja ferðalag símans í þjófahöndum. En Páll hafði kært símastuld þegar 14. maí. Lögreglan var komin á sporið án þess að blaðamenn vissu. Skipulagið var svo ítarlegt að blaðamenn Kjarnans og Stundarinnar hringdu í Pál með tíu mínútna millibili daginn fyrir birtingu.

Blaðamannastéttin meðvirk RSK-miðlum

Aðalsteinn fékk blaðamannaverðlaun ársins fyrir að koma þýfi í umferð. Þórður Snær og Arnar Þór á Kjarnanum hlutu verðlaun fyrir rannsóknablaðamennsku á sömu forsendum. Glæpir og rannsókn eru samheiti hjá Blaðamannafélagi Íslands.

Glæpir eru ekki og verða aldrei rannsóknablaðamennska. Íslenska fjölmiðla setur niður þegar fagfélag blaðamanna verðlaunar lögbrot. Enginn starfandi blaðamaður, svo vitað sé, hefur opinberlega mótmælt siðleysi Blaðamannafélags Íslands. Stéttin í heild er meðvirk blaðamönnum sem greina ekki á milli afbrota og heilinda. 

Stundin og Kjarninn sameinast í byrjun árs 2023. Ekki þarf neina rannsókn til að álykta hvers vegna Stundin og Kjarninn þurfa nýja kennitölu. Á nýju ári verður blaðamönnum RSK-miðla birt ákæra fyrir aðild að byrlun, stuldi og broti á friðhelgi einkalífs. 

 

 

 

Eins árs Úkraínustríð?

Úkraínsk yfirvöld boða friðarsamninga eftir tvo mánuði, á ársafmæli stríðsins. Orð eru til alls fyrst. Engin veit hver staðan verður á vígvellinum eftir átta vikur. Rússar bæta um 300 þús. hermönnum við lið sitt um þessar mundir. Úkraínumenn geta ekki svarað í sömu mynt. Þeir eru ekki nógu margir.

Síðasta stóra fréttin um betri vígstöðu Úkraínu er Patriot-eldflaugakerfin sem ekki verða tekin í þjónustu fyrr en í sumar. Kannski að úkraínsk herkænska sé meiri en rússnesk og það bæti upp liðsmun. Ekki hefur það hingað til raungerst á vígvellinum

Í sumar sagði Selenskí Úkraínuforseti að stríðinu yrði að ljúka fyrir veturinn. Köldustu mánuðirnir þar eystra eru janúar og febrúar. Í byrjun desember sagði forsetinn að þjóðin yrði að þrauka veturinn.

Stríðið í Garðaríki er það fyrsta frá lokum seinna stríðs þar sem nútímaríki sem a.m.k. er vestrænt að hluta berst fyrir tilveru sinni. Engar hliðstæður eru til að styðjast við er gefa vísbendingar um þanþol úkraínska samfélagsins. Hitt er vitað að án vestræns stuðnings, einkum Bandaríkjanna og ESB-ríkja, væru úrslit löngu ráðin, Rússum í vil. Í þeim skilningi er sléttustríðið átök tveggja heima. Vestrænn einpólaheimur stendur gegn austrænum margpóla heimi. Með öðrum orðum: Bandaríkin gegn Rússlandi studdu af Kína.  

Stjórnin í Kænugarði er milli tveggja elda. Í einn stað getur hún ekki samið á meðan rússneskur her situr stórt úkraínskt landssvæði. Eftirgjöf lands þýddi stjórnarbyltingu í Kænugarði. Í annan stað eru bæði innviðir Úkraínu og herinn á heljarþröm. Friðarsamningar eru þó hótinu skárri en uppgjöf.

Rússar ætluðu sér stutt stríð í fyrstu. Þegar það brást bjuggu þeir sig undir langt stríð, jafnvel mælt í árum. 

Ef gefið er að á vígvellinum gerist fátt stórvægilegt næstu vikurnar verða það heimavígstöðvarnar í Úkraínu annars vegar og hins vegar Rússlandi sem ráða úrslitum um hvort annar stríðsaðilinn sé tilbúinn að gefa nóg eftir til að friður verði saminn.

Þar stendur Úkraína verulega verr að vígi. Stríðið er háð á úkraínsku landi þar sem eldflaugaárásir á innviði, s.s. raforkudreifingu, leggur daglegt líf í rúst. Innviðir Rússlands eru að mestu utan skotfæris. 

Efnahagskerfi Rússlands er þó í skotlínu. Vestrænar þjóðir hafa allt frá innlimun Krímskaga 2014 beitt Rússa margvíslegum efnahagsþvingunum. Þýska útgáfan Die Welt, sem eins og þorri vestrænna fjölmiðla er andsnúin Rússum, fór yfir áhrif refsiaðgerðanna.

Samkvæmt þýsku útgáfunni hefur efnahagskerfi Rússlands staðið af sér refsiaðgerðir. Alþjóða gjaldeyrissjóðurinn spáði Rússlandi 8,5% samdrætti í apríl, 6% í júlí og 3,4% í október. Fyrir næsta ár hefur spá um samdrátt verið breytt úr 3,5% í 2,3%. Ekki beinlínis hamfarir. Staðan í Rússlandi er betri en víðast á vesturlöndum.

Þýska útgáfan telur meginástæðuna fyrir aðlögun Rússlands að verri efnahagsskilyrðum vera tvíþætta. Í fyrsta lagi hafi lítil og meðalstór fyrirtæki fundið nýja markaði og nýja birgja. Í öðru lagi að rússneska tækni- og sérfræðingaelítan, sem er vestræn í hugsun og háttum, féllst á réttmæti stríðsins.

Á vesturlöndum var búist við að Pútín myndi í stríðsrekstrinum einangrast og yrði jafnvel steypt af stóli. Engin teikn eru um annað en að forseti Rússlands búi að traustum stuðningi, bæði elítu og almennings. Rússar virðast líta svo á að sléttuátökin séu seinna ættjarðarstríðið. Það fyrra var gegn þýskum herjum fyrir miðbik síðustu aldar.

Stríðið í Úkraínu heldur áfram á meðan hvor um sig stríðsaðilinn telur sig geta bætt stöðu sína á orustum og heimavígstöðvarnar halda sjó. Á meðan er ungum karlmönnum fórnað í þúsundavís. Hryggilegt.  

Vonast eftir friðarviðræðum í febrúar

Guðsþöggun

Guð er, ef hann er, burtséð frá trú manna eða vantrú. Enginn, sem á annað borð trúir, efast um guð. Aðrir, kannski flestir, láta sér fátt um finnast, lifa og hrærast án íhugunar um annað er hönd á festir. Fáeinir, á hinn bóginn, gera fár yfir guðstrú annarra og ólmast út í viðtekna siði.

Á hverjum tíma eru meðal okkar bæði viðrini og snillingar sem hafna viðteknum sannindum. Við sjáum ekki fyrr en frá líður hvaða spámenn voru í hvorum hópi. Íhald er þar betra viðmið en róttækni. Helför tveggja isma síðustu aldar, með forskeytin nas og kommún, er áminning um óhjákvæmilega endastöð róttækni.  

Í þúsund ár og 22 betur er kristni viðtekin hér á landi. Nokkuð fjörugt var í trúarlífinu á köflum, t.d. við siðaskiptin um miðja 16. öld. Eftir það varð lúterska ríkistrú og er enn í dag, þó útvötnuð.

Biskup segir ekki vinsælt að nefna Jesú í opinberri umræðu. Ástæðan er að Jesú á ekki heima í opinberri umræðu. Trú er fyrir löngu orðin einkamál. Mönnum er frjálst að eiga hana eða ekki. Við segjum guð hjálpi þér, þegar einhver hnerrar, af kurteisi en ekki trúarsannfæringu. Þeir sem halda annað eru illa siðaðir.

Kristni er margfalt meira en trú. Kristni er siðir, venjur og lífsviðhorf genginna kynslóða. Fræðsla í kristni er nauðsynleg siglingafræði um mannlífið. Menn geta staðið innan eða utan trúfélaga en þurfa engu að siður að kunna skil á siðum og venjum. Annars verða þeir óalandi og óferjandi.

Kirkjan ber sjálf nokkra ábyrgð hvernig er komið fyrir kristni. Í stað kjarngóðrar gamaldags kristni eltir kirkjan tísku sem er ein í dag og önnur á morgun. Kirkjan á öllum tímum reynir að virka á samfélagið sem hún þjónar, það er köllun hennar. Hún hlýtur þó alltaf að vera síðust að taka upp nýbreytni í samfélagsviðhorfum. Eilíf sannindi eru sérgrein kirkjunnar, ekki hégómi hversdagsins.

Sjálfsupphafning mannsins er leiðarstef veraldarhyggju samtímans. Maðurinn er í senn almáttugur, ræður kyni sínu og loftslagi jarðar, burtséð frá líffræði og sögulegum staðreyndum, en jafnframt tortímandi lífs á jörðu. Róttæku viðrinin, sem telja sig snillinga, eyðileggja menningarverðmæti undir formerkjum góðmennsku. Það er eins og að skjóta sig í hausinn til að öðlast betra líf. Slíkur félagsskapur hlýtur að vera kirkjunni framandi.

Kirkjan á að bjóða upp á samveru við sannindi sem maðurinn getur aðeins haft hugboð um, treyst á að er og verði yfirskilvitleg. Námundun í eilífðarmálum er betri kostur en fullvissa. Hryðjuverk eru framin í nafni fullvissu. Óvissa er aftur móðir hennar íhygli.  

Guð sem léti þagga niður í sér stæði ekki undir nafni. Þöggunin er öll kirkjunnar þar sem froðan hylur kjarnann.

  

Ekki vinsælt að nefna nafn guðs

Biður RÚV Samherja afsökunar?

Níu Namibíumenn eru ákærðir í dómsmálinu sem rekið er í Namibíu, og snýst um úthlutanir veiðiheimilda. Kjarni dómsmálsins breytingar eru sem gerðar voru á fiskveiðilöggjöf landsins árið 2015 og hvernig þeim var framfylgt.

Einn ákærðra, Bernhardt Esau, var sjávarútvegsráðherra Namibíu 2010 til 2019. Namibian Sun hefur eftir Esau að tilgangur lagabreytinganna 2015 hafi verið  ,,að opna iðnaðinn og afnema einokun Namsov og Erongo Marine Enterprises."

,,Mér var hótað fangelsi eftir að ég lækkaði kvóta Namsov og Erongo Marine Enterprises," segir Esau í frétt Namibian Sun.

Lagabreytingarnar 2015 fólu í sér að opinberri stofnun, Fishcor, var heimilt að selja kvóta í þágu samfélagslegra verkefna. Kvóti Fishcor var tekinn af heildarkvóta. Aðrir, t.d. Namsov og Erogo, fengu minna úthlutað

Tilfallandi athugasemd sagði frá einu aðkomu Samherja að dómsmálinu þar syðra. Samherji einfaldlega keypti kvóta af Fishcor og greiddi fyrir samkvæmt gildandi lögum og reglum. Samherji er brotaþoli, útgerðin var blekkt af namibískum embættismanni, undirmanni Esau.

Fyrir utan dómsmálið í Namibíu eru íslensk yfirvöld með til rannsóknar gögn sem uppljóstrarinn Jóhannes Stefánsson og RÚV afhentu í framhaldi af Kveiks-þætti haustið 2019.

Bréf sem héraðssaksóknari sendi til Namibíu síðast liðinn október og Tilfallandi athugasemd fjallaði um gefur til kynna að rannsóknin hér á landi sé enn á byrjunarreit. Auk héraðssaksóknara er skattrannsóknastjóri með gögn Jóhannesar og RÚV til skoðunar.

Þegar það rennur upp fyrir íslenskum sakamálayfirvöldum að þar syðra í Namibíu er rekið dómsmál sem lýtur eingöngu að spillingu í embættismannakerfinu eru meiri líkur en minni að Namibíumálið, sem RÚV og RSK-miðlar kalla alltaf Samherjamálið, verði fellt niður á Íslandi.

Mun RÚV biðja Samherja afsökunar?

Önnur spurning, öllu mikilvægari:

Verður RÚV lagt niður þar sem stofnunin er stórhættuleg réttarríkinu? 

Helgun, alúð og farsæld

Nú er það gamalreynt tiltæki kátra stelpna í sjávarplássum, að útnefna helzt stönduga útgerðarmenn sem feður að börnum sínum tilfallandi...

Ofanritað er upphaf efnisgreinar í bók Stefáns Jónssonar fréttamanns, Mínir menn - vertíðarsaga. Bókin kom út fyrir sléttum sextíu árum og segir af vertíðarplássi með tilbúnu nafni, Vermannahöfn, sem gæti verið Þorlákshöfn.

Eins og gefur að skilja mótast frásögnin af tíðarandanum. Tilvitnunin hér að ofan væri óhugsandi í samtímatexta Þá er ekki átt við að feðrun barna er einföld mæling eins og Kári sonur Stefán gæti útlistað með erfðafræði.

Sumt er ekki háð duttlungum tímans, heldur sígilt. Stefán segir frá vertíð. Þar gildir að ná þeim gula sem mönnum eru mislagðar hendur við. Fiskni er innlifun þar sem náttúran og huldir heimar renna saman. Stefán segir frá heimilishaldi aflamanns. ,,Haft er eftir eiginkonu þjóðfrægrar aflakempu, að þá sjaldan að við ber að maður hennar komi heim í landlegu á vertíð, gæti hún þess vandlega að börnin yrði ekki á föður sinn umfram það, sem nauðsynlegt er." Ekkert mátti trufla íhygli fiskimannsins. Menn með fjárhagsáhyggjur eyðilögðu fyrir sér á miðunum, sá guli gefur sig ekki til þeirra sem láta truflast af veraldarvafstri. 

Innlifun, sem sagt. Alger einbeiting að djúpinu sem hulið er mannsauganu. Á æskuslóðum mínum í Keflavík var sagt að aflaklær hugsuðu eins og þorskurinn. Það fór eftir hver mælti hvort umsögnin væri aðdáun eða fyrirlitning. Kraftfiskimenn voru þeir kallaðir sem bættu upp skort á innsæi með stífri sókn, jafnvel að þeir reru þegar aðrir kölluðu brælu og fóru ekki úr höfn.

En hvort heldur að aflasæld fékkst með næmum huga eða elju, oft fór það saman, er eitt að fiska en annað er farsæld.

Skipstjórar, hétu áður formenn, sem skiluðu áhöfninni heilli heim án þess að missa mann yfir vertíðir í áratugi voru farsælir.

Farsæld fæst ekki nema með alúð.  

Gleðileg jól.

Falsfrétt RÚV um Namibíumálið

Enginn Íslendingur eða íslensk fyrirtæki eru ákærð í Namibíu. Í eina dómsmálinu þar í landi, þar sem Samherji kemur við sögu, er fyrirtækið brotaþoli, eins og greint hefur verið frá. Samt birtir RÚV frétt í gær þar sem fyrsta efnisgrein meginmáls er þessi:

Bernhardt Esau, fyrrverandi sjávarútvegsráðherra Namibíu, segist ætla að ljóstra einhverju stórfenglegu upp þegar réttarhöld í máli hans verða tekin upp að nýju á næsta ári. Esau er einn sakborninga vegna meintrar mútuþægni og spillingar í tengslum við veiðiheimildir sem Samherji fékk (undirstrikun pv) þegar fyrirtækið var með starfsemi í Namibíu.

Mútur koma ekki fyrir í ákæruskjalinu. Enska orðið er bribe og það er ekki nefnt. RÚV býr til mútur þar sem engar eru. Ástæðan er augljós. Ef einhver þiggur mútur er óhjákvæmilegt að einhver annar sé mútugjafi. RÚV vill að Samherji sé álitinn mútugjafi. Ríkifjölmiðillinn lýgur blákalt til að telja almenningi trú um að nú sé rekið dómsmál þar sem norðlenska útgerðin er sökuð um mútugjöf. Það er haugalygi.

Frétt RÚV frá í gær er framhald af nokkurra daga gamalli Stundarfrétt Helga Seljan, sem áður var fréttamaður RÚV. Tilfallandi athugasemd fjallaði um frétt Helga og sagði m.a.

Í Namibíumálinu, sem Helgi kallar auðvitað Samherjamálið, er Samherji brotaþoli. Starfsmaður Samherja var blekktur til að borga peninga sem áttu að fara í atvinnuuppbyggingu, fiskeldi. Peningunum var síðan stolið.

Þetta stendur skýrum stöfum í ákæruskjalinu á bls. 58-59. Þar er Mike Nghipunya, forstjóra FISHCOR, gefið að sök stuldur ,,by instructing a Mr. Arnason from Saga Seafood (Pty) them to pay an amount of approximately N$ 9 000 000 to procure fish feed for aquaculture projects and that this be financed through the allocation of a quota under governmental objectives..."

Starfsmaðurinn sem um ræðir, Egill Árnason, var í góðri trú þegar hann greiddi forstjóra opinberrar namibískrar stofnunar fyrir kvóta. Ekki gat Egill vitað að peningunum yrði stolið eftir að hann innti greiðslu af hendi.

Á bls. 58-59 í ákæruskjalinu er fjallað um 17. ákæru málsins er varðar spillingu og stuld. Sama greiðsla Egils Árnasonar kemur aftur fyrir í 20. ákæru á bls. 68 í ákæruskjali. Þar er ákært fyrir umboðssvik (Fraud). Hér er orðrétt tilvitnun í g-lið:

Accused 1 had instructed a M. Arnason from Saga Seafood (Pty) to pay an amount of approximately N$ 9 000 000 to procure fish feed for aquaculture and that this be financed through the allocation of a quota under governmental objectives.

Egill Árnason fékk fyrirmæli hvernig hann ætti að greiða fyrir kvóta frá yfirmanni stofnunar, Fishcor, sem bæði úthlutar og selur kvóta. Fyrirmælin eru samkvæmt opinberri stefnu namibískra stjórnvalda að sala á kvóta fari í opinber verkefni.

RÚV veit þetta. Í fréttinni í gær er vísað í namibíska heimild, Namibian Sun, en þar segir í niðurlagi að fjármagn af kvótasölu skyldi renna til svæða sem verða fyrir skakkaföllum s.s. náttúruhamförum. Fishcor rukkaði Samherja skv. namibískum lögum og reglum, en forstjóri Fishcor stal hluta af greiðslunni frá norðlensku útgerðinni. 

Hvergi í ákæru er minnst á mútur, ekki heldur í Namibian Sun. RÚV lýgur blákalt til að koma höggi á Samherja. Er ekki næsta skref að sameina RÚV, Stundina og Kjarnann, RSK-miðla? Þá kæmust helstu falsfréttamenn landsins loksins í eina sæng. Rógur, Skömm og Klækir (RSK) yrði án efa fjölmiðill er teldist húsum hæfur í sumum kreðsum, t.d. hjá vinstrimönnum.

 

Jólapakkinn til Úkraínu: meira stríð

Vopnapakkinn sem Biden bandaríski gaf Selenskí Úkraínuforseta er meira stríð. Yfirhershöfðingi Úkraínuhers, Valery Zaluzhny, hvetur til harðari refsinga gegn liðhlaupum, sem vilja ekki fórna lífi fyrir rússneskumælandi land.

Stríðið í Úkraínu er 300 daga. Bjartsýnar spár gera ráð fyrir stríðslokum í vor. Líklega hafa um 150 þúsund týnt lífi. Fjöldi örkumlaðra og alvarlega særðra er sennilega 200 þúsund. Um 350 þúsund týnd og ónýt líf fyrir hvað?

Jú, land, segir æðsti foringi úkraínska hersins, Zaluzhny. ,,Ef ég fæ frá vesturlöndum 300 skriðdreka, 600 til 700 brynvagna og 500 fallbyssur gæti ég fært landamærin aftur til 23. febrúar, áður en innrás Rússa hófst."

Generállinn fær aldrei vopnabirgðirnar sem hann þarf til að hrekja Rússa frá þeim hluta Úkraínu sem er rússneskumælandi. Vopnin er ekki til.

Zaluzhny fær ekki stálið til að sigra og hann kvartar undan liðhlaupum, sem ekki vilja stríða. Í viðtalinu þar sem Zaluzhny biður um vopnin, er birtist upphaflega í Economist 15. desember, segist herforinginn ekki enn tilbúinn að halda Mannerheim-ræðu yfir herliði sínu.

Hvaða Mannerheim-ræðu?

Mannerheim var finnskur starfsbróðir Zaluzhny í vetrarstríðinu við Sovétríkin 1939-1940. Stríðið hófst vegna landakröfu Sovétríkjanna sem vildu tryggja öryggi Pétursborgar sem þá hét Leníngrad. Í staðinn var Finnum boðið annað svæði á landamærum ríkjanna. Finnar neituðu, stríð hófst. Friður var saminn 13. mars 1940, Sovétríkin fengu það sem þau vildu en Finnar ekkert.

Daginn eftir friðarsamninga flutti Mannerheim yfirhershöfðingi Finna ræðu yfir hermönnum sínum til að útskýra fórnir tugþúsunda fyrir ekkert. Við vorum ekki í stakk búnir að heyja stríð við stórveldi, loforð um vestrænan stuðning voru ekki efnd, sagði sá finnski. Hljómar kunnuglega.

Ég er ekki enn tilbúinn að flytja Mannerheim-ræðu, segir Zaluzhny. En hann þykist vita að til þess komi. Annars væri finnska uppgjafarræðan ekki í huga þess úkraínska.

Stríð lúta hörðum lögmálum. Eitt lögmálið er að sá voldugri sigrar þann veikari. Annað er að samningsstaða þess er halloka fer versnar er teygist úr stríðinu. Úkraínumenn voru tilbúnir til samninga í mars - en þá barst þeim vestrænt loforð um aukinn stuðning ásamt hótun um að engin aðstoð kæmi yrði saminn friður.

Þriðja lögmálið er að valdhafar með veikari stöðu geta ekki samið af ótta við stjórnarbyltingu nema vígstaðan sé gjörtöpuð. Ef hernum er ekki slátrað á vígvellinum sækir hluti hans heim Zaluzhny herforingja og Selenskí forseta og lætur þá finna til tevatnsins. Enn á úkraínski herinn mannskap til að etja á foraðið, láta þá blæða út í stríði sem var tapað fyrirfram.

Stærstu mistökin voru að láta koma til stríðs. Það var búið að semja, Minsk I og II. En það voru jú vestrænu loforðin, gomma af peningum og mikið stál. Valdhafar í Kænugarði sáu sig sem vestræna frelsara í austurvegi. Um leið urðu þeir stórríkir. Freistingin var of mikil til hægt væri að standast hana; stríð færir sigurvegaranum herfang og orðstír. 

Rússar eru 145 milljónir, Úkraínumenn rúmar 40. Rússar eiga kjarnorkuvopn, Úkraína ekki. Engin geimvísindi þarf til að sjá fyrir niðurstöðuna. Frjálslyndir og vinstrimenn annars vegar og hins vegar kaldastríðshaukar vildu stríð. Þeir búa á vesturlöndum og sjá ekki bræður sína og syni verða að fallbyssufóðri. Þeir herskáu eru aftur ósparir á loforðin. 

Þýska hægrikonan Alice Weidel líkir hugarfari stríðsæsingamanna við ráðandi sjónarmið í upphafi fyrra stríðs. Löngun í smáskærur leiddi Evrópu í blóðugt heimsstríð í tveim þáttum, fyrri og seinni heimsstyrjöld. Stríðsæsingurinn var mestur hjá þeim sem ekki fóru sjálfir á vígvöllinn. Óábyrgt, segir sú þýska. Það er háttvíst orðalag á hatursblinda heimsku.

Hægrimenn af íhaldsætt eru sá pólitíski hópur sem sér í gegnum klisjur hermangaranna. Tucker Carlson sallaði niður í fáránleika skrautsýninguna sem var heimsókn Selenskí á Bandaríkjaþing.  

Selenskí getur þegið hvaða jólagjöf sem vera skal frá Biden bandaríska. Zaluzhny mun flytja Mannerheim-ræðuna fyrr heldur en seinna.

 

 

Selenskí lentur í Washington